Türk ve Rus kaynaklarına göre Türkistan'da Basmacı Hareketi (1916-1924)
Basmachi Movement in Turkestan according to Turkic and Russian sources (1916-1924)
- Tez No: 422320
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİL BAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Türkistan, Basmacı Hareketi, 1916 Millî İsyanı (Ürkün), Turkestan, Basmachi Movement, 1916 National Uprising (Urkun)
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 334
Özet
Geleneksel olarak basmacı hareketiyle ilgili Sovyet araştırmaları resmî devlet ve Komünist Parti propagandasının tesirini ve hatta direktiflerini yansıtmaktaydı. Sovyet araştırmalarında Basmacı hareketi, feodal kesimin ve din görevlilerinin kendi hâkimiyetlerini kurma gayretiyle başlattıkları, milliyetçi bir karşı-devrim hareketi olduğu iddia edilirdi. Bu düşünceye göre basmacı hareketi bir iç savaşın tezahürü idi. Sovyet araştırmaları basmacı hareketinin Türkistan halkı tarafından yürütülen toplu bir hareket olduğunu daima reddettiler. Böylece basmacı kavramı Sovyet iktidarına isyan edenleri tanımlamak amacıyla kullanılmaya başlamıştı. Sovyet tarihçileri ve devlet adamlarının iddialarının aksine basmacı önderleri toplumun her kesiminden gelmekteydi. Aralarında bölge valileri, din adamları, eski askerler, idarî yetkililer veya yüksek tahsil görmüş ceditçiler mevcuttu. Hareket liderlerinin farklı sosyal kesimlerden gelmiş olması basmacı hareketinin, Sovyetler tarafından tanımlanmaya çalışıldığı gibi,“feodal”nitelikli olmadığını, tam tersine, toplumun her kesimini temsil ettiğini göstermektedir. Basmacı hareketinin askerî teşkilatı, bu hareketin bir düzene ve disipline sahip olduğunu kanıtlamaktadır. Sovyet yönetiminin yerli halkın örf-adetlerine, yaşayış tarzına ve ahlâk kurallarına uymayan politikaları basmacı hareketinin sosyal altyapısını oluşturmuştu. Sovyet resmî çevreleri, basmacı hareketinin ana sebepleri olarak, Sovyet iktidarının yürüttüğü ekonomik, siyasî ve dinî alanlardaki“sosyalist”reformları göstermekteydi. Basmacı hareketinin hızla yayılmasının asıl sebepleri ise Türkistan Bolşeviklerinin“kızıl”politikaları, Sovyet organlarının ve Kızılordu askerlerinin yerli halka karşı uyguladığı terör ve zorbalıklar olmuştu.
Özet (Çeviri)
Traditionally, Soviet researches about the Basmachi movement reflected influence of the state officials and the Communist Party propaganda and directives. Basmachi movement in Soviet studies alleged to be nationalist counter-revolution movement launched by the feudal slaughter and religious officials in an effort to establish their own rule. According to this idea Basmachi movement was a manifestation of a civil war. Soviet studies have denied that Basmachi movement was a collective action carried out by the people of Turkistan. Thus Basmachi notion began to be used as the concept to describe those who rebelled against the Soviet power. Contrary to the claims of Soviet historians and dignitaries Basmachi leaders had come from all layers of society. It included regional governors, clergy, former soldiers or higher administrative authorities as well as Jadids. On the contrary to Soviet authorities claims, defining, leaders of the movement as“feudal”, Basmachis have come from different social strata and represented all segments of the society. Military organization of the movement became a powerful proof of that Basmachis had an order and discipline and it was not a group of criminal bands. Expansionist politics of Soviet administration did not comply with the customary life style, politics and ethics of the indigenous people. Therefore, Bolshevik politics had been highly effective in organization and enlargement of the social infrastructure of Basmachi movement. Soviet official circles noticed“socialist”reforms, carried out by the Soviet power in economic, political and religious fields as the main cause of Basmachi movement. However main reason of the rapid spread of Basmachi movement was Bolshevik policy, terror imposed by Soviet organs and violence by the Red Army soldiers against indigenous people of Turkistan.
Benzer Tezler
- Alman ve Rus kaynaklarına göre Türkistan sınırında Volga Almanları
Volga Germans on the border of Turkistan according to German and Russian sources / Wolga-Deutsche an der grenze zu Turkestan nachDeutschen und Russischen quellen
MEHMET ÖNDER DURAN
- Rus kaynaklarına göre Stroganov ailesi ve Sibirya'da Rus hâkimiyeti
The Stroganoff family according to Russian resources and Russian domination in Siberia
ZAFER SEVER
- P.V Golubovskiy ve eseri: Peçenegi, Torki i Polovtsi do Naşestviya Tatar (Moğol istilasına kadar Peçenekler, Uzlar ve Kuman-Kıpçaklar) (Tercüme-tahlil)
Golubovskiy and his work: Peçenegi Torki i Polovtsi do Naşestviya Tatar (Translation-analysis)
NURDAN KUMRU
- Katanov'un derlemelerine göre Uygurlarda sosyal hayat: Aile, akrabalık, soy ve evlilik
Social life of Uighurs in Katanov's collection: Family, kinship, lineage and marriage
MELİHA UYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN DEMİR
- Türkistan Vilayetinin Gazeti ve Özbek yazı dilinin doğuşu
The journal of Turkestan Province and the rise of Uzbek literary
FATMA ERİŞ HAMZA
Doktora
Türkçe
2015
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET BİCAN ERCİLASUN