Geri Dön

Wankel motoru ve çevrim atlatma sisteminin deneysel ve sayısal olarak incelenmesi

Experimental and numerical investigation of the Wankel engine and skip cycle system

PDF İndir

  1. Tez No: 496419
  2. Yazar: ÖMER CİHAN
  3. Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. OSMAN AKIN KUTLAR
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Makine Mühendisliği, Mechanical Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2017
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Makine Mühendisliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 222

Özet

Bugüne kadar birçok firma ve araştırmacı tarafından döner pistonlu Wankel motor ile ilgili sızdırmazlık, emisyon, performans, modelleme, ateşleme ve püskürtme, konstrüksiyon, malzeme gibi çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Wankel motorun klasik pistonlu motorlara göre üstün yanları düşük titreşim, hafiflik, daha az parça sayısı ve güç/ağırlık oranının yüksek olması şeklinde sıralanabilir. Bu motorlar, sahip oldukları avantajları sayesinde birçok uygulama alanına sahiptir. İnsansız hava araçlarında, tekne motorları olarak, hibrit araç uygulamasında, alternatif yakıtların kullanımında (Hidrojen ve doğalgaz gibi), binek taşıtlarda ve diğer alanlarda kullanılabilmektedir. Günümüzde Wankel motorlar üzerine Mazda firması çalışmaktadır. Mazda son olarak RX-8 aracını pazara sürmüş olup içerisinde 13B-MSP (Multi Side Port) Wankel motoru bulunmaktadır. Deneylerde 13B-MSP Wankel motoru kullanılmıştır. Bu motorun kullanılmasındaki amaç; parça teminindeki kolaylıklar ve motor boyutlarının deney için gerekli ölçüm aletlerinin montajına elverişli olmasıdır. Ayrıca motorun seçimindeki diğer önemli bir parametre ise egzoz pencerelerinin yan kapaklarda yer alması (bu özelliğe sahip tek Wankel motoru) ve rotor gövdesinin konstrüktif değişikliklere daha uygun olmasıdır. Çalışma kapsamında, 4 zamanlı çalışma prensibine göre çalışan 13B-MSP Wankel motorunun yanma odasını incelemek amacıyla tek boyutlu bir termodinamik model oluşturulmuştur. Model, 0-1080⁰ EMA (Eksatrik Mili Açısı) arasında çevrim ele alınmıştır. .Modelde; enerjinin korunumu, kütlenin korunumu ve ideal gaz denklemlerinden faydalanılmıştır. İlk olarak yanma odası hacim ve alan hesabı ve pencere alan hesabı gibi geometrik hesaplamalar yapılarak modelin temeli oluşturulmuştur. Bu temel veriler kullanılarak sıkıştırma ve genişleme işlemi hesaplanmıştır (270° ila 810° EMA). Beklenen sonuçların elde edilmesi ile aynı işlem yakıt-hava karışımı için uygulanmıştır. Modele Vibe'nin tanımladığı yanma süreci ilave edilerek termodinamik çevrime yakıtın yanmasından kaynaklanan ısı üretimi eklenmiştir. Daha sonra modele dolgu değişim süreci eklenmiştir. Ayrıca modele segmanlardan kaynaklanan kaçak ve boşluk hacim (crevice) hesaplamaları eklenmiştir. Elde edilen sonuçlar daha önce yapılmış deneysel çalışma ile tam yükte moment ve volümetrik verim yönünden karşılaştırılarak çevrim sürecine etki eden parametreler incelenmiştir. Daha sonra tam yük koşulunda farklı dönme sayılarında motorun sürtünme basıncı ve özgül yakıt tüketimi değerlendirilmiştir. Model, deney motoru ile yapılan farklı dönme sayısı, yük ve hava fazlalık katsayısı üzerine yapılan deneylerin sonucu model ile karşılaştırılmıştır. Deneysel koşulların modele adapte edilmesiyle elde edilen sonuçların deneysel verilerle uyumlu olduğu görülmüştür. Çalışmanın deneysel kısmında, ilk olarak bir adet 13B-MSP tek rotorlu Wankel motoru ile bir deney düzeneği kurulması planlanmıştır. Bu düzeneğin öncesinde çıkma motor parçaları bir araya getirilerek bir ön prototip motor yapılmıştır. Farklı kasnak çapları olan bir elektrik motoru ile tahrik edilmiştir. Farklı sayılarında sürtünme basınçları ve kompresyon testi yapılmıştır. Sonuç olarak alınan veriler, motorun tek rotorlu hale dönüşebileceğini göstermiştir. Deney için çift rotorlu motor, tek rotorlu prototip hale dönüştürülmüştür. Dönüşüm sürecinde birçok parça üzerinde tadilat yapılmıştır. Bazı parçalar ise tek rotorlu prototip motora uygun olarak yeniden imal edilmiştir. Eksantrik mili, emme ve egzoz manifoldları, yağlama