Şecere-i Terakime (metin-gramer-dizin)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 4525
- Danışmanlar: PROF. DR. TALAT TEKİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1988
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 383
Özet
ÖZET Çağatay sahasının XVII. yüzyılda yetiştirdiği bü yük hükümdar ve tarihçi Ebu'1-Gazi Bahadır Han'ın“Şecere-i Terâkime”adlı eseri, Türkmenlerin soyunu anlatan destansı ve tarihî bir eserdir. Yazarın, Şecere-i Terâkime' yi oluştururken Reşidü'd-din'in Camiü't- Tevârih ' inden ve canlı Türkmen rivayetlerinden faydalandığı göze çarpmaktadır. Kendisinin de belirttiği gibi, bu soy kütüğünü Türkmenlerin isteği üzerine yazmıştır. Otuz beş bölümden oluşan eserde Oğuz Han' 1:7 mitolojiye göre İran'ın ilk insanı ve padişahı sayılan Keyumers zamanına koymuş tur. Böy lece Türklerin atası saydığı“Türk”ü, İran'ın bu ilk padişahından daha eski bir zamana almıştır, Tarih ve mitolojiyle uğraşanlar için birinci el den kaynak olma özelliğini gösteren bu eser, Çağatay Türkçesiyle yazılmıştır. Metnini ortaya koyarak, gramer ve dizinini hazırladığımız Şecere-i Terâkime Çağatay Türkçe- si'nin hemen hemen tüm özelliklerini gösterir. Metinde Oğuz lehçesine ait özelliklere de rastlanmaktadır, Görülen geçmiş zamanın teklik 1. kişi çekiminde düz ünlülü fiil kök ve gövdelerine ekin, yuvarlak şekillerinin getirilmesi ;~gan, -gen ad-fiil ekinin başındaki ve sıfat yapma ekinin sonundaki g- sesinin düşmesi, ün süz uyumunun çoğu yerlerde bozulması bu özelliklerin en önemlileridir.II Üç örnekte de, Kıpçakça'da olduğu gibi,“ağı”ses grubunun“av”ses grubuna değiştiğini görüyoruz. yay yavla_ yavı (Leningrad nüshası) Bütün bu özellikler, bizi, XVII t yüzyıldan itibaren klâsik Çağatay Türkçesinin etkisini yavaş yavaş kaybetmeye başladığı sonucuna götürmektedir.
Özet (Çeviri)
S U M M ARİ“Şecere-i Terakime”, which is the work of Ebu»l- Ghazi Bahadır Khan, who is a great sovereign and histo rian grown up in the period of Ghagatay in the 17. cen tury, is about ancestors of Turkoman. It is a histori cal and epic work. It has been observed that the writ er made use of Camiü1 t-Tevarih and living Turkoman tales, while writing Şecere-i Terakirne. As the writer said, he wrote it on the Turkoman's desire. In this work, which consists of thirty-five chap ters, Oghuz Khan is in the time of Keyumers, who is first human being and sovereign in Iran, according to mythology. So, he puts the“Türk”who considered as the ancestor of Turks to an older period thah the first sovereing of of Persia. This work, which is a primary source for those dealing with history and mythology, was written in Cha- gatay. In this thesis, aiming at bringing up the text, preparing grammar and index, it has been seen that Şece re-i Terakime has almost all the characteristics of Cha- gatay. It also has characteristics of belonging to Oghuz dialect. Some of the important characteristics are the following: suffixes with rounded vowels are added to the verb stems and bases with unrounded vowels simple past tense, in the conjugation of first person singular; the consonant g in the beginning of -ğan/-gen, verbal noun suffixes, drops and also the -g sound at the endS U M M A R Y“Şecere-i Terakitne”, which is the work of Ebu'l- Ghazi Bahadır Khan, who is a great sovereign and histo rian grown up in the period of Chagatay in the 17. cen tury, is about ancestors of Turkoman. It is a histori cal and epic work. It has been observed that the writ er made use of Camiii1 t-Tevarih and living Turkoman tales, while writing Şecere-i Terakirne. As the writer said, he wrote it on the Turkoman's desire. In this work, which consists of thirty-five chap ters, Oghuz Khan is in the time of Keyumers, who is first human being and sovereign in Iran, according to mythology. So, he puts the“Türk”who considered as the ancestor of Turks to an older period than! the first sovereing of of Persia. This work, which is a primary source for those dealing with history and mythology, was written in Cha gatay. In this thesis, aiming at bringing up the text, preparing grammar and index, it has been seen that Şece re-i Terakirne has almost all the characteristics of Cha gatay. It also has characteristics of belonging to Oghuz dialect. Some of the important characteristics are the following: suffixes with rounded vowels are added to the verb stems and bases with unrounded vowels simple past tense, in the conjugation of first person singular; the consonant g in the beginning of -gan/-gen, verbal noun suffixes, drops and also the -g sound at the endof the adjective suffix -lig/-lig drops, consonant disappears in many cases, as in Kipchak in three ex- amples the sound group agi changes into the sound group av: yav yavla- yavx (Leningrad edition) All these characteristics demonstrate us that, beginning from XVII. century classical Ghagatay has been mixed with local dialects.
Benzer Tezler
- Oğuzname Destanı
The Legend of Oguzname
NAZAN USTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. OSMAN KEMAL KAYRA
- Türk tarihinde şecere geleneği: Türkmen şecereleri örneği
The family tree tradition of Turkish history handled in the history and samples of Turkmen family trees in detail
MURAT İLLİYEV
Doktora
Türkçe
2010
AntropolojiAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EYÜP BAŞ
- Çağatay Türkçesi nesir eserlerinde eşdizim
Cocount in Chagatay Turkish prose works
NURCAN İNCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSinop ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERTAN BESLİ
- Oğuznâme ve Şehnâme üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
A comparative study on Oğuznâme and Şehnâme
SOMAYEH EASY
Doktora
Türkçe
2015
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TEMİZKAN
- Kazan Oğuznamesi'nin tarihsel ve kültürel açıdan değerlendirilmesi
Evaluation of Kazan Oguzname from historical and cultural perspective
SELİM SERKAN ÜKTEN