Mikro ark oksidasyon işlemi uygulanmış ZA-8 alaşımının yüzey özelliklerinin incelenmesi

Investigation of surface properties of micro arc oxidized ZA-8 alloy

PDF İndir

Tez No: 485257
Yazar: BERKAN ÇAMLIBEL
Danışmanlar: PROF. DR. MURAT BAYDOĞAN
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Metalurji Mühendisliği, Mühendislik Bilimleri, Metallurgical Engineering, Engineering Sciences
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2017
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 85

Özet

Çinko aluminyum alaşımları, yüksek boyutsal kararlılık, yüksek aşınma direnci, seri üretime elverişlilik gibi özellikleri sebebiyle yatak malzemelerinin yapımında, otomotiv, havacılık ve denizcilik sektöründe sıkça kullanılmaktadır. Bu sektörlerde kullanılan malzemelerden, çalıştıkları ortamın agresif koşullarına dayanabilecek düzeyde yeterli mekanik özellikler ile yüksek aşınma ve korozyon direnci beklenmektedir. Çinko aluminyum alaşımları, iyi bir aşınma direncine sahip olmalarına karşın, özellikle yüksek sıcaklıklarda sürünme ve korozyon dirençlerinde düşüş görülmektedir. Gelişen teknolojiyle birlikte daha yüksek sıcaklıkta ve agresif koşullarda, daha uzun süre çalışacak parçalara ihtiyaç duyulmasından ötürü, dayanım özelliklerini geliştirici ek işlemlere ihtiyaç duyulmaktadır. Yüzey kaplamalarının malzemelerin istenen koşullarda çalışmasına yardımcı yüzey özelliklerini sağlamada önemi büyüktür. Son yıllarda, ekonomik ve çevre dostu olmasıyla öne çıkan mikro ark oksidasyon, malzemelerin yüzeyinde sert, kalın ve poröz bir koruyucu oksit tabakası oluşturmaya yarayan bir yüzey modifikasyon yöntemidir. Anodik oksidasyondan farklı olarak çok daha yüksek potansiyel değerlerinde gerçekleşen bu işlemin esası, bir elektrolit banyosu içine anot olarak batırılan malzemenin yüzeyinde elektrokimyasal reaksiyonlar oluşturulmasına dayanır. İşlem başlangıcında anoda pozitif, katota negatif voltaj verilmesiyle oluşan potansiyel farkıyla malzeme yüzeyinde hızlıca ince ve yalıtkan bir oksit tabakası oluşur. Voltajın yükselerek kritik bir değeri aşması sonucu yüzeydeki oksit tabakasının dielektrik yapısı bozulur ve bölgesel kıvılcım deşarjlarıyla mikro ark oksidasyon işlemi gerçekleşir. Bölgesel deşarj kanallarının 104 K'e kadar çıkabilen sıcaklıkları sebebiyle malzemenin yapısındaki metal hızla oksitlenerek yüzeydeki oksit tabakasını oluşturur. Öte yandan, oda sıcaklığında tutulan elektrolit banyosu içerisindeki iyonlar da, büyüyen oksit tabakasının bu denli yüksek bir sıcaklık farkıyla karşılaşması sonucu katılaşarak yapıya girer ve proses süresince bu döngü devam ederek kaplama kalınlığını artırır. Mikro ark oksidasyon işlemi sonucu elde edilen oksit kaplamaların yapısı ve yüzey özellikleri, kullanılan altlık malzeme, elektrolit banyosunun içeriği ve sıcaklığı, işlem süresi, uygulanan voltaj, akım, frekans ve vuruş oranı gibi proses parametreleriyle doğrudan ilişkilidir. Bu denli fazla miktarda proses parametresinin var oluşu sebebiyle günümüzde, mikro ark oksidasyon yöntemi ile koruyucu oksit tabakası oluşturma proseslerinin iyileştirme çalışmaları halen devam etmektedir. Bu çalışmada ZA-8 çinko-aluminyum alaşımından hazırlanan numunelere, 30 kW gücünde, doğru akımla çalışan, bipolar güç kaynağı kullanılarak maksimum 350 V pozitif voltaj ve maksimum 70 V negatif voltaj değerlerinde mikro ark oksidasyon işlemi uygulanmıştır. KOH ve NaF bazlı çözeltiye sırasıyla NaAlO2 (Al ortamı), NaAlO2 ve Na3PO4 (AlP ortamı), Na2SiO3 (Si ortamı), Na2SiO3 ve Na3PO4 (SiP ortamı) ile Na3PO4 (P ortamı) eklenerek 5 farklı elektrolit hazırlanmış ve numuneler her bir elektrolitte 3, 5 ve 8 dakika