Eleştirel medya okuryazarlığı kuramı: Eskişehir okulları ölçeğinde bir alan araştırması
The theory of critical media literacy: A field research in the scale of Eski̇şehi̇r high schools
- Tez No: 432485
- Danışmanlar: PROF. DR. ERDAL DAĞTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Gazetecilik, İletişim Bilimleri, Education and Training, Journalism, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Gazetecilik, medya okur-yazarlığı, iletişimsel eylem kuramı, araçsalcılık, evrensel pragmatik, modernlik, dünya algılarının rasyonelleşmesi, sistem ve yaşam-dünyası, medyalaşma, Journalism, media literacy, the theory of communicative action, instrumental rationality, universal pragmatics, modernity, rationalization of worldviews, lifeworld and system, mediatization
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Anadolu Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Basın ve Yayın Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 487
Özet
Medya okuryazarlığı eğitimi yaklaşımları, bilimin farklı alanlarından yararlanılarak oluşturulmuş varsayımlara dayalı çerçeveler biçiminde betimlenebilir. Bazı yaklaşımlar, kuramsal tutarlılık gösterse de; çoğunlukla, iyi tanımlanmış bir bağlamdan yoksun ve değişken çerçeveler, eğitim uygulamalarına temel olmuştur. Ancak, farklı koşullar karşısında çözüm getiren, kuramsal anlamda bütünlüklü dayanaklar olmadan, toplumsal boyuttaki uygulamaların başarı şansı düşüktür. Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi alanında yaşananlar bu durumun son örneği olabilir. Dahası, tüm dünyada, bürokrasinin tercihlerine etki eden çıkar gruplarının varlığı, sorunu, kuramsal çalışma yapmanın ve uygulama için yordam önermenin ötesine taşımaktadır. Mülkiyet ya da toplumsal güç ilişkileri ekseninde konumlanmış bu gruplar, medya okuryazarlığı kavramını bağlamından kopararak işlevsiz hale getirmek açısından oldukça etkili olmuşlardır. Konuya benzer yaklaşan akademisyenleri, kendi aralarında uzlaştıracak; ayrıca, karşıt görüşte olanları tutarlı biçimde değerlendirmelerine yardım edecek bir kuramsal çerçeve, açmazları aşmaya ve akademik alanda geliştirilen çözümleri savunmaya yardımcı olabilir. Medya okuryazarlığı çalışmaları alanında gözlenen durum, bilim insanlarının kişisel hatalarından çok, modernlik ekseninde bilimin ve toplumsallaşmanın girdiği yönelimle açıklanabilir. Geç modern çağda, yapılandırılmış olanın, gerçekliğin kendisi olarak sunulmasına dayalı kültür ve insan aklının, içinde yaşadığı gerçekliği okumasını engelleyen bir algı hali, söz konusu yönelimin görünümleridir. Bu çerçevede, iletişimin medyalaşması, sistemin önerdiği tarzların, insan varoluşunun tek biçimi olarak algılanması açısından kritiktir. Ancak, yayıncılık, toplumsal yaşamı belli bir eylem modeli ekseninde tutan bu genel sistemin aracıları olan medyalardan sadece birisidir. Dolayısıyla, bireylerin, deneyimledikleri olayların ya da okudukları metinlerin nesne ve öznelerini birbirinden ayırması, toplumsal süreçleri okuyabilmenin ilk adımıdır. Bu başarıldığında, bireylerin, yaşadıkları toplum içinde özgür seçilmiş sorumluluklar üstlenmeleri mümkün olabilir. Söz konusu amaç etrafında uygun yordamları açıklayacak kuramsal bir çerçeve, eleştirel medya okuryazarlığı eğitiminin koşuludur. Eleştirel medya okuryazarlığı için kuramsal bir çerçeve öneren bu çalışma, insan aklının tek yönelime hapsedilmesiyle bağlantılı bir modernlik anlayışını ve başat paradigmayı sorgulayan geniş bir alan yazınından yararlanmıştır. Eskişehir kentinde, lise çağında okuyan ergen gençler arasında gerçekleştirilen alan araştırması ise, kuramsal çerçeveye uygun bir yöntemsel yaklaşım önermiş ve çalışmanın kendi varsayımlarını sınamıştır. Araştırma için, farklı niteliklere sahip liselerin birinci sınıf öğrencileri arasından, tesadüfi olarak seçilen yirmi dört kız ve yirmi dört erkek gönüllü, ilköğretim seçmeli medya okuryazarlığı dersi alıp almama ölçütüne göre gruplandırılmıştır. Her katılımcıya, demografik değişkenlere yönelik on soruyla birlikte, altmışar adet yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme sorusu yöneltilmiş; daha sonra yanıtlar, nitel olarak çözümlenerek modern toplumda dünya algısını biçimlendiren sistem ve yaşam-dünyası arasında konumlandırılmıştır. İçerdikleri yönelimlere göre kodlanan yanıtlar arasındaki farklılıklar, eleştirel medya okuryazarlığı düzeylerini destekleyen ya da baskılayan toplumsal unsurları açıklamak için kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, medyayı ve toplumu eleştirel okuyabilmenin; bilişsel baskılanmaya engel olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, kendisi için ve başkaları için iyi olanı sorgulayan eleştirellik, kişisel ya da toplumsal anlamda kendini gerçekleştirmenin koşuludur. Sistemin önerdiklerine karşı, kalıcı/içsel değeri aramak ve toplumsal sorumluluk temelinde kendi eylemlerini seçebilmek, temel toplumsallaşma ve eğitim arasındaki uyumla olasıdır. Türkiye özelinde, kurulu güç ilişkileri içinde eleştirel okuryazarlığın dışlanması ya da bürokrasinin medya okuryazarlığı dersini iletişim fakültesi mezunlarının vermesine karşı çıkması çerçevesinde gözlenen sorunlar, bu olasılığın gerçekleşmesini engellemektedir. Dünya genelinde ise, araçsalcı modernlik, toplumların bilişsel anlamda özgürleşmesini engelleyen stratejiler üzerinden sürmektedir. Çalışmanın kuramsal bağlamı ve araştırma bulgular ekseninde, liseler için geliştirilmiş bir eleştirel medya okuryazarlığı ders programının genel hatları, tezin sonunda, ekler içinde önerilmiştir.