ve soğutma sistemleri gibi birçok mekanik kısımlar tek rotorlu sisteme göre uyarlanmıştır. Ayrıca deney motoru için ateşleme ve püskürtme sistemlerinin kontrol edilebildiği bir elektronik kontrol ünitesi yapılmıştır. Deneylerin yapılabilmesi için deney odasında yer alan soğutma suyu şartlandırma ünitesi, yakıt şartlandırma ve ölçüm cihazı, elektromanyetik motor freni ve emisyon cihazları gibi birçok cihazların bakımı ve kalibrasyonu yapılmıştır. Kistler silindir içi basınç ölçüm ve değerlendirme ünitesinin yazılımı sadece klasik pistonlu motorlara göre olması nedeniyle Wankel motorda yanma odası basınç ölçümü yapabilmek ve çevrimi oluşturabilmek için bir çalışma yapılmıştır. Motorun yanma odasındaki basıncın EMA'ya göre çevrim boyunca değişimini ölçebilmek için motorun farklı bölgelerine üç adet piezorezistif ve bir adet piezoelektrik sensör kullanılmıştır. Kalan diğer bölgelerde ise sayısal yöntemlerle yaklaşım yapılarak çevrim tamamlanmıştır. Literatürde bu motor hakkında herhangi bir deneysel veri bulunamadığından farklı çalışma koşullarında performans, emisyon ve yanma odası basınç parametreleri değerlendirilmiştir. Motor deneylerinde değişken olarak yük, dönme sayısı ve hava fazlalık katsayısı koşulları kullanılmıştır. Ayrıca buji sayısı, ateşleme avansı, iki buji arasındaki ateşleme farkı, püskürtme avansı, emme penceresi, enjektör ve emme kanal sayısı gibi parametrelerin etkisi ve rölanti koşullarında motorun çalışması incelenmiştir. Wankel motor ile laboratuvarda yürütülen üç farklı yanma odası geometrisine sahip klasik pistonlu motorun sabit dönme sayısı ve farklı yüklerde çevrim analizi yönünden karşılaştırılmıştır. Wankel motorda diğer pistonlu motor deneylerine göre daha düşük yanma odası basınçları, yanmanın genişlemeye doğru kaydığı ve açığa çıkan ısı miktarının daha yüksek olduğu tespitleri yapılmıştır. Deney motoruna son olarak çevrim atlatma metodu uygulanmıştır. Yapılan literatür araştırması sonucu, döner pistonlu motorlarda bugüne kadar çevrim atlatma yönteminin kullanıldığına dair herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Klasik pistonlu motorlarda kısmi yüklerde çevrim atlatma yöntemi yerine silindiri devre dışı bırakma metodu da kullanılarak motorun verimi artırılabilir. Fakat Wankel motorlarda ise yapısı ve çalışması bakımından kısmi yüklerde çevrim atlatma yöntemi daha çok önem kazanmaktadır. Çevrim atlatma mekanizmasının ilk önce tasarımı yapılmış, sonrasında imalatı yapılmıştır. teorik kısmında döner valfin pencere açıklığı ve geometrisi üzerine çalışmalar yapılmıştır. Bu mekanizmanın imal edilmesinde, döner valf, bağlantı mili, mekanizmanın hareketi ve sızdırmazlık gibi problemler giderilmeye çalışılmıştır. Çevrim atlatma yöntemi ile dört zamanlı Wankel motorun kısmi yük bölgelerinde emme penceresinin belirli çevrim aralıklarında kapatılması ve egzoz penceresinin ise bu çevrimlerde açık kalması planlanmıştır. Çevrim atlatma stratejisi ile motor, farklı yük ve dönme sayılarında mekanik olarak çalıştırılmıştır. Motorun çalışmasında herhangi bir problem görülmemiştir. Yapılan deneylerde boş çevrimlerde kompresyon basıncı 1 - 2 bar civarı olması beklenirken, 6 - 8 bar arası bir kompresyon basıncı elde edilmiştir. Oluşan kaçağın yapılan modelleme sonucu %66 oranında segmanlardan kaynaklandığı ve %34 oranında ise döner valften kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Çalışmanın amacı, çift rotorludan tek rotorlu bir deney motoruna dönüşümün yapılmış ve motor üzerinde bazı deneyler yapılmıştır. Aynı zamanda dört zamanlı Wankel motoru için tek boyutlu termodinamik model geliştirilmiştir. Diğer taraftan motor kısmi yük ve düşük dönme sayılarında çevrim atlatma metodu ile çalıştırılmıştır. Model aynı zamanda çevrim atlatma metodu ile çalıştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar motorun normal çalışma verileri ile karşılaştırılarak değerlendirme yapılmıştır. Çalışmanın özgün ve öne çıkan yönü bugüne kadar dört zamanlı Wankel motor için yapılmamış olan tek boyutlu termodinamik model ve literatürde yer almayan çevrim atlatma mekanizmasının Wankel motora uygun yapılarak denenmesidir.

