Geri Dön

Refik Halit Karay'ın 'Memleket Hikayeleri' ve 'Gurbet Hikayeleri' adlı eserlerindeki cümle tipleri üzerinde bir inceleme

Başlık çevirisi mevcut değil.

  1. Tez No: 41946
  2. Yazar: GAMAL MOUSSA
  3. Danışmanlar: PROF.DR. MERTOL TULUM
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 1995
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 134

Özet

ÖZET Yapı ve kuruluş bakımından dilin en büyük birimi cümledir; çünkü cümleden daha büyük dil birliği yoktur. Türkçe'de cümlenin kurulması için bir çekimli fiil bulunması yeterlidir. Cümle üyeleri her dilin söz dizimi yapısına göre sıralanır. Türkçe'de en küçük cümle tek kelimelik cümledir. Hükmü daha geniş, daha etraflı, çeşitli şartları ile daha tam olarak ifade etmek için cümle birden fazla unsurdan kurulabilir. Demek ki, tam bir fikri aktarmak için bir kelime (çekimli fiil) yeterli değilse, o zaman hüküm genişliyor. Hüküm genişliğine göre cümlede fail, nesne, zarf, yer tamlayıcısı gibi unsurlardan biri, bir kaçı veya hepsi bulunabilir. Cümle konusunda biz Refik Halid'in Memleket Hikayeleri ve Gurbet Hikayeleri isimli eserleri üzerine bir deneme yaptık. Adı geçen eserlerin hepsini tek tek cümle olarak fişledim. 4884 cümle topladım. Bu cümleleri Banguoğlu'nun“Türkçenin Grameri”adlı eserindeki plana göre tasnif ettim. Basit isim cümlesi olarak 290 cümle tespit edildi. Refik Halid, yüklem bakımından bütün basit isim cümlesi türlerini kullanmıştır. Geniş zaman, görülen geçmiş zaman, öğrenilen geçmiş zaman, şart v.s. Refik Halid, basit isim cümlesini umumiyetle düz cümle olarak kullanmıştır, devrik cümleyi pek az (8 cümle) kullanmıştır. Basit fiil cümlesi olarak ise 1105 cümle tespit edildi. Yazar bu cümle tipini bütün fiil ve kip çeşitleri ile kullanmıştır. Basit fiil cümlesini.düz cümle olarak kullanıp çok az devrik cümleye (80 cümle) yer vermişştir. Birleşik cümleye gelince 3494 birleşik cümle tespit ettik. Birleşik cümleler planımıza göre iki gruba ayrılmıştır: I. Tümleme birleşik cümle: 2374 cümle tespit edildi. Bu cümle tipi de bizim planımıza göre üç türlü olarak ele alınmıştır: 131a) Ki'li birleşik cümle: 277 cümle tespit ettik. Yazar bu cümleyi her anlamda - açıklamalı, kesik, sonuç, kalıplaşmış, kuvvetlendirme, ihtimal- kullanmıştır. Bu tip cümleyi -cümle unsuru bakımından- fail, nesne, isimleme, zarf olarak kullanmıştır. b) Şartlı birleşik cümle: 111 cümle tespit ettik. Yazar bu cümleyi bazan edatlı, bazan edatsız; olmayası şart ve olağan şart olarak kullanmışıtr. c) Bağlam birleşik cümlesi: 1991 cümle tespit edilmiştir. Yazar bu cümlede hemen hemen bütün bağlam cümlesinin türlerini kullanmıştır. Almaşma ve yerverme bağlam cümlelerini ise tespit edemedik. Sayısı bakımından Ulama bağlam cümlesi çok kullanılmıştır (1575 cümle). II. Karmaşık birleşik cümle: 1120 cümle toplanmıştır. Bu karmaşık birleşik cümle, planımıza göre üç başlık altında incelenmiştir. a) Adfiil karmaşık birleşik cümleleri: 124 cümle tespit edildi. Yazar bu cümleyi kimse, nesne, isimleme, belirtme fonksiyonları ile kullanmıştır. b) Sıfatfiil karmaşık birleşik cümleleri: 488 cümle tespit edildi. Sıfatsı sıfatfiil cümlesi, yalın haliyle 296, iyelik ekiyle, 123 adettir, -maz, -an, -mış, -acakk, -er, -dik sıfatfiil ekleri kullanılmıştır. Zamirsi sıfatfiil cümlesi yalın haliyle 6, iyelik ekiyle 15 adettir. - an, -er, -dik, -acak sıfatfiil ekleri kullanılmıştır. Adfiilsi sıfatfiil cümlesi 48 yerde tespit edilmiştir. c) Zarffiil karmaşık birleşik cümleleri: Bu cümleyi planımıza göre altı gruba ayırdık: 1. Yanyana zarffil cümlesi: Yazar bu tip cümlede -ip, -arak, -mekle zarffiillerini kullanmıştır. 202 cümle tespit edildi. En çok Ulama zarffiil cümlesi (193 cümle) kullanılmıştır. Karşıtlama zarffiil cümlesi tespit edemedik. 2. Altalta zarffiil cümlesi: 306 cümle tespit edildi. Burada yazar bütün zarffiil cümlesi türlerini kullanmıştır. Hal cümlesi (119 cümle) -e..., -e, -ken, -arak zarffiil ekleri ile kurulmuştur. Zaman cümlesi (80 cümle) ince, -eder etmez, dikçe, -diği zaman, eli, - inceye kadar, -madan evvel, -madan. -dikten sonra zarffiil ekleri ile kurulmuştur. 132“-diği müddetçe, -eli beri, -eliden beri, -inceye değin, -inceye dek, -meden önce, mezden önce, -den kelli”gibi zarffiilleri ile kurulmuş cümle tespit edemedik. 3. Karşılaştırma cümlesi: 21 cümle tespit edildi. Bu cümlede yazar“-diği gibi, -er gibi, -ecek kadar, -muş gibi”zarffiil eklerini kullanmıştır. 4. Sebep cümlesi: 20 cümle tespit edildi,“-diğinden, -diği için”zarffiil ekleri kullanılmıştır. 5. Sonuç cümlesi: 4 cümle tespit edildi, -mademki, -diğine göre, -mekle zarffiil ekleri kullanılmıştır. 6. Amaç cümlesi: 9 cümle tespit edildi, -mek için zarffiil eki ile kurulmuştur. Yazar eserlerinde ekseriyetle kısa cümleleri kullanmıştır. Ara sıra da uzun cümlelere yer vermiştir. Yazarın cümleleri hemen hemen tamamen düz cümle şeklindedir ve Türkçe'deki bütün cümle türleri kullanılmıştır. En çok tümleme birleşik cümle tipini kullanmıştır. Tümleme birleşik cümle içinde de en çok bağlam birleşik cümleleri kullanılmış, bu cümle içinde ise en çok ulama bağlam cümlesi tespit edilmiştir. Tümleme birleşik cümle içinde en az şartlı birleşik cümlesi kullanmış olduğu görülmüştür. 133

