Gaziantep Türk-İslam mimarisi (Eyyubiler'den Cumhuriyet'e)
Gazi̇antep Turk-İslam archi̇tecture (From the Ayyubi̇d to the Republi̇can)
- Tez No: 429654
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN YURTTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Sanat Tarihi, Architecture, Art History
- Anahtar Kelimeler: Gaziantep, Antep, Mimari, Türk, İslam, Osmanlı, Memluk, Eyyubi, Gaziantep, Aintab, Architecture, Turk, Islam, Ottoman, Mamluk, Ayyubid
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk-İslam Sanatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1585
Özet
Osmanlı Dönemi öncesine kadar; gerek Müslüman, gerekse gayrimüslim devletler arasında sürekli el değiştiren Gaziantep şehri, Osmanlı dönemi ile birlikte bayındır bir hale gelmiştir. Kent, genelde devletlerin sınır şehri olarak kalmış, Osmanlı döneminde istikrarın sağlanmasıyla birlikte, gelişerek önem kazanmıştır. Gaziantep'in gelişmesi ve zenginleşmesi, mimari eserlere doğrudan etki etmiş, özellikle il merkezinin cami, medrese, han, hamam gibi yapılarla donatılmasına mahal vermiştir. Gaziantep Türk-İslam Mimarisi adlı tezimizde, Gaziantep il merkezi, ilçeleri ve köylerinde yer alan, Türk-İslam mimari eserleri incelenmeye çalışılmıştır. Osmanlı dönemi öncesindeki eserlerin çoğunun tarihi, net olarak bilinmemektedir. Gaziantep'teki en erken tarihli yapının Hz. Ömer dönemine kadar gittiği söylense de bu gerçekle pek bağdaşmamaktadır. İncelediğimiz yapıların tarih aralığı, 12. yy.'la 20. yy.'ın ilk çeyreği arasındadır. Bu geniş zaman diliminde konumuz kapsamındaki 115 eserden; 42'si cami, 6'sı mescit, 1'i zaviye, 1'i imaret, 2'si medrese, 2'si mektep, 6'sı türbe, 11'i hamam, 7'si çeşme, 6'sı kastel, 7'si köprü, 21'i han, 2'si bedesten 1'i kaledir. Özgünlüğünü büyük ölçüde koruyarak gelen 115 yapının yanı sıra, çeşitli sebeplerle tamamen ortadan kaldırılmış veya orijinalliği tamamen kaybetmiş bir o kadar da yapı bulunmaktadır. Yapıların günümüze gelememesinin sebepleri arasında; deprem, yangın gibi doğal afetler; bilinçsiz onarımlar ve rant uğruna bilinçli şekilde yıkımları sayabiliriz. Bunların yanında, kuşkusuz en büyük sebep ise Gaziantep'in Kurtuluş Harbi'dir. Mimari eserlerin büyük çoğunluğu bu harpte yara almış veya yıkılmıştır. Şehrin çeşitli yerlerindeki bazı mimari eserlerde, hala savaşın izlerini görmek mümkündür. Mimari eserler, günümüzde bu izleri gazilik nişanı olarak gururla taşımaktadır. İslam'ın Anadolu'ya yayılmasıyla birlikte, bölgeyi elinde tutan Zengiler, Eyyubiler ve Memlukler; hem Güneydoğu Anadolu bölgesinin bir kısmında, hem de Gaziantep'te bir takım mimari miraslar bırakmıştır. Bu devletlerden kalan miras, bölgedeki Beylikler ve Osmanlı mimari eserlerini de etkilemiş ve yörede şahsına münhasır bir üslup oluşmuştur. Payitaht'tan uzak olan Gaziantep'te, doğrudan Osmanlı etkisiyle yapılmış mimari eser, bir elin parmaklarını geçmez. Gaziantep'in kendine özgü üslubu, her yapı türünde kendini göstermektedir. Elbette bunda Gaziantep'in yerel banilerinin, mimarlarının ve ustalarının da katkıları vardır. Bu çalışmamız ile Gaziantep'in maddi kültürel değerlerine ve mimari mirasının zenginliğine bir nebze katkı sağladığımız inancındayız. Yapıların birçoğunun tarihi, banisi, mimarı ve ustası bilinmemektedir. Buna rağmen elimizden geldiğince, elde ettiğimiz veriler ışığında, yapılar değerlendirilmeye ve tarihlendirilmeye çalışılmıştır. Şüphesiz ilerde bulunacak yeni verilerle birlikte, karanlık olan bilgiler aydınlığa kavuşacaktır. Bu uğurda gelecek araştırmacılara, küçük de olsa bir katkımız olacağı inancıyla çalışmamızı sunuyoruz.
