Türkiye Türkçesi ağızlarında söz yapımı
Word formation in the dialects of Turkish in Turkey
- Tez No: 425617
- Danışmanlar: PROF. DR. AHAT ÜSTÜNER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türkiye Türkçesi ağızları, söz yapımı, yapım ekleri, dialects of Turkish in Turkey, word formation, derivational suffixes
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 671
Özet
Bu çalışmada 250 civarında kitap, tez, makale ve bildirinin taranması ile elde edilen yaklaşık 24.000 kelimelik türemiş söz varlığına dayanarak Türkiye Türkçesi ağızlarının söz yapımı ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmada klasik sınıflandırma kullanılmış, Türkiye Türkçesi ağızlarında görülen isimden isim, fiilden isim, isimden fiil ve fiilden fiil yapma ekleri detaylı bir şekilde incelenmiştir. İncelemede 296 yapım eki tespit edilmiş, Türkiye Türkçesi ağızlarının yazı diline göre daha zengin bir ek varlığına sahip olduğu, pek çok ekin yazı diline göre daha işlek olduğu ve bu eklerin yazı dilinde görülmeyen pek çok farklı işlevinin bulunduğu ortaya konmuştur. Tarihî lehçelerde kullanılıp da yazı dilimizde unutulan pek çok ekin Türkiye Türkçesi ağızlarında varlığını koruduğu, çağdaş lehçelerde kullanılan ama yazı dilimizde bulunmayan pek çok ekin de Türkiye Türkçesi ağızlarında benzer işlevlerle yer aldığı tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesi ağızlarındaki kelime ve şekillerin Türk dili tarihinin pek çok sorununa ışık tuttuğu, bu sorunların çözümüne katkı sağladığı belirlenmiş, yazı dilinin kelime türetiminde ağızlardan mutlaka yararlanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
In this study, the word formation of the dialects of Turkish in Turkey is presented based on derivatives with about 24.000 words after analysing about 250 books, thesis and articles. In the study, a standard classification is used and denominal nouns, deverbal nouns, denominal verbs, deverbal verbs that exist in the dialects of Turkish in Turkey are elaborately analysed. In the analysis 296 derivational suffixes were determined. Moreover, it is pointed out that the dialects of Turkish in Turkey have more suffixes than the written language. Most of these suffixes are more practical and have many different functions that do not exist in the written language. It is seen that most of the suffixes used in historical dialects but forgotten in our written language keep their existence in the dialects of Turkish in Turkey. It is also seen that most of the suffixes that do not exist in our written language but used in modern dialects are in the dialects of Turkish in Turkey with similar functions. It is concluded that the words and forms in the dialects of Turkish in Turkey enlighten many problems in the Turkish Language history and contribute to their solutions and written language must absolutely benefit from the dialects in word derivations.
Benzer Tezler
- 11. yüzyıl ve öncesi Türkçesinde insan yapımı nesne adları
Artefat names dating back to eleventh century and earlier Turkish
ENGİN ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. A. DENİZ ABİK
- Dede Korkut Hikayeleri'nde geçen insan yapımı nesne adları
The Names of the Man-Made Objects in the Stories of Dede Korkut
EROL KARAYİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıGümüşhane ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CİHANGİR KIZILÖZEN
- Akören ağzı
The Akören dialect
AYŞE TURSUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ÖZKAN
- Türkiye Türkçesi ağızlarında kalıplaşmış dil birimleri
The formulaic language units in Turkey Turkish dialects
CEYHUN SARI
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ AKAR
- Türkiye Türkçesi ağızlarında ölüm kavram alanına ait söz varlığı
The lexicon related to the conceptual field of death in Turkish dialects
ÜMMÜGÜLSÜM BİÇER
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıHitit ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSA SARI