Özet (Çeviri)
Approaches for the media literacy education can be defined as the frames, designed based on the assumptions, referring to the different fields of science. Some approaches have relative theoretical consistency though, many times, educational practices were applied based on some unstable frameworks, devoid of well-defined contexts. However, without theoretically consistent grounds, which may support endeavors in case of different conditions, the probability of success of nation-wide curriculums is low. The case experienced in Turkey could be an example of such unsuccessful curriculums. Moreover, the worldwide existence of interest groups, which affect the bureaucratic choices, carries the problem beyond performing theoretical studies and proposing procedures for practice. Such groups, which are positioned in the axes of power and ownership relations, have many times succeeded to assimilate the media literacy concept or to make it useless with breaking it out of its context. A theory, or meta-theory of media literacy, which allows scholars of similar viewpoints to reconcile with, whilst enabling them to evaluate opposite views coherently, can assist to overcome the dilemmas and difficulties in the field. The fragmentation in the field of media literacy studies can be explained with understanding the orientation in which the sciences and the socialization have incurred in modern times, rather than the personal errors of scientists. The culture, based on proposing the constructed as the reality itself and the state of perception that prevents human mind from reading the reality of life, are the aspects of this orientation in the era of late modernity. In this context, the mediatization of communications is crucial for assuming the styles proposed by the system, as the unique ways of human existence. However, the publishing sector is one of the intermediates of this system, holding the social life within a particular action model. Accordingly, individuals' ability to distinguish the subjects and the objects of the texts they read or the events they experience is the primary condition to read the social processes. Along with this, the citizens would enable to undertake the responsibilities of free choice in the societies they live in. A theoretical frame, which explains the essential methods to reach these purposes, is the conditional for the media literacy education. Suggesting the theoretical framework of critical media literacy, this study has benefited from the literature about the criticism of modernity concept related to the incarceration of human reasoning within a specific orientation and from the literature interrogating the dominant paradigm. Then, the assumptions of the theoretical study have been tested with a qualitative research conducted among students of ninth grade in the city of Eskişehir. For the field research, twenty-four voluntary boys and twenty-four girls have been selected randomly, from six different lycees in the city. These students were grouped firstly according to the criterion, whether they took previously the elective course of media literacy for primary schools. With ten demographic questions, sixty semi-structured in-depth interview questions were addressed to every participant and after analyzing the answers qualitatively; the expressions were positioned between the system and the lifeworld, as the perceptional entities, which form worldviews in the modern societies. In this context, differences between the answers, which were coded based on their orientations, have been used to describe the social factors, either supporting the critical media literacy levels or reproducing the oppression in the modern societies. The findings of the research show that, abilities of reading the media and the social life critically, could counteract the oppression of consciousness. According to this, thinking of what the good is for self and the good for the others critically is the condition for the personal and the social self-actualization both. In spite of the argumentations based on the system's rationality; pursuing the permanent value /intrinsic worth and choosing their own actions on the basis of social responsibility, are possible with the harmony between primary socialization and education. For the case in Turkey, the problems such as, the exclusion of critical literacy within the constructed power relations and the opposition of the bureaucracy, against the propositions about the media literacy courses being taught by communication faculty graduates, all impede the realization of this potential. In the worldwide scale, the instrumental modernity continues with the system strategies, obstructing the cognitive emancipation of the societies. Based on the theoretical context and the results of the research, the general lines of a critical media literacy course for high schools were proposed, in the appendix.
Benzer Tezler
- Görsel kültür kuramının ilköğretim 4. sınıf görsel sanatlar dersinde uygulanması
Application of the visual culture concept in visual art courses in the 4th classes of primary schools
RUKİYE DİLLİ
Doktora
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. ŞENİZ AKSOY
- Sinemada gerçeklik ve sahte-belgesel
Reality in cinema and mock-documentary
M. ELİF DEMOĞLU
Doktora
Türkçe
2013
Sahne ve Görüntü SanatlarıMarmara ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ESRA BİRYILDIZ
- Ekolojik dünya tasarımı: Medya ve reklamcılık endüstrisinde sürdürülebilirliğin temsili ve alımlanması üzerine karşılaştırmalı bir analiz
Ecological world design: A Comparative analysis of the representation and reception of sustainability in the media and advertising industry
ESRA AKARSU
Doktora
Türkçe
2024
Halkla İlişkilerAnkara ÜniversitesiHalkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMA BECERİKLİ
- Kuir okuma: Dijital değerlerin mimarlık üretimlerinde potansiyelleri
Queer reading: The potential of digital values in architectural productions
FEYZA ÇINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET HÜLYA ARI
DR. SEVGİ TÜRKKAN SROKA
- Feminist estetik ve eleştiri kapsamındaki sanat uygulamalarına yönelik görüşlerin görsel okuryazarlık bağlamında incelenmesi
The examination of wievs regarding art practises within the scope of feminist aesthetics and critique of visual literacy
HATİCE AYBİLGE ÇOPUROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimTrabzon ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEDA LİMAN TURAN