mikro ark oksidasyon işlemine tabi tutulmuştur. Farklı elektrolit içeriklerinin ve işlem süresinin, kaplama morfolojisini ve yüzey özelliklerini nasıl etkilediği incelenmiştir. Numunelerin yüzey ve kesit incelemeleri, X-ışınları difraksiyonu analizleri, kaplama kalınlığı ve mikrosertlik ölçümleri, yüzey pürüzlülüğü ile ortalama por yoğunluğu ölçümleri yapılmıştır. Ardından numuneler, yapışma, aşınma ve korozyon deneylerine tabi tutulmuştur. Yapılan deneysel çalışmaların sonuçları değerlendirildiğinde, elde edilen oksit tabakasının özelliklerinin elektrolit içeriğiyle doğrudan ilişkili olduğu gözlenmiştir. Oksit kaplamaların tümünün poröz ve çatlaklı bir yapıda olduğu görülmüştür. Al ve AlP ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerin por yapısı, diğer gruplara kıyasla çok daha küçük boyutlu ve düzenli bir dizilimdedir. Por boyut dağılımı, Al ve AlP ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerde düşük iken, diğer gruplarda yüksektir. Kaplamaların kesit morfolojilerinin karşılaştırılması sonucu sodyum aluminat katkılı elektrolit ortamları ile sodyum silikat katkılı elektrolit ortamları arasında belirgin farklar olduğu görülmüştür. Por boyutu ve yoğunluğunun yanı sıra, kaplama kalınlıkları arasında da büyük farklara rastlanmıştır. Kaplama kalınlıkları, Al ve AlP ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerde yaklaşık 7-10 μm olup, artan işlem süresiyle belirgin bir değişim göstermezken, Si, SiP ve P ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerde 20-75 μm arasında değişen ve artan işlem süresiyle orantılı olarak artan kaplama kalınlıkları gözlenmiştir. MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerin yüzey pürüzlülüğü değerleri, kaplamasız numuneye göre artmıştır. Daha ince olan Al ve AlP grubu numunelerin yüzey pürüzlülüğü değerlerinin de diğer gruplara göre daha düşük olduğu görülmüştür. Si, SiP ve P ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerin yüzey SEM fotoğraflarından hesaplanan ortalama por yoğunluğu değerleri % 5-10 arasında değişmektedir. Numunelerin X-ışınları analizi sonucu, sodyum silikat katkılı elektrolit ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerde, MAO işleminin doğası gereği ince kaplama tabakası sebebiyle altlık malzemeden gelen çinko ve aluminyum pikleri dışında herhangi bir kristalin faza rastlanmamıştır. Ancak 25-35o'ler arasında amorf ZnO yapısı izlenmiştir. Sodyum aluminat esaslı elektrolit ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerde, kristalin ZnO ve ZnAl2O4 fazlarına rastlanırken, P grubunda yalnızca kristalin ZnO fazına rastlanmıştır. Aşınma deneyleri sonucunda, genel olarak en iyi aşınma performansını 8 dakika MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerin verdiği görülmüştür. Aşınma hızları, artan kaplama süresiyle birlikte kaplama kalınlıklarının da artmasından ötürü azalma göstermiştir. Si ve SiP ortamlarında MAO işlemine tabi tutulmuş numunelerin tümünde, aşındırıcı bilya kaplama bütünlüğünü bozup altlık malzemeye ulaşamazken, bu durumun Al ve P gruplarında yalnızca 8 dakika kaplanmış numunelerde geçerli olduğu görülmüştür. AlP grubu numunelerinin ise yüzey ve kesit fotoğraflarında da görülen zayıf ve çatlaklı kaplama yapısı sebebiyle aşınma direnci yetersiz kalmıştır. 8 dakika MAO işlemine tabi tutulan numunelerin korozyon testleri sonucunda kaplamasız numuneye göre tüm numunelerin korozyon dirençlerinde artış görülürken, daha az yüzey çatlağına sahip ve genel olarak daha homojen bir yapıda olan Al ve SiP grubu numunelerinin en düşük korozyon akım yoğunluğu ve dolayısıyla en yüksek polarizasyon direncine sahip olduğu görülmüştür.

