Toplumsal yapıdan zihinsel yapıya Oğuz Atay'da özne ve dil'in yaratımı
From social to intellectual structures: Creating subject and language in Oguz Atay's texts
- Tez No: 398177
- Danışmanlar: PROF. DR. SEMİH TEZCAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Sociology, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: The Disconnected, Dangerous Games, social type, representation
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
- Enstitü: Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 93
Özet
Oğuz Atay'ın, Tutunamayanlar (1971–72) ve Tehlikeli Oyunlar (1973) romanlarındaki önemli bir hamlesi, Türkiye'nin entelektüel meselelerini ve yazarlık kurumunun açmazlarını, duygularının çelişkisine kapılan ve bu hâldeyken kendisiyle hesaplaşma içine giren“tutunamayanlar”tipi vasıtasıyla aşmaya yönelmesidir. Bu tezin, Oğuz Atay'ın roman kişilerini kurduğu temelleri soruşturan birinci bölümünde, mikro–sosyolojik düşünceye, yani Émile Durkheim'a karşı Jean–Gabriel de Tarde'ın zihinler–arası hareketlerin belirlenim yasalarını esas alan toplum kavrayışına müracaat edilmiştir. Bu noktada, Oğuz Atay'ın özneyi, birtakım söylem ve ideolojilere bağımlı hâlde üretilen hazır formülasyonların, kanaatlerin veya soyut kavramların temsilleri olarak değil, duygulanabilme kabiliyetine sahip toplumsal tipler olarak yarattığı iddia edilmiştir. Öte yandan, ayrıca“tutunamayanlar”tipinin Türk modernitesinin özgül koşulları etrafında üretilmiş bir özne olduğu düşüncesi de öne sürülecektir. Böylece Oğuz Atay, ülkenin kolektif kimliğinin, toplumsal yapısının çatışmalarını roman kişilerin zihinlerinde gerçekleşen çatışmalar olarak değerlendirmiş ve böylece kişilerine duygusal bir içerik kazandırmıştır. Oğuz Atay'ın metinlerinde söylem, dilsel temsilin kendi imkânsızlığını yine aynı dili kullanarak aşmak üzere yapılanır. Tezin ikinci bölümünde ise, özne ve dilin anlam ve temsil sorunlarına ilişkin düşünceler ile söz konusu metinleri birlikte okumak üzere psikanaliz disiplini çalıştırılmıştır. Ancak, ilgili disipline karşı eleştiriler saklı tutulmuş, psikanalizin aykırı bir kimliğine, Sigmund Freud'a karşı Jacques Lacan'ın teorisine bir alan açılmıştır. Burada ise, Oğuz Atay'ın merkezî anlam rejimlerini boşa çıkarma stratejisi olarak kullandığı yöntemlere odaklanılmış, bir özne ve anlatı dilinin yaratımının üst–kurmaca aracılığıyla nasıl birbirine ilişkin temalar ürettiğine dair bir arka plân getirilmiştir. Burada, okuryazarlık çabasını ve roman yazımını sorguya açan bu metinlerdeki üst–dil oyunlarının, ülkenin kültürel belleğinin bir izdüşümü olarak kurulduğu ve dolayısıyla, romanların meseleleri ve kurgusu arasındaki üst–kurmaca niteliklerin ortak bir tepkiselliğe karşılık geldiği tespit edilmiştir. Son tahlilde, Oğuz Atay'ı bir“yazar/entelektüel”olarak tanımlama fikri üzerinden, söz konusu romanlarda kendisinin“Türkiye'nin ruhu”kavrayışında beliren temel meseleleri öne çıkarılacaktır. Böylece bu tez, ülkenin toplumsal yapısından insanlarının zihinsel yapısına doğru özne, dil, anlam ve temsil sorunlarını, birer roman sorunu olarak tartışmaya açma amacını güdecektir. Anahtar Sözcükler: Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar, toplumsal tip, temsil
Özet (Çeviri)
An important move of Oğuz Atay, in his novels Tutunamayanlar (The Disconnected, 1971–72) and Tehlikeli Oyunlar (Dangerous Games, 1973) is his turning attention to the intellectual questions of Turkey and the dilemma of institution of authorship through the type of“the disconnected”who is overcome by his emotional contradictions but also ventures to come to terms with himself or herself. In the first part of this thesis, in order to reveal the foundational bases of Oğuz Atay's fictional subjects, I apply to Jean-Gabriel de Tarde's understanding of society as the determiner rules of movement of inter–mentalities, called micro-sociology, instead of Émile Durkheim's sociology. In that respect, it is argued that Oğuz Atay constructs the subject not as the representative of the given discourses and ideologies –viz., produced in accordance with ready formulations, convictions, and abstractions – but rather as social types with a potential of intentional emotionality. Further, I argue that the type of the disconnected was produced in and by the peculiar conditions of the Turkish modernity. By the way of projecting the intellectual conflicts of the novel characters as the antagonism embedded in the social structure of the country, Oğuz Atay equips fictional subjects with an emotional content. In Oğuz Atay's texts, the discourse is constructed in a way to overcome the impotency of linguistic representation through the application of the same very language. Therefore, in the second part of this thesis, I employ the tools of psychoanalytical method developed by Jacques Lacan (with its differences from Sigmund Freud's) to analyse the question of meaning and representation of the subject and language. In this part, I focus the strategical methods used by Oğuz Atay to negate central signifying regimes. I also develop a frame to show how the construction of the subject and a narrative discourse produce respective themes about one another. It is argued that in these texts which open the literacy and novel writing to an investigation, meta–fictional and linguistic plays are constructed to project the cultural memory and collective reaction in the country, Turkey. In the last analysis, my survey attempts to show how Oğuz Atay, as an intellectual/writer, in these novels, reveals what he calls“Türkiye'nin ruhu”(the soul of Turkey), and its pivotal aspects and questions. In this way, I aim to contribute to discussions on the question of signification, language, representation, and the subject, both in the novels and in the social and intellectual structures of Turkey.
Benzer Tezler
- İran Doğu Azerbaycan'ında sosyal yapı: Demografik yapıya dayalı bir çalışma
Başlık çevirisi yok
MOHSEN ALAEİ BOUSJİNİ
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
SosyolojiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DR. TALİP TUZTAŞ
- Mimarlık alanında alternatif bir süreç: Herkes için mimarlık Ovakent projesi
An alternative process-based approach to architecture: The Ovakent project by the architecture for all association
MERVE GÜL ÖZOKCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ARDA İNCEOĞLU
- Çağdaş halk anlatıları ve söylentileri - Günümüzü zihinsel haritaları ve bunların anlamları üzerine halkbilimsel bir araştırma-
A Folkloric research on contemporary narratives and rumors-todays mind maps and their meaning
ÇİĞDEM KARA
Doktora
Türkçe
2003
Halk Bilimi (Folklor)Ankara ÜniversitesiHalk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NEVZAT GÖZAYDIN
- Türkiye'deki korunmaya muhtaç çocukların sosyal hayattaki yerlerini belirleyen yasal düzenlemeler ve bunların uygulanması (1923-2016)
Legal regulations that determine the children's social life who are i̇n need of protection i̇n Turkey and i̇mplementing these reegulations (1923-2016)
AHMET DALDA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN AKANDERE