Körtik tepe insanlarında gündelik yaşam: İskelet kas tutunma bölgelerinin analizleriyle hareket biçiminin belirlenmesi
Daily life of Körtik Tepe people: Analysis of the activity withmusclo-skeletal attachment sites (Entheseal changes)
- Tez No: 449532
- Danışmanlar: PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Antropoloji, Anthropology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Antropoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
Kemikler dışarıdan gelen fiziksel baskıyı, belli sınırlar içerisine karşılayabilecek şekilde yapılarını değiştirme esnekliğine sahiptir. Yapılan hareketin fazla tekrarlanması ve günlük hayatta zorlayıcı hareketlerin sık yapılması sonucunda hareketi sağlayan kasın kütlesi artar. Artan kütle sonucunda, kas kemiğe daha sıkı tutunma ihtiyacı duyar. Bunun sonucunda kemik kasın tutunduğu alanda yüzeyi arttıracak şekilde yeniden yapılanır. Kas ve ligament tutunma bölgelerinde meydana gelen değişimlerin aşamalarının belirlenmesi yoluyla, eski insan toplumlarının günlük hayatlarında dışarıdan gelen fiziksel baskının derecesinin ve hareket modellerinin tahmin edilmesi biyolojik antropoloji çalışmalarında kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, yerleşik hayata geçmiş avcı toplayıcı insanların günlük hayatlarındaki fiziksel baskı ve hareket modelleri üzerinden yaşam biçimlerinin nasıl olduğunu incelemektedir. Bu çalışmada, Körtik Tepe Höyüğü'nde yapılmakta olan arkeolojik kazılarda açığa çıkarılmış iskeletlerin bir kısmı incelenmiştir. Diyarbakır'ın Bismil ilçesi sınırlarında bulunan Körtik Tepe Höyüğü, Çanak - Çömleksiz Neolitik A Dönemi'ne tarihlendirilmiştir. Höyükte erken yerleşim Younger Dryas Polen Dönemi'nde başlamıştır. Çalışmanın örneklemi 178 erişkin bireyden oluşmaktadır. Örneklem içerisinde 84 erkek, 85 kadın birey bulunurken, 9 bireyin cinsiyeti belirlenememiştir. Ölüm yaşı belirlenebilen 63 birey genç erişkin iken, 55 birey orta erişkin ve 17 birey ise yaşlı yaş grubu içerisinde yer almaktadır. 43 erişkin bireyin ise yaş grubu belirlenememiştir. Toplulukta incelenen üst ve alt üyelerde bulunan toplam 2 ligament ve 40 kas tutunma bölgesi incelenmiştir. İncelenen kas ve ligament tutunma alanlarının gelişimi genel olarak zayıftır. Üst kolda bulunan costaclavicular ligament, conoid ligament, deltoideus, pectoralis major; ön kolda brachialis, brachioradialis ve extensor carpi radialis longus, pronator quadratus ve supinator tutunma alanları üst üyelerdeki diğer kas tutunma bölgelerine oranla daha fazla gelişmiştir. Bu kas ve ligament tutunma bölgelerinin gelişimi omzu zorlayıcı hareketlere ve ince el hareketlerine işaret etmektedir. Alt üyelerde ise gluteus maximus, vastus intermedius, vastus medialis, gastrocnemius ve soleus kas tutunma bölgeleri diğer kas tutunma bölgelerine oranla daha fazla gelişmiştir. Alt üyelerde gelişmiş kas tutunma yerleri yürüme, kısa mesafeli koşma ve tırmanma gibi aktivitelerin dönem insanları tarafından yapıldığını göstermektedir. Kas tutunma bölgelerinin gelişiminin, kadın ve erkek bireylerde karşılaştırılması sonucunda belirli bir iş bölümünün varlığına işaret eden bulguya rastlanmamıştır. Sadece omuz ekleminin hareketini sağlayan kas ve ligament tutunma bölgelerinde erkekler daha yüksek gelişim göstermişlerdir. Bu durum omzu zorlayıcı hareketlerin daha çok erkekler tarafından üstlenildiğini göstermektedir. Kas tutunma bölgelerinin gelişiminde yaşın etkisinin belirlemek amacıyla yaş grupları da karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmanın sonucunda, gelişimin yaş ile birlikte önemli oranda arttığı görülmüştür. Ancak topluluk genelinde, yüksek gelişim gösteren kas ve ligament tutunma bölgelerinde, bazı bireyin genç yaşta da yüksek gelişim gösterdiği görülmüştür. Sonuç olarak, Körtik Tepe insanlarının günlük yaşamda yoğun fiziksel baskıya maruz kalmadığı belirlenmiştir. Avcılık aktivitesinin tek elle silahın fırlatılması modeline uygun olduğu kas tutunma izlerinin gelişiminden yola çıkarak belirlenmiştir. Besin hazırlama işleminin arkeolojik verilerle uygun şekilde, mortar ve havaneli kullanımını yansıttığı görülmüştür. Ayrıca ince el hareketlerini içeren ağ örme, dokuma ve boncuk yapımı gibi aktiviteler için de, iskeletler üzerinden elde edilen verilerle arkeolojik veriler birbirine uygunluk göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Bones have the capacity of flexibility to change their morphology in order to compensate the physical