Oğuznâme ve Şehnâme üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
A comparative study on Oğuznâme and Şehnâme
- Tez No: 423432
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET TEMİZKAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Oğuznâme- Şehnâme- Turkish, Persian Relations- Epics- Similarities and Differences- Comparison
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 504
Özet
“Oğuznâme ve Şehnâme Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”adlı çalışmamızda, Türk kültürü ve tarihinin temel taşlarından biri olan Oğuz Kağan Destanı ve ya Oğuznâmeler adıyla bilinen İslamiyet'ten sonraki dönemlerde yazıya geçirilen rivayetler, öte yandan da İran kültürü ve Farsların İslamiyet'ten önceki tarihini yansıtan Şehnâme ele alınmıştır. Hacim itibariyle çok büyük olmayan Oğuz Kağan Destanı'nın çok sayıda varyantlarının bulunması, Şehnâme'nin de başlı başına hacimli ve büyük bir eser olması, çalışmamızı bazı nüshaları incelemekle sınırlı tutmamıza sebep olmaktadır. Oğuz Kağan ve çocuklarının hayatını başka bir ifadeyle Türk boylarının sosyal, siyasal ve hukukî yaklaşımlarını incelemek adına, İslamiyet'ten önceki dönemlere ait Uygurca Oğuz Kağan Destanı, İslamî rivayetlerden de Reşideddin Oğuznâmesi, Ebülgazi Bahadır Han'ın Şecere-i Terakimesi ve Kazan'da bulunup son yıllarda bilim âlemine tanıtılan, literatürde Kazan Oğuznâmesi olarak adlandırılan üç eser esas alınmıştır. Dünya çapında birçok geçerli nüshası olan Şehnâme için de Muhammed Dabirsiyakî'nin hazırladığı beş ciltlik çalışmadan yola çıkarak“Oğuznâme ve Şehnâme Üzerinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme”adlı tezimizin İran Millî Destanı Şâhnâmeh (Şehnâme) bölümü oluşturulmuştur. Çalışmamızın başında tarihin ilk çağlarından bu yana bulundukları coğrafya nedeniyle devamlı münasebette bulunan İranlılar ve Türklerin siyasi ve tarihî ilişkilerine değinilmiştir. Bu münasebetlerden sonra destan mefhumu, iki milletin literatüründedestanların özellikleri ve çeşitliliği ele alınıp İran epik anlatıları için bir sınıflandırma yapılmıştır. Bu sınıflandırma çerçevesinde farklı tarihi devirlerde ortaya çıkmış olan kahramanlık eserleri için örnekler verilmiştir.“Oğuznâme ve Şehnâme Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”adlı çalışmamızın asıl amacına -iki eserin karşılaştırılmasına- geçmeden önce, Türk destan geleneği kapsamında namecilik ve oğuznâmecilik kavramları incelenip Oğuznâmelerin farklı varyantları tanıtılmıştır. Bugüne kadar üzerinde çok az çalışma yapılmış Kazan Oğuznâmesi'nin de etraflı bir özetine yer verildikten sonra sıra Firdevsî ve şaheseri Şehnâme'yi tanıtılmasına gelmiştir, Şehnâme'den de detaylı bir özet sunulmuştur. Oğuznâme ve Şehnâme'nin karşılaştırılması bölümünde, iki eserin mitik, epik ve tarihi yönleri ele alınıp incelenmiştir. İran ve Türk edebiyatı için birer destan mahiyetinde olan Şehnâme ve Oğuznâme'nin anakahramanlarının özellikleri ve bu iki eserde yer alan kahraman tiplerinden söz edilmiştir. Oğuznâme ve Şehnâme'nin kahraman kadrosu dahilinde yer alan kadın kahraman tiplerinden sonra, iki eserde bulunan erkek kahramanlar üzerinde de durulmuştur. Her ne kadar birbirinden bağımsız görünseler de ilginç noktalarda benzerlik gösteren Oğuznâme ve Şehnâme'nin mitik unsurları, mekân ve zaman kavramları, olay örgüsü ve motif yapısı, bu iki eserdeki hükümdarlık ve padişahlık kavramları ve İslamî unsurları tartışıldıktan sonra, bu karşılaştırmanın bizi ulaştırdığı sonuçlar tespit edilip sıralanarak“Oğuznâme ve Şehnâme Üzerinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme”adlı çalışmamız sonlandırılmıştır.
Özet (Çeviri)
One of the keystones of Turkish culture and history known as Oghuz Khan or Oğuznâme, narratives written out after the acceptance of Islam, and Şehnâme which reflects the pre-Islamic era of Persian history and Iranian culture are analyzed in our thesis named as“A Comparative Study on Oğuznâme and Şehnâme”. We need to confine our study with certain transcripts due to the fact that so many variants of Epic of Oghuz Khan exist and Şehnâme is such a sizable and high volume of itself. Our study is based on four specific variants of Epic of Oghuz Khan in order to analyze lives of Oghuz Khan and his children or in other words social, political and judicial approaches of Turkish tribes: Epic of Oghuz Khan in Uigur language belongs to pre-Islamic era, Reşideddin's Oğuznâme, Ebülgazi Bahadır Han's Şecere-i Terakime and Kazan Oğuznâme, which is recently introduced to scientific world right after finding in Kazan, belong to Islamic era. Chapter of our thesis named“Şâhnâmeh (Şehnâme): Iranian National Epic”is based on Muhammed Dabirsiyakî's five volume work among other worldwide copies. Ages lasted political and historical affair between Iranian and Turks is mentioned at the beginning of our study. In addition to bilateral affairs, concept of epics and diversity and characteristics of epics in the literatures of two nations are also defined and a classification on Iranian epic narratives is done. Examples of heroic saga from different times are given within the framework of the classification Before going through the main aim of our thesis named“A Comparative Study on Oğuznâme and Şehnâme”, the concepts of nâmecilik and oğuznâmecilik are analyzed and different variants of Oğuzname are introduced. After giving an extensive summary of Kazan Oğuzname, which is very rare, Firdevsi and his masterwork Şehnâme is introduced with a comprehensive summary. Mythic, epic and historical aspects of two works are analyzed in the chapter of comparison of Oğuzname and Şehname. Characteristics and typology of protagonists in Şehname and Oğuzname are mentioned. Heroines within the cadre of protagonists and the other heroes are elaborated. Despite of the fact that these two masterworks seem quite different from each other, these epics share similarities on interesting points. After discussing mythic nuances, concepts of place and time, plots and motive structure, concepts of rulership and sultanate and Islamic nuances, our thesis is ended up with the definition and sorting of the results of the comparison.
Benzer Tezler
- Ortaçağ metinlerinde minyatürlerin sembolik anlamları (Oğuznâme ve Şehnâme örneği)
Symbolic meaning of miniatures in medieval texts (Example of Oğuzname and ŞXehname)
MURAT KIŞTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
El SanatlarıTrakya ÜniversitesiGörsel Kültür Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER SONER HUNKAN
- Uzun Firdevsi'nin Süleyman-name'sinde destan unsurları: Cilt I, giriş - inceleme
Uzun Firdevsi's epical element in Süleyman-name
MUSTAFA AKSOY
Doktora
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NARİN KÖSE
- Oğuznamelerde ve Kuzey Avrupa mitik anlatılarında it-barak halkı
The dog-head people in the Oğuz epic and Northern European mythical narratives
EMRE ERZİNCAN
Doktora
Türkçe
2017
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ OSMAN KARATAY
- Oğuzname Destanı
The Legend of Oguzname
NAZAN USTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. OSMAN KEMAL KAYRA