Özet (Çeviri)

Wankel engine has been an important research subject for many academics and industry from the perspective of its sealing, emission, performance, ignition, injection, construction, and material selection. On a Wankel engine, there exists a rotor and an eccentric shaft as moving parts, and the rotor is connected to eccentric journal that is on the shaft. Hence, the rotor performs an eccentric rotation inside a housing that has a shape of a trochoid with the rotation of the shaft. One cycle of Wankel engine is completed with a complete rotation of rotor within the housing. In one complete cycle of rotor, eccentric shaft turns three times. At each complete rotation of eccentric shaft, one work stroke is obtained. As opposed to conventional reciprocating engines whose work cycle is completed with the 720⁰ rotation of the crank shaft, in a Wankel Engine it is completed with the 1080⁰ rotation of the eccentric shaft. Furthermore, it takes 180⁰ CA (Crank Angle) to complete a single stroke for a conventional reciprocating engine, while this is 270⁰ ESA (Eccentric Shaft Angle) on a Wankel engine. The superior features of a Wankel engine when compared with reciprocating engines, can be listed as low vibration, lightness, fewer number of parts, and higher specific power (ratio of power/weight). Due to these advantages, Wankel engines have many application areas, such as unmanned air vehicles, boats, hybrid vehicle applications, passenger cars, usage of alternative fuels (such as hydrogen and natural gas), etc. Currently, the global automotive manufacturer Mazda works on Wankel engines, who has recently launched RX-8 model to the market which is powered by a 13B-MSP (Multi Side Port) Wankel engine. In the experiments of the current work, the same engine (13B-MSP Wankel engine) has been used due to easier access of spare parts and the compatibility of the engine size for the assembly of the measurement tools required for the experiment. Furthermore, another important parameter in choosing this engine is the exhaust ports being placed on side housings (the only Wankel engine having this feature) and the fact that rotor housing is more suitable for constructive changes. In this study, a one dimensional thermodynamics model is constructed to study the combustion chamber of 13B-MSP Wankel engine. In this model, one cycle between 0-1080⁰ ESA is investigated. In the model, governing equations are derived from the conservation energy, conservation of mass and ideal gas laws. First of all, the geometry of the combustion chamber and port area such as volume and area is obtained with preliminary calculations, which forms the basis of the model built. By using these fundamental data, compression and expansion processes are calculated (270 - 810⁰ ESA). By achieving expected results, same process is applied for fuel-air mixture. By adding the combustion process defined by Vibe to the model, heat release arising from the combustion of fuel is added to the thermodynamic cycle. Afterwards, charge exchange process is added to the model along with the calculations of leakages and crevice volumes arising from the seals. By comparing results of the model with those of previously conducted experiments in terms of torque and volumetric efficiency under full load, parameters influencing the cycle process are investigated. Furthermore, Vibe parameter and combustion duration changes are handled for each experiment point from the model outcomes obtained as being dependent on speed under full load condition in the engine. As the speed increases, the combustion duration is shortened. It is observed that the Vibe parameter, which is a function of combustion, decreases as the speed increases. In the model, by only changing the optimum values of Vibe parameter and combustion duration, their impact on engine torque are investigated. It is determined that reduction of Vibe parameter and combustion duration until 6000 rpm and increasing these values after 6000 rpm increases engine torque. Furthermore, the effect of different intake port conditions on the engine torque is investigated with the model for full load and different speed regimes. As a conclusion, it is observed that operating at low speeds (1000, 2000 and 3000 rpm) with primary intake port, provides higher torque when compared to other ports. It is also found that engine torque is higher for medium speeds (4000, 5000, and 6000 rpm) with primary and secondary intake ports and for high speeds (higher than 6000 rpm) with three open ports (Primary, secondary and auxiliary). Afterwards, friction pressure and specific fuel consumption of the engine are evaluated under full load condition at different speeds. Model results are compared with experimental data for different speeds, load, and excess air coefficient values. Conditions given for each experiment point are used in one dimension model. Various parameters such as intake temperature, absolute intake pressure, exhaust back pressure, obtained volumetric efficiency, combustion duration, and advanced spark ignition are taken as preliminary conditions for the model. It is observed that the results obtained by adapting the experimental conditions to the model, are in good match with the experimental data. In the experimental part of the study, it is initially planned to establish a test setup with 13B-MSP Wankel engine with a single rotor. Though, a prototype engine is first built by gathering the spare parts of the engine. The prototype engine is driven by an electric motor that has different pulley diameters. Hence, the friction pressures and compression testing