Tarihi Atik Valide su yolunun hidrolojik ve hidrojeolojik açıdan incelenmesi
Hydrologic and hydrogeological analysis of Historic Atik Valide water way
- Tez No: 442608
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET DOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hidrolik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 212
Özet
Bu proje tarihi Atik Valide Su Sistemi'ne ait memba alanlarının su potansiyelinin belirlenip geliştirme imkânlarının araştırılarak hangi derinlikte, ne miktarda ve ne kalitede kaynağın bulunduğunun tespit edilmesi için hidrolojik ve hidrojeolojik olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Atik Valide Su Sistemi Üsküdar'daki Valide-i Atik Camii ve Külliyesi'ni oluşturan medrese, hamam ve benzeri hayır kuruluşlarının suyunu temin etmek maksadı ile 1583 yılında Sultan II. Selim'in eşi, Sultan III. Murat'ın annesi Nurbanu Valide Sultan tarafından Mimar Sinan'a yaptırılmıştır. Nurbanu Valide Sultan Vakfına ait bu su sisteminin vakıf senedi mevcut olup İSKİ tarafından varlığı bilinen 17 adet memba alanı, 10 tanesi kayıp toplam 39 adet baca yeri, bir adet bodur terazi, bir adet su terazisi ve bir adet maslağının varlığı bilinmektedir (İSKİ, 2013). Yapıldığı yıllardaki debisinin yaklaşık 13 lüle (676 m3/gün) olduğu tahmin edilmektedir (Çeçen,2000). Atik Valide Su Sistemi Üsküdar bölgesinde büyüklüğü ve uzunluğu bakımından en eski suyoludur; 1582-83 yıllarında yaptırıldığı kabul edilebilir. Atik Valide Suyolu, isale hattı ve şehir içi dağıtım şebekesi İsmail Remzi'nin 1926 ve 1930 tarihli haritalarından alınmıştır. Ancak, bu haritalar ve planlar yapıldıkları tarihteki yani 1926 yılındaki durumu göstermektedir. Bu yıllarda harap olan diğer suyollarına, bu suyolundan hatlar bağlanmış olmakla birlikte Atik Valide Suyunun harap olan kolları bu haritalarda çizilmemiştir (Çeçen, 2000). İsmail Remzi, bu suyolunun 1582 yılında yapıldığını, eski debisinin 13 lüle (676 m3/gün), yeni debisinin ise (1930'da) 1,5 lüle (78 m3 /gün) olduğunu kaydetmiştir (Çeçen,1999). Atik Valide Su Sistemi'nin Çakaldağı Kolu, Kolonya Kolu ve Toygar Kolu olarak bilinen üç ana kolu bulunmaktadır. Üsküdar ve Ümraniye İlçe sınırları içinden geçen Atik Valide Su Sisteminin ana iletim hattının uzunluğu yaklaşık 12 km'dir. Fakat tarihi gelişime bakıldığında, 1930 yılında isale hattı 500 m galeri, 14.800 m künk olmak üzere toplam 15.000 m olup 2.000 metresi battaldır. Buna 3.000-3.500 metre şehir şebekesinin de eklenmesiyle toplam uzunluk yaklaşık 19.000 metreye ulaşmaktadır. Su sistemini oluşturan Çakaldağı, Kolonya ve Toygar kolları, Büyük Çamlıca ve Küçük Çamlıca tepelerinin kuzey doğu yamaçlarındaki memba alanlarından drenaj galeriyle toparladığı yeraltı sularını Kargadere Baş Maslakta birleştirmektedir. Çakaldağı Kolu 190 m kotundaki memba alanlarından başlayıp sularını toplarken, Kolonya Kolu 140 m ve Toygar Kolu 145 m kotundaki memba alanlarından sularını toplamaktadır. Tarihi yapısı itibariyle bu üç koldan toplanan yeraltı suları 94 m kotundaki Kargadere Baş Maslağından birleşmekte ve buradan yaklaşık 6 km'lik pik boru ve galerilerden oluşan bir isale hattı ile 53 m kotundaki Nurbanu Atik Valide Sultan Camii'ndeki su terazisine ulaşmaktaydı. Fakat günümüzde bilinen haliyle iletim hattı üzerinde üç ayrı noktada kopukluk bulunduğu için kaynak noktalarından derlenen sular Atik Valide Sultan Camii'ne ulaşamamaktadır. Çakaldağı Kolu Tantavi Köprüsü'nün olduğu noktada kesilmiş durumdadır. Kargadere Başmaslak'tan sonra da O1-O3 bağlantı yolu ve TEM oto yolu ile isale hattı iki defa daha kesintiye uğramaktadır. İsale hattındaki bu kopukluklara rağmen Nurbanu Atik Valide Sultan Camii'nden hemen önceki B36 no'lu bacanın olduğu yerdeki bodur teraziye bir miktar suyun geldiği gözlenmiştir. Buraya ulaşan suların kaynağı bilinmemekle birlikte bölgenin topoğrafik yapısı göz önüne alındığında muhtemelen Kısıklı bölgesinden dren borularıyla derlenen sular olduğu tahmin edilmektedir.