Özet (Çeviri)

Zinc-aluminium alloys are an alloy family which constitutes of zinc and aluminium as the main alloying element. Copper and magnesium are also added in small amounts to achieve desired mechanical properties. Zinc-aluminium alloys are mainly developed for die casting processes in the early 1900s. They possess high as-cast strength, high dimensional stability, excellent load bearing capabilities, good sliding and wear resistance. They were developed to replace traditional cast aluminium, bronze and brass due to their relatively low melting temperatures and overall better mechanical properties. Zinc-aluminium alloys are used in various applications such as automotive, marine and aerospace industry, as well as making of household materials, high resistance coatings, tools, engine parts and load bearing materials. Zinc-aluminium alloys are first developed as Zamak alloys. This trademark name comes from the initials of the elements in the composition, zinc, aluminium, magnesium and kupfer, being copper in German. Numerous variations of Zamak alloys have been produced with different elemental compositions, with only constant alloying element being the aluminium with a fixed amount of 3.5-4.3% in wt. Recently, newer series of zinc-aluminium alloys called ZA alloys have been developed with more aluminium content than the Zamak series. They also have overall better mechanical properties and lower density than that of Zamak series. They are named according to their aluminium content such as ZA-8 (8% Al in wt.) and ZA-27 (27% in wt.). The main difference in mechanical and physical properties of these alloys are due to the changes in the amount of alloying elements. Aluminium for example, enhances the mechanical properties while reducing the density. Magnesium is added in small amounts to overcome impurities. However, copper addition has both advantages and disadvantages in terms of mechanical properties. It enhances mechanical properties and corrosion resistance of the material but causes dimensional instability, especially in elevated temperatures. Therefore the copper addition is critical depending in which environment the material would be used. With the recent advances in technology and the need for parts that lasts longer and better, enhanced corrosion and wear resistance is required for such materials. Zinc-aluminium alloys are known to possess quite good wear and corrosion resistance but these properties are being limited by their low temperature thresholds, which the mechanical properties deteriorate above that. To overcome these challenges, a cheap and environmentally friendly surface modification method called micro arc oxidation (MAO), also known as plasma electrolytic oxidation (PEO) can be used to produce hard, porous and protective oxide coatings on the surface of the material. Micro arc oxidation is an electrochemical surface treatment which is very similar to traditional anodizing process, with only difference being much higher applied potential. The main purpose of this process is that the applied potential can exceed the dielectric breakdown voltage of the passive oxide layer of the metal, then form micro-dimensional discharge channels. Inside these channels, local plasma reactions occur with the addition of ions from the electrolyte which modifiy the structure of the oxide layer. Electrical breakdown is a term where the applied potential reaches beyond the dielectric breakdown voltage of the material which causes a sudden reduction in electrical resistance. This results in the insulator material becoming electrically conductive. Micro arc oxidation is generally used to create protective oxide coatings on valve metals such as magnesium, aluminium and titanium. The resulting coatings show increased hardness, increased wear and corrosion resistance. Micro arc oxidation process has numerous advantages compared to other surface treatment methods. The importance of the sample preparation is not crucial which enables mass production. Electrolytes used in the process are easy to prepare, cheap and eco-friendly. One major disadvantage of micro arc oxidation is the much higher applied potential than the traditional surface treatment methods, such as anodizing. Even though this enhances the coating formation rate which results in thicker coatings, it also increases the production costs and creates a dangerous environment due to the high potential values. Micro arc oxidation is a relatively new process which has many process parameters that influence the properties of the final product, such as the composition of the material and the electrolyte, temperature of the electrolyte, process time, applied current density and potential. Therefore, it's still being investigated to optimize process parameters in order to create oxide coatings with desired mechanical properties. Micro-arc oxidation of zinc and zinc based alloys has been rarely studied in the past. The focus of this study is to observe the feasibility of micro-arc oxidation on ZA-8 zinc-aluminium alloy using different electrolytes and different coating times, then to investigate wear and corrosion resistance of the resulting coatings. In this study, micro arc oxidation is applied on standard ZA-8 alloy using different electrolytes. All electrolytes contained KOH and NaF solutions. Then, 5 different electrolyte solutions are prepared with the addition of NaAlO2, NaAlO2 with Na3PO4, Na2SiO3, Na2SiO3 with Na3PO4 and Na3PO4 separately into each KOH, NaF solution. An abbreviation has been assigned to each electrolyte solution according to their main component; Al, AlP, Si, SiP and P respectively. A direct current power supply with bipolar mode has been used. The process has ben carried out with a maximum positive voltage of 350 V and a maximum negative voltage of 70 V. Samples are coated in each electrolyte for 3, 5 and 8 minutes. Resulting coatings have been characterized using X-ray diffraction (XRD) and scanning electron microscopy (SEM). Coating thickness, surface roughness, microhardness, and porosity values have been measured. After the characterization processes, pullout, wear and corrosion tests have been made to investigate coating resistance. XRD analysis has shown that all samples consist of ZnO, with Si and SiP groups having an amorphous structure, while Al, AlP and P groups having crystalline structure. This is attributed to silicon preventing the formation of the crystalline zinc oxide in electrolytes with sodium silicate addition. Crystalline ZnAl2O4/Al2O3 phases have also been found in Al and AlP groups. The SEM micrographs of the coatings show typical MAO coating characteristics. All samples were highly porous and included varying amounts of surface cracks. Surface cracks are most likely resulted from the thermal stress created during the micro arc oxidation process due to extremely high temperatures on discharge channels (up to 104 K) with contrast to electrolyte bath in room temperature. The pores in Al and AlP groups have found to be very small and uniform compared to Si, SiP and P groups. AlP group samples show high amount of surface cracks and coating degeneration compared to Al group. Sodium phosphate addition to sodium aluminate most likely reduced the thermal shock resistance of the coating, resulting wider surface cracks. During the investigation of cross sectional SEM images of the coatings, all samples except AlP group had porous outer layer and dense inner layer. However, AlP group samples have shown wide cracks even in the inner layers of the coating and poor adhesion the surface when compared to the other groups. The largest surface pores are found in samples from the SiP group but their surface was more uniform than that of Si and P groups which include wider pore distribution and more surface cracks. The porosity measurement has been done using Clemex Vision PE software by importing multiple surface SEM images of the coatings, then coloring the pores with the software in order to calculate porosity. Due to their significantly smaller pore size, Al and AlP groups can not be analyzed. The analysis show that the porosity of the coatings changes between 5-10%. Al and AlP group samples show the thinnest coating values ranging from 7-10 μm while Si, SiP and P group samples had 20-75 μm of coating thickness which increases significantly more than the Al and AlP group on longer process times. The thinnest coatings also have been found to have the smoothest surface. Microhardness tests show that amorphous structured Si and SiP group samples have harder coatings than the crystalline structured P group samples. This is attributed to the lack of slip planes and grain boundaries in the amorphous structure where dislocation movements are much harder which results in increased hardness. Wear tests reveleaed that the samples coated for 8 minutes have the lowest wear rate within their respective groups. The alumina ball used in the wear test could not get past through the coating in any of the samples from Si and SiP groups. On the other hand, samples coated for 3 and 5 minutes from Al, AlP and P groups, the substrate material was worn by alumina ball indicating the coatings could not achieve the desired wear resistance. Comparing their relative wear resistances, it is seen that the sample coated for 8 minutes from Si group is 52 times more and the samples coated for 8 minutes from Al and SiP groups are 30 times more wear resistant than the untreated sample. Corrosion tests conducted on samples coated for 8 minutes show that all of them have higher resistance to polarization than the untreated sample. More uniformly packed Al and SiP group samples had the lowest corrosion current density, therefore the highest resistance to polarization values, due to them having less surface cracks and more uniform, denser structures. The lowest corrosion resistant coating has found to be the sample from AlP group. This result was also parallel to the previous characterizations where the samples from AlP group had coating morphology with more defects and exhibited poorer performance in the wear tests.