of the prototype engine is performed at different speed. As a result of these preliminary tests, it is concluded that the engine can be converted into a single rotor engine. For the experiments, the original engine with two rotors is modified to a prototype with a single rotor, that required several alterations on various parts. Some parts are produced again in order to adapt the prototype engine with single rotor. Various mechanic parts such as eccentric shaft, intake and exhaust manifolds, and lubricating and cooling systems are adapted from the original engine with modifications in order to comply with the prototype engine having single rotor. Furthermore, an electrical control unit, in which an Arduino 2560 card is used as a microcontroller, is also built to control the ignition and injection systems. For the faster and effective operation of the system, solid state relay (SSR), are used in the experimental setup. SSR is an electronic switching unit that has the same controller and power circuits, and performs the same function as classical relay and contactor. Software and hardware parts of control unit are first disassembled and they were adapted to the engine after preliminary experiments. In order to perform the experiments, maintenance and calibration of various devices present in the same room with the experimental engine such as cooling water conditioning unit, fuel conditioning and measurement device, electromagnetic engine brake and emission devices, is conducted. Since software of pressure measurement and evaluation unit Kistler is only suitable for engines with reciprocating piston, a study is conveyed in order to realize combustion chamber pressure measurement for Wankel engine and to form the cycle. In order to measure the combustion chamber pressure of the engine per ESA along the cycle, three piezoresistive and one piezoelectrical sensors are utilized at different locations on the engine. Finally, the pressure/volume cycle is completed by numerically at ESA values where there are no measurements. Since there was no experimental data about this engine in the literature; performance, emission and combustion chamber pressure parameters are evaluated under different conditions. In the engine experiments, load, speed, and excess air coefficient conditions are used as variables. Furthermore, impact of parameters such as number of spark plug, advanced ignition, ignition difference between two spark plugs, injection advance, intake port, injector, and intake channel numbers and operation of engine under idle mode are investigated. Finally, a method for skipping cycle is applied for the test engine. As a result of the literature search, no studies could be found about a method for skipping cycle that was used for engines with rotating pistons until now. In engines with reciprocating piston, the efficiency of engine at partial load can be improved by using the method for deactivating the cylinder instead of the method for skipping cycle. However, the method of skipping cycles has more significant importance at partial loads for a Wankel engine due to its structure and operation. Generally, the amount of fresh charge taken in is reduced by closing the throttle valve in spark ignition engines. As a result, the effective power performed is reduced. Though, the method of skipping cycles is based on the production of work at every two cycles of the eccentric shaft by opening and closing the intake port consecutively. Therefore, work is generated once when eccentric shaft turns two times. During the cycle in which the work is not produced, the fuel-air mixture is not allowed in the combustion chamber during the four stages of the cycle. Method of skipping cycles is adapted to 13B-MSP Renesis modified one rotor engine. First of all, a mechanism for skipping cycles is designed and built. In the theoretical part, studies related to the open port and geometry of rotating shaft are conducted. First, the sectional areas are obtained by drawing open port of rotating valve at different angles. Then, these sectional areas that remain open together based on the rotation of the valve are embedded in the mathematical model. In the model, comparison is done based on the combustion chamber mass and pressure. As in the case of original rotating valve, better results are obtained at 80⁰ opening and low speeds (

Benzer Tezler

  1. Tez No

    467292

    Wankel motoru için çevrim atlatma mekanizması geliştirilmesi

    The improvement of skip cycle mechanism for Wankel engine

    MERVE ÜNGÖR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. CEMAL BAYKARA

  2. Tez No

    876182

    Wankel motoruna ağırlığı azaltılmış cıvata geliştirilmesi

    Leight weight bolt development for wankel engine

    MEHMET ÇAĞRI ÇUBUKLUSU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. OSMAN AKIN KUTLAR

  3. Tez No

    612319

    Seri hibrit taşıt tasarımı

    Series hybrid electric vehicle design

    ANILCAN ÖZKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HİKMET ARSLAN

  4. Tez No

    315231

    İki zamanlı wankel motoru çevrim analizinin geliştirilmesi

    Improvement of the cycle analysis of two stroke wankel engine

    FIRAT SARAÇOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. OSMAN AKIN KUTLAR

  5. Tez No

    460910

    Çift hazneli turbo döngüsel türbin tasarımı ve imalatı

    Design and manufacturing of a twin turbo rotary turbine

    MURAT KENAN KAYACAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Makine MühendisliğiGazi Üniversitesi

    Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MELİH OKUR

Geri Dön