Türkiye'de dijitalleştirilen kültürel miras ürünlerine açık erişim: Bir model önerisi
Open access to digitized cultural heritage productions in Turkey: A proposed model
- Tez No: 449531
- Danışmanlar: PROF. DR. BÜLENT YILMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Information and Records Management
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 150
Özet
Kültürel miras; toplumların bilgi ve deneyimleri sonucunda oluşan ve çeşitli yollarla korunarak sonraki nesillere aktarılan fiziksel ya da soyut ürünlerdir. Folklor, gelenekler, bilgi, vb. ürünler kültürel mirasın soyut yönünü; bina, anıt, kitap, sanat çalışmaları gibi eserler ise somut yönünü oluşturmaktadır. Bu eserleri toplamak, düzenlemek, korumak, erişilebilir ve kullanılabilir olmasını sağlamak, kütüphane, arşiv ve müze gibi kültürel örgütlerin temel işlevleri arasında yer alır. 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren hızla gelişen teknolojilerin etkisiyle iç içe geçen bu örgütler,“kültürel bellek kurumları”kavramı altında bir arada anılmaya başlamışlardır. Bilgiye zaman, donanım, mekân, ücret gibi sınırlamalardan bağımsız erişim, çağın bu kurumlar için gerektirdiği hizmet anlayışının en temel karakteristikleri arasında yerini almıştır. Bu anlayışın gerçekleştirilmesi, kültürel bellek kurumlarının dijital kapılarını aralamaları ve web ortamında görünürlüklerini artırmaları ile olanaklı hale gelmektedir. Anılan koşullar, kültürel bellek kurumları için açık erişimin sunduğu çözümsel yaklaşımları ön plana çıkarmaktadır. Dijital kültürel miras ürünlerine engelsiz erişimle ilgili süreci içeren açık erişim, kültürel bellek kurumlarının bilgi erişim işlevlerini günün gereklerine uygun bir biçimde gerçekleştirmelerinin yanı sıra başka pek çok açıdan yarar sağlayıcıdır. Tarihi hakkında bilinçli, kültürü evrensel değerlerle beslenen ve zenginleşen bir toplum yapısının oluşumuna katkı sağlamak söz konusu yararın toplumsal boyutuna verilebilecek örnekler arasındadır. Kültürel mirasa açık erişim, esinlenme/ilham alma gibi dürtülerin gelişmesinde teşvik edici bir rol üstlenerek yenilikçi ve yaratıcı girişimlerin önünü açar. Bu durum bireysel ya da tüzel kazançların ötesinde ulusal ekonominin gelişmesine de destek olabilir. Açık erişim, kültürel bellek kurumlarının webde keşfedilebilirliğini artırırken, yenilikçi uygulamalarda öncü olduklarının da göstergeleri arasında yer alır. Bu çalışmada öncelikle, Türkiye'de dijitalleştirme uygulamalarında bulunan kamuya bağlı bazı kültürel bellek kurumlarında açık erişim uygulamalarına yönelik mevcut durum ve eğilimi ortaya koymak amacıyla bir araştırma yapılmıştır. araştırma verilerinin elde edilmesinde kullanılan anket, belirlenen kamuya bağlı kültürel bellek kurumlarında, açık erişim sürecini yönetmesi beklenen kimselere ya da karar verici konumda bulunan yetkililere uygulanmıştır. Elde edilen veriler üzerinde herhangi bir istatistiksel test yapılmamakla birlikte, frekans dağılım tablolarına dayalı bulguların bazı araştırma hipotezlerini destekleyici nitelikte olduğu saptanmıştır. Çalışma kapsamında ayrıca, örnekleme alınan kurumlar çerçevesinde açık erişim arşivlerinin kayıtlı olduğu uluslararası kütükler taranmış, kültürel bellek kurumlarının büyük çoğunluğunun irdelenen kütüklerde yer almadığı tespit edilmiştir. Bir başka inceleme dijital kayıtların uluslararası standartlara uyumlu olup olmadığını belirlemek amacıyla örnekleme alınan kurumların web siteleri üzerinde yapılmıştır. Buna göre dijitalleştirilen kültürel miras ürünlerinin standartlardan oldukça uzak ve son derece yetersiz öğelerle tanımlandıkları, uzun uğraşlar gerektiren üyelik ve ücret ödeme süreçlerinden sonra erişilebilir oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Sonraki aşamada, Türkiye'de dijitalleştirilen kültürel mirasa açık erişim sağlanmasıyla ilgili sürecin ideal işleyişine yönelik bir öneri niteliği taşıyan“Dijitalleştirilen kültürel mirasa açık erişim kavramsal modeli”ne yer verilmiştir. Kültürel miras ürünlerinin dijitalleştirme aşaması ve erişim süreçleri üzerine odaklanılarak hazırlanan modelin kamuya bağlı kültürel bellek kurumlarında açık erişimle ilgili gereksinim duyulan rehber görevini gerçekleştirmesi ve toplumun ortak hafızası sayılan kültürel mirasa erişim engellerinin ortadan kaldırılmasına katkı sağlaması beklenmektedir.
