İslâm Hukuk biliminin teşekkül döneminde istihsân delili
Istihsan evidence in the institution of Islam Juridical science
- Tez No: 488971
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN KOŞUM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Hukuk, Akıl, İctihat, Re'y, Kıyâs, İstihsân, İstinbât, Delil, Law, İctihat, Re'y, Kıyas, Istıhsân, General Rules, Islam Juridical Science
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 327
Özet
Çalışmada, İslâm hukuk biliminin teşekkül döneminde istihsân delilinin ortaya çıkışı, istihsân deliline hukuk ekollerinin bakış farklıkları, istihsân delili üzerinde yoğunlaşan tartışmaların hukukî alt yapısı ve tarihî arka plan konu edilmiştir. İstihsân delilinin tarihî süreci iki ana dönem olarak ele alınmıştır. İlki, istihsân kavramının ortaya çıktığı başlangıçtan Şâfiî'ye kadar olan dönemdir. Diğeri ise istihsân kavramının terimleştiği ve Şâfiî sonrası ama fıkhın tedvîn öncesi dönemdir. Tarihî arka planda istihsânın tanımlanması ve kıyâs karşısında konumlandığı yere göre kıyâsın, ya daha güçlü bir delil ile terk etme ya da daha güçlü kıyâsa dönüş anlamını ifade eden ictihadî istihsânın, şer'î-aklî delil olup olmama yönünden incelenmesidir. Aslında Şâfiî'nin şer'ilik ve nesnellik anlayışına bağlı olarak kıyâsın alanını genişletmesi, ictihat ve kıyâsı aynı anlama gelen iki farklı kelime olarak mana yüklemesi neticesinde oluşan kıyâs anlayışı bir nevi istihsânı terimleşme döneminde dönüştürmüştür. İlk dönemde istihsân delilinin; tanımlanıp ilkelerinin belirtilmemesi, bilginler ile yetkisiz insanları (âmme/kamu) hüküm vermede eşitleyebilecek şekilde delilsiz ve hevâ/bid'âtlere sebebiyet verecek salt akla dayalı olarak yorumlanabilecek tehlikeli yönü ifade eden hükmün sonucunu güzel görme, sonucunun güzel olabileceğine inanma ve aynı hukukî meselenin çözümünde hüküm fazlalığına sebebiyet verecek tarzda su-i istimâle açık anlamı bulunduğu, dinde taklit ruhunu ortaya çıkartacak manası olduğu gibi; şer'ân, şârînin münferid uygulamalarını da ifade eden kıyâstan daha güçlü yönleri de kapsadığı kuşkusuzdur. Bu bakış açısında, Kur'ân'ın ve sünnetin içinde de istihsân düşüncesinin de var olduğu öngörülerek, özel durumlara karşı gizli kıyâsla, daha güçlü bir delil nedeniyle genel kuraldan ayrılmak, mezhep içindeki yerleşik kuralı terk etmek, insanların ihtiyacı, yarar, fayda temin etme, zaruret (örf), adalet, maslahat gibi nedenlerle hukukçunun tamamen hukukî kaygılarıyla, hukuk formasyonu gücünde müracaât ettiği bir yöntemdir. İstihsânla; müctehidin salt gözlem ve akla dayalı, delilsiz olarak tamamen hukuk mantığı neticesinde hüküm verme, özel şart ve durumlarda benzerlerinde verilen hükümden dönülme yönüyle birlikte hukukun çizdiği sınırlar içinde had (ceza) ve miktarlarda, hâkimin takdîr yetkisiyle bağlantı kurulabilir. Çünkü istihsân mutlaka bir delile dayanmak zorundadır (vechu'l-istihsân). Bu manada istihsân, delil olmaktan daha çok hükmün dayanağını ifade etmekten başka bir anlam ifade etmemektedir.
Özet (Çeviri)
The subject of thesis is emergence of istihsan evidence in the institution era of Islam juridical science; alternate views from law schools to istihsan evidence, legal background of discussions concentrated on istihsan evidence, the nature of istihsan, definition of istihsan evidence, determination of legal remedies presented with istihsan evidence. While istihsan evidence was secondary evidence related to comparison which was a method more precisely, as a way of finding solutions to legal problems, with effort of Islam lawyers, it gained more comprehensive identity than the period it emerged. From this point of view, by anticipating that the same idea takes place in Quran and sunna, to leave from general rules because of stronger evidence in secret compare for special conditions, to abandon the established rule in communion are all evidences that lawyers consulted as much legal formation power as they have completely with legal concerns about business, custom, justice, necessity and people`s needs. During the period when the principles of istihsan were established, it pursued the goal of finding solutions to legal deeds and events with its face towards future. With today`s legal expression, it can be correlated judge's power of discretion in legal deeds and judgment. For istihsan must certainly stand on an evidence (vechu`l-istihsan). Criticisms directed to istihsan evidence especially by Şafii (d.204\819), the concerns that he put forward about the fact that law security and reliability were violated without evidence and the fact that the whole secondary evidenceshaving been put forward in order to understand Quran and sunna were not accepted by Islam lawyers, including kıyas, Davud b. Ali (d.270\883) and Ibn Hazm (d.466\1064) namely Zahiriler, rendered it argumentative whether istihsan is an evidence or not. It is accepted that istihsan was firstly put forward by Ebu Hanife (d.150\767). It was used as an evidence methodized by subsequent rulers. It means that it is a retrospective construction operation. In this systematization, defending communion imam is at the forefront. It means providing internal consistency. Since the emergence of istihsan as a term, it is obvious that the pursuit of definitions of istihsan chronologically has an important position in the identification of averse school`s point views.
Benzer Tezler
- Osmanlı Devleti'nde modernleşme dönemi (1879-1924) dava belgelerinin düzenlenme biçimi
The redaction of case documents during the modernization period (1879-1924) in the Ottoman Empire
AYŞE ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA GÜL KARAGÖZ
- İslam hukukunda hükümlere etkisi bakımından mal kavramı
The concept of property on account of the effects to the hukms
BASRİ KARAGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜNAL YERLİKAYA
- Şehabeddin karafi'nin Kur'an anlayışı ve yorum yöntemi
Qarafi's understanding and interpretation method of the holy Qur'an
ELÇİN MEMMEDZADE
Doktora
Türkçe
2007
DilbilimAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HALİS ALBAYRAK
- Fakihlerin tedaviye bakışı ve fetvâda tıbbî bilginin yeri
Faqihs' view of treatment and the perspective of medical knowledge in fatwa
MUKADDES DURAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE BOYNUKALIN ŞENKARDEŞLER
- İslam hukuk düşüncesinde farazî fıkıh
Hypothetical fiqh in islamic law thought
HALİL KILIÇ
Doktora
Türkçe
2021
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN PALA