Geri Dön

Cumhuriyet Dönemi mimarlığının siyasal, ekonomik ve sosyal gelişmeler paralelinde modernleşme süreci 1950-2000

Modernization process of architecture with the political, economic and social developments in Republican Period 1950-2000

PDF İndir

  1. Tez No: 391543
  2. Yazar: DERYA ÖZAKBAŞ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ZEKİ SÖNMEZ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Mimarlık, Sanat Tarihi, Architecture, Art History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2014
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk-İslam Sanatları Tarihi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 922

Özet

Türk mimarisinin 1950-2000 yılları arasındaki modernleşme sürecini incelediğimiz tez çalışmamızda, ülke içinde yaşanan ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel değişimlerin mimarlık ortamına yansımaları diğer taraftan modernleşme alanında örnek alınan yabancı ülkelerin etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Sözü edilen 50 yıllık sürecin mimarlık serüvenine bakıldığında bir muhtıra ve iki darbe süreciyle karşılaşılması, ortamın kısıtlama ve özgünleşme yolunda engellendiği gerçeğini ortaya koymaktadır. Ortama bu perspektiften bakıldığında, Türk mimarisinin modernleşme trenindeki yolculuğunun Batı ülkelerindeki kadar özgür ve özgün geçmediği açıktır. Birçok değişik tarzın aynı anda uygulandığı 50 yıllık süreçte yapı tipolojileri konut, sanayi eğitim, sağlık ve ticaret binaları, resmi, dini ve kültürel binalar ile konaklama tesisleri olarak kendi içinde gruplanabilir. En büyük nedenlerini içgöç ile doğal afetlerin oluşturduğu ve Türk mimarisinde en büyük paya sahip konut alanında 1950lerde başlayan yoğunluk, 2000li yıllara kadar çoğalarak devam etmiş ve özellikle 70li yıllarda üst seviyelere ulaşmıştır. Konut tipolojisinin müstakil ev, apartman ve toplu konutlarla başlayan mimari yolculuğu gökdelen, studio daire, rezidanslar ve akıllı evlere uzanmış ancak gecekondu kültürü de mimari mozaikte her daim var olmuştur. 1970lerde etkinleşmeye başlayan turizm sektörü, bu alandaki yapıların inşasına hız kazandırırken, bacasız sanayi için asıl önemli adımların 80lerde atılmaya başlandığı ve 90larda da doruğa ulaştığı görülmektedir. Fonksiyonalist ve birbirini andıran otel yapılarından tatil köylerine ve tematik komplekslere gidilen süreçte, özgün denemeler kadar kitsch uygulamalara da yer verilmiştir. Ülke gelişimi için sanayinin gerekliliğinin devlet tarafından anlaşılıp sektörün desteklemesi, sanayi yapılarının gelişiminde önemli noktayı oluşturmaktadır. Bu yolda işlevsel ve mütevazı oluşlarıyla dikkati çeken erken dönem yapılarının yerine modernleşme sürecinin gelişmiş teknolojisi ve inşaat malzemelerinin kullanıldığı, geniş alanlar üzerine planlanan, büyük boyutlu, yeni tipolojili sanayi yapıları inşa edilmeye başlanmıştır. Prestij yapıları olarak adlandırılan ticaret yapıları ise birçok yapı grubunu içine alan, gücün simgeleştiği ve mimarlara özgün denemelerin yolunu açan, büyük şehirlerdeki çok katlı yapılardan oluşmaktadır. Alışveriş merkezleri, iş hanları, iş merkezleri, büro binaları, plazalar, gökdelenler, rezidanslar olarak birkaçını verdiğimiz bu prestij yapıları, gerek formları ve görünümleri, gerekse yükseklikleri ile bulundukları şehirlerin simgesi haline gelen hatta kentlerin siluetlerini belirleyen yapılar olarak zamanla kutsallaşma yoluna girmiştir. Malzemelerin ve tekniğin sınandığı bu yapılar dolaylı olarak güç gösterisi ve yarışını da ülke gündemine taşımıştır. Devlete ait resmi binalar ise nev-i şahsına münhasır tavırları ve bir döneme ismini veren uygulamalarıyla dikkati çeken tipolojilerden birine işaret etmektedir. En çok 1960-69 yılları arasında inşa edilen resmi binalarda 1970lerde uygulanan Bakanlık Modernizmi, darbelerle şekillenen ülke mimarisinde, devlet gücünü sembolize eden, monoton ve bir nevi anıtsal yapı kimliğini oluşturmuştur. 80lerde ise mimaride yaşanan biçimsel serbestlik kamu binalarına da yansımış ve değişik denemelere imkân tanınmıştır. Türk mimarisinin yumuşak karnını oluşturan dini yapılar ise yapı tipolojileri içinde her dönem sayısal ağırlığını hissettirmiş ve günümüzde de hissettirmektedir. Yine de asıl yoğunluğun 1990-2000 yıllarını kapsadığı 50 yıllık süreçte üzerinde değişiklik yapabilmenin en zor olduğu bu tipolojinin tekrarlarla devam ettirildiği gözlenmektedir. Yine de değişik mimari dile sahip camiler hayata geçirilmiş fakat bunlar da uzun yıllar eleştirilere maruz kalmıştır. Çünkü Müslüman ülkelerde var olan düşünce ve ihtiyaçlar doğrultusunda, günün teknolojik imkânlarıyla uygulanan formlar, bilindiği gibi zaman içinde nesilden nesile geçerek ananevi bir kimliğe bürünmüş, bu kimlik de cami mimarisini kuşatarak özgünleşmesine ve özgürleşmesine engel teşkil etmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Cumhuriyet, Türkiye, Modernleşme, Mimari, Tipoloji