Özet (Çeviri)
The city of Gaziantep, which constantly had passed into the hands of both Muslim and non-Muslim states until the pre-Ottoman period, became a developed city in the Ottoman period. It had generally been a frontier city, yet gained significance with the maintenance of stability during the Ottoman period. Development and prosperity in Gaziantep affected its architectural works directly, particularly allowing for the city center to be rich with mosques, madrasas, inns and baths. This dissertation, entitled Turkish-Islamic Architecture of Gaziantep, aims to study Turkish-Islamic architectural works in Gaziantep city center, its towns and villages. Most of the works back to the pre-Ottoman period are not dated exactly. Although it is stated that the earliest building in Gaziantep dates back to the era of Omar the Caliph, it does not reveal the truth. The dates of the architectural works examined range between the 12th century and the first quarter of the 20th centuries. This dissertation consists of 115 architectural works belonging to this long period of time, which include 42 mosques, 6 masjid, 1 zawiyah, 1 soup-kitchen, 2 madrasas, 2 schools, 6 tombs, 11 baths, 7 fountains, 6 kastals, 7 bridges, 21 inns, 2 bazaars and 1 castle. Besides these 115 buildings which have preserved their authenticity until today, there are still lots of buildings which were destructed for several reasons, or lost their authenticity completely. The reasons why these buildings could not survive until today can be counted as natural disasters like earthquake and fire, insensible restorations, deliberate destruction for the sake of unearned income. In addition to all these, the main reason is undoubtedly the War of Independence in Gaziantep. A great majority of architectural works were damaged and demolished during the war. It is still possible to see traces of war in and on some buildings in various parts of the city. These architectural works proudly bear those traces with a veteran decoration and war of independence medal. With the spread of Islam, the Zengids, the Ayyubids and the Mamelukes who ruled the region left a number of architectural heritage behind both in some parts of the Southeastern Anatolia and in Gaziantep. This heritage had influences on the buildings of beyliks in the region and on the Ottoman architecture, and formed an endemic style in the region. There are too few buildings of Ottoman architecture in Gaziantep which is away from the capital city. The distinctive style of Gaziantep shows itself in all types of structure, which is thanks to the local patronage, architects and artisans in Gaziantep. This dissertation intends to contribute to material and cultural values in Gaziantep and to its richness of architectural heritage. The date, patronage, architect and artisan of most of the buildings are not known. However, this study, to the full extent, attempts to evaluate and date those buildings in the light of collected information. It is no doubt that hidden things will be uncovered with the new information to be discovered. With this aim in mind, this study endeavors to make some contributions for the future researchers.
Benzer Tezler
- Gaziantep Türk-İslam Dönemi mimari süslemeleri
Turkish-Islamic architectural ornaments in Gaziantep
TUNCER DOĞAN
Doktora
Türkçe
2013
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDÜLHAMİT TÜFEKÇİOĞLU
- Tarihi Gaziantep camileri
Historical mosques of Gaziantep
AYŞE DİJLE DURMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkHasan Kalyoncu ÜniversitesiMimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TÜLAY KARADAYI YENİCE
- Osmanlı batılılaşma döneminde konut mimarisinde süsleme: Halep ve Gaziantep örnekleri
Ornament in residential architecture in the Ottoman westernization period: Aleppo and Gaziantep cases
BÜŞRA ACAM
- Gaziantep ticaret hanları ve Şeker Hanı-Güleç Evi restorasyon önerisi
Gaziantep commercial khans and the restoration proposal of Şeker Khan-Güleç House
GAMZE YAZGAN
- Development of counterfeit banknote recognition system using deep learning
Derin öğrenme kullanılarak sahte banknot tanıma sisteminin geliştirilmesi
BURAK İYİKESİCİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolGaziantep ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERGUN ERÇELEBİ