Ahşap ve alçı süslemeciliğinde Çelebi Mehmed dönemi süsleme repertuarı
The Ornamental repertoire on wood and stucco decoration during the age of Çelebi Mehmed
- Tez No: 43488
- Danışmanlar: PROF. DR. FİLİZ YENİŞEHİRLİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Güzel Sanatlar, Sanat Tarihi, Archeology, Fine Arts, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1995
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 408
Özet
Bu araştırmanın kapsamını Çelebi Mehmed dönemi ( 1413-1421)ve bu dönemde gözlenen ahşap ve alçı süslemeciliği belirlemektedir. Sözkonusu malzemelerle ortaya konan eserlerin belgelenmesinde ve dekoratif içeriklerinin analizlerinde analitik bir yöntem amaçlanmıştır. Öncelikle döneme özgü ahşap ve alçı eserlerdeki süsleme repertuarı ortaya konmuş, daha sonra belirlenen teknik ve dekoratif özellikler kapsamında öncül, çağdaş ve ardıl örnekler ele alınarak farklı malzeme ortamlarıyla karşılaştırmalar yapılmıştır. Konu olan dönemin ahşap ve alçı eserlerinden günümüze gelen örnekler iki ayrı kentte - Bursa, Amasya - ve üç ayrı yapıda - Amasya Bayezid Paşa Camii (1414-1419), Bursa Yeşil Camii (1419-1424) ve Bursa Yeşil Türbe' de (1424-1425) yer alır. Ayrıca aynı döneme tarihlenen Merzifon Çelebi Mehmed Medresesi (1414- 1417) kapısı da bugün Ankara Etnografya Müzesi 'ndedir. Amasya Bayezid Paşa Camiı'nde konu kapsamına giren bir kapı ve dört pencere kanadı ile doğu ve batı tabhane odalarındaki alçı kaplamalar vardır. Bursa Yeşil Camii 'nde orjinal dört ayrı pencere kanadı ile altı ayrı odadaki alçı kaplamalar konu edinilmektedir. Bursa Yeşil Türbe' nin ise orjinal olan kapısı ele alınmaktadır. Alçı malzemede Amasya ve Bursa örnekleri arasında büyük oranda aynılık sözkonusudur. Ahşap malzeme örnekleri ise Amasya ve Bursa'da kendi içlerinde gruplanmaktadır. Alçı eserler kapsamında yapılan karşılaştırmalardan da anlaşılacağı gibi geleneksel kullanıma ve işleve sahip alçı yüzeylerde çalışmaya konu olan tarihsel kesit kapsamında net bir ortak süsleme repertuarı ortaya çıkmaktadır. Belirlenen bu repertuar için yapılan karşılaştırmalardan yola çıkarak Ankara, İznik, Amasya, Bursa dörtgeni sözkonusu dönemin alçı malzemeli süslemeciliğinde etkin rol oynar. Amaçlanan dekoratif ifadeyi ve işlevsel içeriği en pratik -kalıplama tekniği ile- ve en ucuz yoldan hızlı bir biçimde yapılandırmayı sağlayan alçı malzeme ve özgü süsleme eylemi konu olan dönemdeki zaviyeli camilerin yan mekanlarında sivil bir fonksiyonel içerikte görülmektedir. Sözkonusu alçı yüzeylerde yer alan kompozisyonların yapılan karşılaştırmaları sonucu hem dönem içindeki - ve öncesi ve sonrasındaki- kullanım ve yayılım alanları belirlenebilmekte, hem de repertuar adına geleneksel kullanımla yeni -özgün- olanın varlığı belirlenebilmektedir. Hem alçı hem ahşap malzemedeki geometrik kompozisyonlar kapsamında eîe alınan kompozisyonların öncüllerinin varlığı, yeni olmadıklarını düşündürtebilir. Ancak bu gelenekselcilikten çok geometrinin -matematiğin- tutarlılığından ve devamlılığındandolayıdır. Özellikle alçı eserler kapsamında yer verilen geometrik kompozisyonların farklı malzeme ortamlarında pek çok öncülü tespit edilebilmektedir. Ancak dikkati çeken nokta, ortak kullanım açısından kompozisyonların bitkisel dolgularına kadar birbirlerinin aynı oluşlarıdır ki bu da dönem repertuarının göstergesi olan estetik tercihi ortaya koymaktadır. Ahşap eserlerde ise Amasya Bayezid Paşa Camii ve Merzifon Çelebi Mehmed medresesi kapıları ve onlarla karşılaştırılabilecek olan Osmancık Koca Mehmed Paşa Camii kapısı teknik ve dekoratif içerik açısından oldukça eşdeş ve geçirgen bir ahşap süslemeciliğinin bu bölgedeki varlığını hissettirir. Bursa örnekleri ise teknik açıdan olmasa bile dekoratif açıdan oldukça özgün bir emeği yansıtır. Sözkonusu Bursa Yeşil Camii'nde ele alınan tüm örneklerden farklı özellikler sergileyen 4 no'lu pencere kepenginin süslemesindeki kompozisyon şeması ve motifler Timurlu estetik anlayışına yakınlaşır. Bu duruma etken olarak da yapıda çalışan sanatçıların kökeni kendini hissettirmektedir. Dolayısıyla sözkonusu dönemin ahşap ve alçı eserlerindeki süsleme repertuarının oluşum ve yayılım aşamasında Amasya'da varolduğu tespit edilebilen ortak bir ahşap işçiliği atölyesi, Bursa' da ise kendine özgü ahşap süsleme eylemi etkin rol oynarken, alçı malzemede daha önce Ankara ve İznik'te varlığı bilinen alçı süslemeciliğinin Amasya ve Bursa' daki eş zamanlı ve eş kullanımlı devamı, yer aldıkları mekanın işlevsel içeriğiyle de bütünleşerek kendini gösterir. Genel olarak Çelebi Mehmed Dönemi kapsamında ahşap ve alçı süslemeciliğine bakınca ahşap ve alçı eserlerin ayrı