Benzer Tezler

Tez No
630427
Mikro ark oksidasyon işlemi uygulanmış Ti6Al4V alaşımının yapısal ve tribolojik özelliklerinin incelenmesi
Investigation of structural and tribological characteristics of Ti6Al4V alloy applied micro arc oxidation process
EDA YELKENCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Metalurji Mühendisliği Karadeniz Teknik Üniversitesi
Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT ÖZTÜRK
Tez No
323698
Mikro ark oksidasyon işlemi uygulanmış silisyum karbür takviyeli az91d magnezyum alaşımının korozyon ve aşınma özelliklerinin incelenmesi
Investigation on wear and corrosion properties of micro arc oxidized sic reinforced az91d magnesium alloy
MEHMET RAGIP MUHAFFEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Metalurji Mühendisliği İstanbul Teknik Üniversitesi
Metalurji ve Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN ÇİMENOĞLU
Tez No
739149
Mikro-ark oksidasyon yöntemi ile kaplanmış CP-Ti ve Ti6Al4V malzemelerinin karakterizasyonu
Characterization of CP-Ti and Ti6Al4V materials coated by micro-arc oxidation method
FUNDA ALAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Metalurji Mühendisliği Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZKAN ÖZDEMİR
Tez No
335772
Al-6082 alaşımının mikro ark oksidasyonunda elektrolit katkısı olarak karbon nanotüpün etkileri
The effects of carbon nanotube as electrolyte additive in micro arc oxidation of 6082 aluminum alloy
YAKUP YÜREKTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Metalurji Mühendisliği İstanbul Teknik Üniversitesi
Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT BAYDOĞAN
Tez No
310459
Titanyum matrisli titanyum karbür takviyeli kompozitlerin mikro ark oksidasyon ile yüzey modifikasyonu
Surface modification of titanium carbide reinforced titanium matrix composites via micro arc oxidation
BURCU ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Metalurji Mühendisliği İstanbul Teknik Üniversitesi
Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN ÇİMENOĞLU

Geri Dön