Özet (Çeviri)
Atik Valide Water Way built in 1582-1583 is one of the oldest subsurface water collection and distribution system of Anatolian part of Istanbul. It was collecting groundwater by means of subsurface drainage galleries and transmit them to Atik Valide Mosque and its complex via 12 km long transmission lines made of brick pipes and masonry galleries. In historical development, the system initially supplying 676 m3/day of water, was expanded to supply water to the public fountains of Üsküdar and it was in service until 1930s. Then the water system started to be deteriorated over the years due to disorganized urbanization which resulted in falling of its capacity to 78 m3/day. Most of its recharge areas have been occupied by urban land use and main transmission lines were cut by HIGHways at three points. The system is currently under PROTECTION of Istanbul Water and Sewerage ADMINISTRATION (İSKİ). It has 17 different pieces of land parcels considered to be part of the recharge areas of the old system. In this study, hydrological and hydrogelocial characteristics of those recharge areas are investigated to determine current water potential and its relation to precipitation and land use/land cover changes. It also aims regenerating part of the historic water way to increase the public awareness toward historical water ways. Water quality and recommended treatment options are also investigated. Groundwater levels are monitored biweekly and water quality samples were taken monthly from 19 observation wells drilled at each recharge area for this study. As a result, it was found that 5 days moving average of precipitation data is correlated with biweekly measurements of groundwater levels. Water quality in the wells reflects some contamination of urbanization effects. Only couple of recharge areas are useful to construct new drainage galleries to regenerate historic water way partially.
Benzer Tezler
- Byzantine heritage depicted: the aqueduct of Valens in the historical topography of Istanbul
Tasvirdeki Bizans mirası: İstanbul'un tarihi topografyasında Valens Su Kemeri
FATMA SARIKAYA IŞIK
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PELİN YONCACI ARSLAN
- Sokollu Mehmed Paşa'nın İstanbul'daki imar faaliyetleri
Building activities in Istanbul of Sokollu Mehmed Pasha
FATMA ZEHRA POLATTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA İLKNUR KOLAY
- Restoration project of the tomb of rumi mehmed pasha and cistern-public kitchen building
Rumi mehmet paşa türbesi ve sarnıç-imaret yapısı restorasyon projesi
NINA TCHERNEGA
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL KUTGÜN EYÜPGİLLER
- Tarihi hamam yapılarındaki işlevsel sistemlerin gelişimi ve günümüz teknolojisine yansıması
The functional systems in history baths structures and reflection on current technology
İSMAİL ATAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkNecmettin Erbakan ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLŞEN DİŞLİ
- Cami avlularına ilişkin mekân okumaları: Üsküdar Mihrimah Sultan ve Atik Valide külliyeleri örneği
Space readings regarding mosque courtyards: A case study of Üsküdar Mihrimah Sultan and Atik Valide complexes
ÖZLEM DELİKANLI GÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAYAHAN TÜRKANTOZ