Özet (Çeviri)
Cultural heritage; is the combination of intangible and tangible products originated from society's knowledge and experiences which are adapted to next generations in various ways of preservation. While outputs of folklore, traditions and knowledge etc. constitute intangible sides of cultural heritage; achievements of building, monument, book and artworks constitute tangible sides of cultural heritage. Gathering, editing, preserving and making accessible and useful those achievements are amongst the major functions of cultural organizations like library, archive and museums. Organizations which have been engaged by the effect of rapidly improved technology from the beginning of 20th century's second half, are referred together under the concept of“cultural memory institutions”. Access to knowledge independent from limitations like time, hardware, place and price, gained a place among the basic characteristics of service mentality required by the necessities of the time. This mentality becomes reality by cultural memory institutions to open their digital doors and increase their apparency on web. Abovementioned conditions feature analytical approaches which are provided by open access for cultural memory institutions. Containing the process regarding the free access to digital cultural heritage products, the open access is beneficial in several ways, besides performing information retrieval of cultural memory institutions in accordance with the modern day's needs. Contribution to generation of society structure which is aware of its history while feeding and enriching its culture with universal morals, can be considered within the scope of abovementioned benefit, as an example for the common interest. Open access to cultural heritage leads up the innovative and creative initiatives by acting an encouraging role for improvement of motivations like inspiration. This may also support development of national economy, beyond the individual or corporate earnings. While open access increases the visibility of cultural memory institutions' discoverability on web, it also indicates an institute remains one of the most pioneers of innovative applications. This study is primarily intended to set forth the tendency and the current situation of digitalization applications in Turkey, devoted to open access applications in state owned cultural memory institutions. Research data is gathered by survey method; in this context the survey is applied to highly represent state owned cultural memory institutions. Even though there are no statistical tests made using gathered data, it's determined based on frequency distribution tables that findings support some research hypothesis. Under the study, within the scope of sampling institutions, international logs containing registered open access archives are searched and it's determined that a great majority of cultural memory institutions do not exist in those logs. Another research is performed on web sites of sampling institutions, in order to determine whether digital records are in accordance with international standards. Accordingly, it's reached that cultural heritage outputs are identified well beyond the standards by extremely ineligible elements, and this outputs are only available to open access upon effortful membership and payment processes. In the next phase,“Open access conceptual model to digitized cultural heritage”is taken a place, which is generated as the ultimate objective of the study and an offer devoted to ideal functioning of the process with regard to providing open access to digitized cultural heritage in Turkey. It's expected that the model, which is prepared focusing on next phases of digitalization of cultural heritage outputs, will make a contribution in eliminating obstacles on the access to society's common memory, cultural heritage, and take on the task for guidance about open access which is in need of in state owned cultural memory institutions.
Benzer Tezler
- Sokak sanatına erişim: Türkiye için bir web sayfası önerisi
Accessing street art: A webpage proposal for Türkiye
ORHUN UĞUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Bilgi ve Belge YönetimiHacettepe ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMANUR ÖZTEMİZ
- Ulusal dijital kültür mirasının korunması ve arşivlenmesine yönelik kavramsal bir model önerisi
A conceptual model on the preservation and archiving of national digital cultural heritage
DİĞDEM ÖZBAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ArşivHacettepe ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAŞAR TONTA
- Dijital insanî bilimler yaklaşımıyla kültür varlıklarının görünürlüğünün ve kullanımının artırılması: Türkiye için kavramsal bir model önerisi
Increasing the visibility and usage of cultural heritage objects with the digital humanities approach: A proposal of a conceptual model for Turkey
SÜMEYYE AKÇA
Doktora
Türkçe
2017
Bilgi ve Belge YönetimiHacettepe ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT YILMAZ
- Türkiye'de cerrahi devrim
Başlık çevirisi yok
SELİM KADIOĞLU
Doktora
Türkçe
1997
Deontoloji ve Tıp TarihiAnkara ÜniversitesiDeontoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BERNA ARDA
- Türkiye'de 1994-1995 yıllarına ait broiler üretimi ve tüketimi ile damızlıkçı işletmelere ait çeşitli istatistikler
Başlık çevirisi yok
FİLİZ ERSÖZ