ayrı kendi içlerinde bilerek belirlenmiş belirli bir süsleme repertuarının olduğu hissedilmektedir.Ahşap malzemeli örnekler, repertuar açısından, Amasya-Merzifon ve Bursa şeklinde iki grupta toplanmaktadır.Alçı malzemede ise tüm örneklerde Amasya ve Bursa' daki eserler kapsamında belirli bir repertuar kendini göstermektedir. Öte yandan gerek iki malzemeyi birbiriyle ve gerekse çağdaşı diğer malzeme ortamlarıyla karşılaştırarak yapılan belirlemelerden yola çıkarak sözkonusu dönemde, özellikle çini süslemeciliği ve Bursa Yeşil Cami' deki örgütlü sanat eylemi kapsamında belirlenebilen kollektif bir üslubun, dönemin ahşap ve alçı süslemeciliği için de - önce kendi içlerinde, sonra da kendi aralarında ve diğer malzeme ortamlarında ortaya konan benzerlik ve aynılıklar sayesinde - geçerli olduğu söylenebilir.
Özet (Çeviri)
This study, which has chronologically limited itself with the age of Çelebi Mehmed (1413-1421) and has concerned with wood and stucco decoration, will try to study the subject with an attempt to reveal the artistic characteristics of the period. Surviving examples of wood and stucco decoration from that period belong to four buildings : Amasya, Bayezid Paşa Mosque (1414-1419); Bursa, the Green Mosque (1419-1424); Bursa, the Green Tomb (1424-1425) and the Çelebi Mehmed Madrasa in Merzifon (1414-1417). In the Bayezid Pasha Mosque in Amasya, a door and the folds of four windows and stuccoes in the east and west side-rooms are related with the subject.In the Green Mosque in Bursa, the folds of four separate, original windows and stuccoes in six different rooms are taken up. The only work included in this study from the green Tomb in Bursa is its original door.Besides, the door of Çelebi MehmedMadrasa in Merzifon is in the Ethnographical Museum of Ankara. A conclusion can be derived from the similarities observed in stucco decorations of two different cities.lt is possible to decide that the same moulds, if not by the same artists, are used both in the Green Mosque, and Amasya Bayezid Pasha Mosque, founded by Bayezid Pasha, the grand vizier of Çelebi Mehmed. Considering the woodworks,more authentic and independent styles can be seen in comparison to stucco decoration. Especcialy, the examples in Bursa and Amasya can be differentiated in their styles excluding some details.Nevertheless, in the cities Amasya and Merzifon, which are very close to each other geographically, the doors of the mentioned buildings are very similiar in style. When the mentioned materials -wood and stucco- are concerned both technically and decoratively, wood is more closer to the artist' s choice of style than stucco. However, in the stuccoes, the choice of the artist can be observed in the moulds rather than the stucco surfaces in which the moulds were used. Consequently, in the age of Çelebi Mehmed, there were also quality woodworks and stuccoes which had contributed a lot to the decorations of the mentioned edifices together with the tileworks and carved stones.
Benzer Tezler
- Warmth perception in association with colour and material
Renk ve malzeme çiftlerinin sıcaklık algısıyla ilişkisi
BEGÜM ULUSOY
Doktora
İngilizce
2016
İç Mimari ve Dekorasyonİhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİLGÜN OLGUNTÜRK
- Sivas ili Altınyayla ilçesi Merkez (Tonus) Camii süslemeleri
Decorations of the Central (Tonus) Mosque in Altınyayla district of Sivas province
FATMA KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
El SanatlarıKırşehir Ahi Evran ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. HANDE KILIÇARSLAN
- Anadolu Türk mimari tezyinatında sekiz kollu yıldız motifi: Osmanlı'ya kadar
Anatolian Turkish architectural decoration i̇n the eight - pointed star motifs: Up to Ottoman
HAKAN ERKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
El SanatlarıNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ÇAYCI
- Cyanotype baskı tekniğinde bir ifade aracı olarak yüzey seçimi
Surface selection as a means of expression in the Cyanotype photographic process
BENGİSU ÇAYGÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarYıldız Teknik ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURCU BÖCEKLER
- Yozgat Başçavuş Camisi'nin duvar resimleri ve bezemeleri: Bozulma durumlarının tespiti ve koruma önerileri
Wall paintings and decorations of Yozgat Başçavuş Mosque: Condition assessment of deteriorations, and conservation
AYŞE NERMİN TAŞKESEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
El SanatlarıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiKültür Varlıklarını Koruma Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEKİR ESKİCİ