Özet (Çeviri)

Özet çevirisi mevcut değil.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    562722

    Türkçe öğretiminde değerler eğitimi bağlamında Refik Halid Karay'ın hikâyelerinin analizi

    The analysis of Refik Halid Karay stories within the context of values education in Turkish teaching

    SİMGENUR MEMİŞOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Eğitim ve ÖğretimMarmara Üniversitesi

    Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ASUMAN AHMED ABDO SHABAN

  2. Tez No

    591817

    Refik Halit Karay'ın hikayelerinin stilistik incelenmesi

    Stylistic analysis of Refik Halit Karay's stories

    FADİME GÜLEŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Türk Dili ve EdebiyatıManisa Celal Bayar Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HALİL HADİ BULUT

  3. Tez No

    624120

    'Memleket Hikâyeleri' ve 'Gurbet Hikâyeleri'nin söz varlığı

    The word existence of 'Memleket Hikâyeleri' and 'Gurbet Hikâyeleri'

    GÜLŞEN ŞAHİN KARANFİL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DilbilimNevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ERKAN HİRİK

  4. Tez No

    304341

    Refik Halit Karay'ın hikayelerinde değişim

    Change in stories of Refik Halit Karay

    GÜLÜZAR İYİOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. DURALİ YILMAZ

  5. Tez No

    568021

    Refik Hâlit Karay'ın hikâyelerinin Greimas'ın eyleyenler modeline göre incelenmesi

    The analysis of Refik Halit Karay's stories according to the actantial model of Greimas

    RAMAZAN TUGAY KAHRAMAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Türk Dili ve EdebiyatıManisa Celal Bayar Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ÖZLEM NEMUTLU

Geri Dön