Osmanlı süsleme sanatında Kâbe tasvirleri(Çini ve duvar resimleri)
Ka'bah representation on Ottoman ornamentati̇on (Tile and wall paintings)
- Tez No: 483246
- Danışmanlar: PROF. DR. NURŞEN ÖZKUL FINDIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Sanat Tarihi, Fine Arts, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 221
Özet
Müslümanların kutsal mekanlarının başında gelen ve hilafetle birlikte Osmanlı topraklarından daha çok ziyaretçi alan Kâbe ve çevresi, zaman içerisinde Osmanlı süsleme sanatında da betimlenmeye başlamıştır. Kaynaklara göre en erken varlığı bilinen Kâbe tasviri Selçuklu döneminde hac vekaletnamelerinde görülmüştür. Osmanlı dönemi el sanatlarından tezhip, dokuma ve ahşap süslemelerinde de görülen Kâbe tasvirleri, 17. Yüzyıldan itibaren çinilerde görülür. Bu tasvirlerin örneklerine İznik, Kütahya ve Tekfur Sarayı mamulü çinilerde rastlanır. Çalışmamızı ise Osmanlı süsleme sanatında çini ve duvar resimlerindeki Kâbe tasvirlerinin biçimsel, gelişimsel ve sosyolojik özellikleri oluşturuyor. Bu tez Osmanlı dönemi süsleme sanatında görülen Kâbe tasvirlerini gelişimini ve ortaya çıkmasında nelerin etkili olabileceğini incelemeyi amaçlamaktadır. Tez mimari süslemede yer alan çini ve duvar resimleri ile sınırlandırılmıştır. Çalışmamızda on sekizi yurtdışındaki müzelerde, on altısı yurtiçindeki müzelerde, on biri ise mimari yapılarda olmak üzere toplam kırk beş çini ve on altı duvar resmi değerlendirildi. 17. Yüzyılda çini ve duvar resimlerinde görülmesinin sosyolojik sebeplerini ortaya koyabilmek için Osmanlı Hac geleneğine ayrıca yer verilmiştir. Türkiye'de ve yurtdışında ulaşılabilen mevcut örneklerle bir katalog oluşturulmuştur. Çalışmada elde edilen verilere göre Kâbe tasvirlerinin tipolojisi yapılmıştır. Ortaya konan tipolojiye göre ise genel bir değerlendirmeye gidilmişti. Tezimizde çini ve duvar resimlerindeki Kâbe tasvirleri görüngeli (perspektifli) ve görüngesiz (perspektifsiz) olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır. Perspektifsiz olanların daha sembolik olduğu gözlenirken, Perspektifli olanların batılılaşma dönemi resim anlayışından etkilendiği ve daha gerçekçi olduğu ortaya konmuştur. Mimari yapılarda bulunan Kâbe tasvirlerinin mihrap duvarında olmaları, kıble yönünü tayin etme amaçlı olduğu görüşünü desteklemektedir. Ayrıca incelediğimiz bu tasvirli yapıların Osmanlı hac güzergahı üzerinde bulunmaları, kafiledekilerin konakladıkları yerlerdeki insanlar üzerindeki etkilerini gösterir. Çinilerdeki yazı kartuşunda hac etmenin önemi ile ilgili Kur'an ayetlerin ve sözlerin bulunması, Osmanlı döneminde kutsal topraklara ve bu toprakları ziyarete gösterilen desteği ortaya koyar. Ayrıca Kâbe Tasvirli bazı çinilerin üzerinde yazılı olan hayrat sahibi isimlerinden de, bu dönemde sadece saray erkanının değil halkında bu mekanlara karşı özel ilgisinin olduğu anlaşılır.
Özet (Çeviri)
Ka'bah and its around which is one of the primary sacred spaces of Muslims and with the caliphate flooded with more visitors than Ottoman had, it has also started to be depicted on Ottoman ornamentation art in time. According to resources, the earliest known Ka'bah representation has been seen in haj proxy (?) in Seljuk period. Ka'bah representation which has been seen also in the Ottoman handicrafts included illumination, weaving and wooden ornaments is seen on the tiles since the 17th century. Examples of these represantations have been encountered in İznik, Kütahya and tiles of Tekfur Palace. And this study /work consists tile in Ottoman ornamentation art and stylistic, progressional and sociological features of Ka'bah representation on wall paintings. This thesis aims to examine improvement of Ka'bah representation in the Ottoman period ornamentation art and which things have effects on its appearance/occurance. The thesis is restricted by tiles and wall paintings on architectural ornament. In this study total fourty-five tiles and six wall paintings have been evaluated that eighteen of them on foreign museums, sixteen of them on domestic museums and eleven pieces on architectural structures. In order to reveal reasons for seen on tile and wall paintings, it also includes Ottoman Haj tradition. A catalog has been created with avaible samples in both Turkey and foreign countries. With regard to obtained examples in the work, typology of Ka'bah representation has been done. According to this typology a general consideration has been constructed. In this thesis, Ka'bah representations on tiles and wall paintings have been seperated into two main groups; spectral ( with perspective) and non-spectral (without perspective). While the non-perspective one is observed as more symbolic, the spectral part is presented as it has been influenced by painting intelligence in Westernization period and more realist. Ka'bah representation on architectural structures are placed on mihrab and it supports the idea of designation of kiblah direction. Also, existing on Ottoman Haj route of these structures show the effects on people in groups. On the border of tiles verses of Koran and words have been found, this reveals that supports of sacred places and visitation in Ottoman period. Beside, it is understood that not only court interest but also public have a paticular interest from the names on Ka'bah depicted tiles.
Benzer Tezler
- Osmanlı mimari yapılarında Mescid-i Haram ve Kâbe tasvirleri
In the structure of Ottoman architecture Masjid Haram and Kaabah portraits
AYŞENUR SEZGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TOP
- Osmanlı mimari süsleme ve el sanatlarında kutsal mekânlar
Holy places in Ottoman architecture ornamentation and handicrafts
SAKİNE AYTAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıKarabük ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LÜTFİYE GÖKTAŞ KAYA
- XVI. ve XVII. yy. Osmanlı tekstil ve çini sanatında sümbül motifi
Hyacinth motive in XVI. and XVII. c. Ottoman textile and ceramic art
ZERRİN KÜÇÜKKARAGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. AYLA SALMAN GÖRÜNEY
- Anadolu Türk Mimarisinde tuğla ve koruma-restorasyon önerileri
The Use of brick in Anatolian Turkish architecture and suggestions about conservation and restoration
SERAP GÜLER