Amasya camilerinde ahşap bindirme tavan
The wooden overlapping ceilings of the mosques in Amasya
- Tez No: 425510
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET EROL ALTINSAPAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Amasya, bindirme, tavan, ahşap, kiriş, Amasya, overlapping, ceiling, wooden, joisting
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Anadolu Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 649
Özet
Bu tez kapsamında Amasya merkez, ilçe ve köylerinde en erken tarihlisi 1426 yılına ait ahşap bindirme tavanlı otuz bir cami tespit edilmiş, yapıların tavan örtüleri kuruluş ve biçimlerine göre sınıflandırılarak incelenmiştir. Tavanların ikisi kirişlemeleri üstten kaplamalıyken; diğer tüm tavanlar kirişlemeleri alttan kaplamalıdır. XV-XX. yüzyılın son çeyreği arasında inşa edilen bu camiler içerisinde XVI. yüzyıla ait bindirme tavanlı herhangi bir örnek bulunmamaktadır. XVII. yüzyıla ait iki, XVIII. yüzyıla ait bir, XIX. yüzyıla ait altı camide ahşap bindirme tavan bulunmaktadır. Ağırlıklı olarak Cumhuriyet Dönemi'ne tarihlenen örneklerle karşılaşılması dikkat çekicidir. XX. yüzyıl ilk yarısına ait iki, ikinci yarısının ilk çeyreğine ait on beş, ikinci yarının son çeyreğine ait dört camide ahşap bindirme tavan bulunmaktadır. Ahşap tavan, Anadolu'da eski çağlardan bu yana daha çok kare ya da kareye yakın dikdörtgen, nadiren dairesel tabanlı mekân boşluklarının örtülmesinde kullanılagelen oldukça ekonomik bir örtü biçimidir. Ahşap kirişler yardımıyla genellikle mekânı bölen herhangi bir taşıyıcıya gerek duyulmaksızın çok değişik biçim ve tekniklerde mekân boşluğu kolayca geçilerek örtülebilmektedir. Alttan kaplamasız ahşap kırma tavan ve türevleri dışında genellikle düz ve bindirmeli olmak üzere başlıca iki teknikte yapılırlar. Hem ahşap hem kârgir malzemede uygulanabilen bindirme tekniği, özellikle tavan kuruluşlarında değişik biçimlerin elde edilmesine imkân vermekte ve kolay statik çözümlemeler sağlamaktadır. Bu nedenle çok eski tarihlerden bu yana mimaride mekân örtüsü olarak sevilerek kullanılmışlardır. Bindirme tekniğinin, taşıyıcı tavan kirişlerinin kuruluşuna göre her biri kendi içinde alt başlıklara ayrılabilen, biri paralel taşıyıcı kiriş, diğeri köşeli bindirilen kiriş esasına dayanan başlıca iki uygulama biçimi vardır. Amasya camilerinin ahşap bindirmeli tavanlarında her iki türün de örnekleri görülmektedir. Amasya Merzifon ilçesi II. Murad Camii, Amasya merkez Üçler Camii, Amasya merkez Kaleköy Camii ve Kızılkışlacık Köyü Camii'nde ana tavan kirişlemeleri birbirine paraleldir. Amasya Camilerinin kirişleri köşeli birleşen tavan örnekleri, döner eksenli bindirme ve iç içe bindirmeli tavan olmak üzere başlıca iki grupta toplanabilmektedir. Hanife Hatun Camii, İlyasköy Camii, Belmebük Köyü Camii, Aydınca Köyü Camii, Mahmatlar Köyü Camii, Sarılar Köyü Camii, Dadı Köyü Camii ve Mahmatlar Köyü Yol Kenarı Camii tavanı olmak üzere Amasya camilerinin sekizinin örtüsünde döner eksenli bindirme tekniği kullanılmıştır. Eyüp Çelebi Camii, Büyük Hacı Hasan Camii, Yukarı Baraklı Köyü Camii, Akyazı Köyü Camii, Şıhlar Köyü Camii, Ortaova Köyü Camii, Çavuş Köyü Camii, Kayabaşı Mahallesi Camii, Yıldız Köyü Camii, İpekköy Camii, Yeşilören Köyü Camii, Karasenir Mahallesi Camii, Serçoban Mahallesi Tamlar Camii, Karakise Köyü Camii, Köprübaşı Camii, Aktarla Köyü Camii, Kızılca Köyü İstasyon Camii, Sarıyar Köyü Aşağıova Camii'nden oluşan on sekiz cami yapısının tavan örtüsü ise iç içe bindirmelidir. Bu çalışmanın en önemli sonucu Asya'dan Anadolu'ya uzanan geniş bir coğrafi alanda, köklü bir tarihi geçmişi bulunan ahşap bindirmeli tavan tipinin, özellikle Cumhuriyet Dönemi'nde olmak üzere Amasya dahilinde de uygulandığının tespiti olmuştur.