pressure. Muscle mass increases as a result of compelling repetitive movements which are frequently done in daily life. Increased muscle mass need to attach the bones more tightly. As a result, bones show remodeling on the muscle attachment surfaces. The degree of physical pressure and locomotion models can be determined to reconstruct the daily life of ancient human populations by analyzing the changings on the muscle and ligament attachments. The aim of this study is to investigate the lifestyle of sedentary hunter gatherers by analyzing the physical pressure and locomotion models in their daily life. Within the scope of this study, some of the skeletons unearthed from Körtik Tepe archaeological excavations were analyzed. Körtik Tepe located in the province of Diyarbakır; Bismil is dated to Pre-Pottery Neolithic A. Early settling at Körtik Tepe was started at Younger Dryas Pollen Period. The material of this study consists of 178 adult individuals. While there are 84 males and 85 females, the sex of 9 individuals is undetermined. Among the individuals with determined age, 63 individuals are young adults, 55 are mid-adults and 17 are old adults. However, the ages of 43 adult individuals cannot be estimated. 2 ligaments and 40 muscle attachment areas belonging to upper and lower extremities were analyzed. Generally, the developmental degrees of these muscle and ligament attachment areas are slight. Costaclavicular ligament, conoid ligament, deltoideus, pectoralis major on upper arm; and brachialis, brachioradialis and extensor carpi radialis longus, pronator quadratus and supinator on forearm are developed more than the other attachment areas on upper extremity. The development of these muscle and ligament attachments indicates compelling shoulder movements and fine hand movements. As for the lower extremity, the attachments of gluteus maximus, vastus intermedius, vastus medialis, gastrocnemius and soleus are developed more than the others. The development of these attachments on the lower limb points to the activities such as walking, short distance running and climbing. On comparing the muscle attachment areas of both sexes, it can be stated that there is no division of labor. However, muscle and ligament attachments related to shoulder movements are developed more in males, which shows that compelling shoulder movements were mostly done by male individuals. Age groups were also compared in order to determine the age factor in muscle attachment areas. It is observed that the developmental degree of muscle attachment areas increases significantly with age. Nevertheless, some young individuals have also marked muscle and ligament attachments. Consequently, it is observed that Körtik Tepe people did not expose to intense physical pressure in their daily life. Considering the muscle attachment areas, it can be said that hunting activities were carried out by the weapons thrown with one hand. As the archaeological data suggests mortars and pestles were used for food preparation. In addition, skeletal data is in accordance with the archaeological findings for the activities requiring fine hand movements such as netting, weaving and making beads.
Benzer Tezler
- Körtik Tepe Erken Neolitik topluluğunda yerleşik yaşam: Dişlerin morfometrisi üzerine bir çalışma
Sedentary lifestyle in the Early Neolithic group in Körtik Tepe: A study on the morphometry of teeth
ŞÜKRİYE AKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Körtik Tepe 2014-2016 kazılarında ele geçen bir grup sürtme taş alet
A group of friction stone tool caught in Körtik Hill excavation between 2014 and 2016
KEMAL SIRLAN
- Anadolu erken neopolitik toplumlarında mine hipoplazizlerinin epidemiyolojik olarak incelenmesi
The Examinination of enamel hypoplasias in early anatolian neolithic communities from epidemiological point of view
ALİ METİN BÜYÜKKARAKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILMAZ S. ERDAL
- Neolitik Çağ'da Güneydoğu Anadolu'da ticaret ve beslenme faaliyetleri ekseninde toplumsal yaşam
Social life in the axis of trade and nutrition activities in Southeastern Anatolia in the Neolithic Age
ZÜLFİKAR ÖZMEN
- Muş yöresi kirkitli dokumaları ve yeni tasarım yaklaşımları
Carpet and flat weaves of Muş region and new design approaches
ŞÜKRÜ AZİZİ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2022
El SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. GONCA KARAVAR