Özet (Çeviri)

In the thesis that we examined the Turkish architectures modernization process between 1950-2000, we tried to find the reflections of economical, political, social and cultural changes on architectural environments and the impacts of foreign countries. A memorandum and two coups experienced in the 50-year period from 1950 to 2000, show that the architectural environments orijinality shaped with limitations and inhibitions. Many different building typologies applied at the same time like residential, industrial, education, health and commercial buildings, official, religious and cultural buildings. Turkish architecture has the largest share of housing density in the area began in the 1950s, continued to proliferate until the 2000s and reached a high level, especially in the 70s. The journey of architecture in housing typology began with the detached house and apartment and reclined to the skyscraper, studio apartments, residences and smart houses but slum culture has always been in the architectural mosaic.The tourism sector began to take affect in 1970s and so touristic buildings started to build speedly after this date. But the most important steps for the industry without chimneys, started in 80s and reached its peak in 90s. From functionalist and resembling each other hotels to holiday villages and thematic complex, lots of different types of buildings constructed. In this process kitsch examples found places in some cities as the original ones because kitsch is mostly used in the tourism industry. The interpretation of the industry for the development of the country by the State, the sector supported and lots of industrial buildings constructed. In this way functional and modest unintentionally striking early buildings replaced with advanced technology buildings. They planned over large areas with oversized forms. At the same time, these structures tested local architects to improve their visions and skills, and also test the new materials. Trade buildings as called prestige structures encompass many building groups which symbolise the power and paved the way for the architects of the original trial, consists of multi-storey buildings in major cities. Shopping centers, office buildings, business centers, office buildings, plazas, skyscrapers, residences can be called prestige structures. Their forms and views as well as heights make them the icons of cities. The public buildings indicates one of the striking typology with their own styles. Most of them were built between the years 1960-69 but in the 1970s the Ministry style which symbolizes the power of the state in architecture, impacted their constructions, a sort of monotonous and monumental structures formed identity. In the 80s public buildings architecture reflected in the formal freedom so the examples started to shape in different styles.Construction of religious structures that make up the soft underbelly of Turkish architecture, increased in number with each passing day. Nevertheless, the actual density was between 1990-2000. Althought the most difficult typology to make changes, mosques brought to life with a different architectural language, but they have also been subject to criticism for many years. Because the thoughts and needs in Muslim countries pass from generation to generation and became tradition. So this identity obstacles the mosque architecture to become original en free. KEY WORDS: Republic, Turkey, Modernization, Architecture, Typology.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    172192

    Mimar Melih Pekel

    Architecit Melih Pekel

    HANDE COŞKUNOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2006

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ.DR. İLKNUR KOLAY

  2. Tez No

    188417

    Kütüphanelerde okuma salonlarının iç mekan biçimlenmesi ve Ankara eski ve yeni milli kütüphane örneği

    Old and new national libraries in Ankara and basic principles interior designing of the reading rooms of libraries

    AYDANUR YENEL

    Sanatta Yeterlik

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    İç Mimari ve DekorasyonHacettepe Üniversitesi

    İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı

    PROF. A.MÜGE BOZDAYI

  3. Tez No

    283645

    1980 sonrası Türk mimarlığında yaşanan dönüşümlerin yarışma projeleri üzerinden incelenmesi

    The examination of transformation, realized in turkish architecture after 1980 through project competitions

    PINAR AY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    MimarlıkDokuz Eylül Üniversitesi

    Bina Bilgisi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. ÖZLEM ARITAN

  4. Tez No

    128698

    Ödemiş'te Cumhuriyet Dönemi yapılarının kentsel mekan bağlamında irdelenmesi

    The City space influence in the context in the Republican-Period buildings in Ödemiş

    MEHMET BAŞARANBİLEK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2002

    MimarlıkYıldız Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ DÜZGÜN

  5. Tez No

    160406

    Erken Cumhuriyet Dönemin'de Ankara'daki eğitim yapıları

    The educational buildings in Ankara in the early Republication Period

    LEYLA ALPAGUT

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    Sanat TarihiHacettepe Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ.DR. MUSTAFA SERVET AKPOLAT

Geri Dön