Özet (Çeviri)
In the scope of this thesis, thirty one mosques, the earliest of which dates to 1426, with wooden overlapping ceilings were determined in the city center of Amasya, its districts and villages and they were classified and studied considering the construction and styles of their ceiling covers. While the joistings of two ceilings are covered above, the joistings of all the other ceilings are covered below. Among these mosques which were built between 15th century and the last quarter of the 20th century, there are no mosques dated to 16th century with an overlapping ceiling. There are overlapping ceilings in two mosques dated to 17th century, one mosque dated to 18th century and six mosques dated to 19th century. It is noticable that they are compared mainly to the mosques dated to the Republic Period. There are wooden overlapping ceilings in two mosques dated to the first half of the 20th century, five in the third quarter, and four in the last quarter of the 20th century. A wooden ceiling is a kind of quite economical covering which has been used in Anatolia since the ancient times to cover spatial spaces in the form of mainly a square or a rectangular which is almost a square and the spaces rarely in the form of a circle. With the help of wooden joistings, spatial spaces are easily covered using a variety of styles and techniques needing no support dividing the space. They are built using mainly two techniques called straight and overlapping with the exception of the technique of wooden folding ceiling without a cover below and its derivatives. The overlapping technique which can be applied using both wood or bricks to make it possible to obtain various styles mainly in the construction of the ceilings and it provides easy static solutions. For this reason, since the ancient times it has been widely used in architecture to cover spaces. The overlapping technique has mainly two application styles based on the joistings which are parallel supporting joisting and cornered overlapped joisting and both of these two styles are also divided into sub-titles with respect to the construction of the supporting ceiling joistings. It is possible to see the examples of these two styles of wooden overlapping ceilings in the mosques of Amasya. The main ceiling joistings are parallel to one another in Murad II Mosque in Merzifon, a district of Amasya, The Üçler Mosque in the city center of Amasya, Kaleköy Mosque in the city center of Amasya and the Mosque in the Village of Kızılkışlacık. The examples of ceilings with joistings that have cornered joints in the mosques of Amasya can be put into two groups called overlapping ceiling with revolving axis and nested overlapping ceiling. The technique of overlapping ceiling with revolving axis were used in the following mosques: Hanife Hatun Mosque, İlyasköy Mosque, Belmebük Village Mosque, Aydınca Village Mosque, Mahmatlar Village Mosque, Sarılar Village Mosque, Dadı Village Mosque, and Mahmatlar Village Roadside Mosque. The ceiling covers of the following eighteen mosques are nested and overlapping. These are the mosques of Eyüp Çelebi Mosque, Grand Haji Hasan Mosque, Upper Baraklı Village Mosque, Akyazı Village Mosque, Şıhlar Village Mosque, Ortaova Village Mosque, Çavuş Village Mosque, Kayabası Neigbourhood Mosque, Yıldız Village Mosque, İpekköy Village Mosque, Yeşilören Village Mosque, Karasenir Neighbourhood Mosque, Serçoban Neighbourhood Tamlar Mosque, Village Mosque, Köprübaşı Mosque, Aktarla Village Mosque, Kızılca Village Station Mosque, and Sarıyar Village Aşağıova Mosque. The most important outcome of this study is that it has determined that the style of wooden overlapping ceiling with its rooted historical background has been used in a large geographical area extending from Asia to Anatolia including Amasya especially during the Republic Period.
Benzer Tezler
- Samsun ve Amasya'da bulunan Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait bazı camilerin ahşap kapılarının malzeme ve yapım tekniği bakımından incelenmesi
Investigation of the wooden doors of some Seljuk and Ottoman period mosques in Samsun and Amasya in terms of material and construction
MUSTAFA AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Ağaç İşleriGazi ÜniversitesiAğaç İşleri Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEVDET SÖĞÜTLÜ
- Amasya camilerindeki minberler (Cumhuriyet dönemine kadar)
Minbars in Amasya mosques (Republic period until)
TUĞBA KIVILCIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiOndokuz Mayıs Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECEP GÜN
- Merzifon'un ahşap tavanlı camilerindeki kalem işi tezyinat
The painting decoration in the mosques with wooden ceiling of Merzifon
SEMA NUR KÖKVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANDAN NEMLİOĞLU
- İki Paşa Camiinin süsleme özelliklerinde üslup birliği (Amasya Merzifon Abide Hatun Camii ve Tokat Erbaa Silahtar Ömer Paşa Camii)
Stylistic unity of the decorative features of the two pasha mosques (Amasya Merzifon Abide Hatun mosque and Tokat Erbaa Silahtar Ömer Pasha mosque)
TUĞBANUR İŞERİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANDAN NEMLİOĞLU
- Ahşap ve alçı süslemeciliğinde Çelebi Mehmed dönemi süsleme repertuarı
The Ornamental repertoire on wood and stucco decoration during the age of Çelebi Mehmed
ALP SUAT
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
ArkeolojiHacettepe ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİLİZ YENİŞEHİRLİOĞLU