Eski Uygur Türkçesi dönemine ait tantrik bir metin: Sitātapatrādhāraṇī
A tantric text of the old Uyghur Turkic period: Sitātapatrādhāraṇī
- Tez No: 504019
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 498
Özet
Bu çalışmada, Tibet bir başka adıyla Vajrayāna Budizmine ait Tantrik eserlerden birisi olarak bilinen ve Sanskritçe adı Ārya-sarva-tathāgata-uṣṇīṣa-sitātapatrā-aparājitā-nāma-dhāraṇī olan Eski Uygurca Sitātapatrādhāraṇī ele alınmıştır. Kendisinden“beyaz şemsiyeli Tanrıça”şeklinde de söz edilen Tanrıça Sitātapatrā'nın, inanırları tarafından okunan da ya taşınan dhāraṇīsi ile onları her türlü felaket, kara büyü ve şeytana karşı koruduğuna inanılmaktadır. 13. ya da 14. yüzyılda Moğol Yuan Hanedanlığı döneminde çevrildiği düşünülen eserin Eski Uygurca haricinde Tibetçe, Sanskritçe, Hotan-Sakaca, Moğolca gibi dillerde de nüshaları bulunmaktadır. Berlin koleksiyonu temel alınarak yapılan çalışmada, St. Petersburg IOM RAS, St. Petersburg State Hermitage Museum, Paris Bibliothèque Nationale de France, Nakamura Fusetsu, Ōtani ve Tachibana gibi çeşitli koleksiyonlarda muhafaza edilen birden fazla fragman ve nüshanın bir araya getirilmesi ile yeni ve neredeyse tam bir metin oluşturulmaya çalışılmıştır. Çalışmamız Giriş, Metin, Çeviri, Notlar, Dizin ve Tıpkıbasım olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, eser ile ait olduğu çevreye ait genel bilgiler verilmiş ve eserde işlenen konular açıklanmıştır. Ayrıca eserin farklı dillerdeki versiyonları, eser üzerine yapılan çalışmalar ve eserin çeviri konusu üzerinde durulmuştur. Çeşitli koleksiyonlara ait olan fragmanlar bir tablo ile liste hâlinde gösterilmiştir. Ayrıca Metin, Çeviri, Notlar, Dizin ve Tıpkıbasım bölümleri oluşturulurken izlenen yöntemler yine bu bölümde açıklanmıştır. Metin bölümünde, çalışmaya dâhil edilen farklı nüshalara ve koleksiyonlara ait fragmanların transliterasyonları ve transkripsiyonları yapılmış, metindeki bütünlüğünü sağlamak ve fragmanlardaki yazım farklılıklarını göstermek amacıyla paralel olarak adlandırılan farklı nüshalara ait fragmanlar da dipnotlarda gösterilmiştir. Yine zarar görmüş fragmanlardaki sözcükler için okuma önerileri, metin üzerine yapılan çalışmalardaki farklı okumalar da dipnotlarda gösterilmiştir. Yine bu bölümde eserin diğer versiyonlarından Çince ve Tibetçe ile eserin ilgili fragmanına dair yapılan çalışmalar da fragmanın katalog numarasının altında belirtilmiştir. Çeviri bölümünde eser diğer tarihî metin yayımları, eserin diğer versiyonları ve terminoloji sözlükleri vasıtasıyla Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Notlar bölümünde, Budist terminolojiye ait yabancı kökenli sözcüklere karşılık olarak oluşturulmuş yapı ve terimler ele alınarak anlamları verilmiş, eserin diğer dillerdeki versiyonları ile karşılaştırmalar yapılmış ve bunlar üzerine yapılan yorumlar ele alınmıştır. Dizin bölümünde, eserde geçen tüm sözcüklerin gramatikal dizini yapılarak eğer alıntılandıkları dil varsa belirtilmiş ve Türkiye Türkçesindeki karşılıkları verilmiştir. Tıpkıbasım bölümünde ise eserde ele alınan fragmanların fotoğrafları metni oluşturan sıralama ile verilmiştir. Anahtar Kelimeler Eski Uygurca, Budizm, Sitātapatrādhāraṇī, dhāraṇī, Tantrik metin.
Özet (Çeviri)
KILIÇ CENGİZ, Ayşe, A Tantric Text of the Old Uyghur Turkic Period: Sitātapatrādhāraṇī, Phd Thesis, Ankara, 2018. This study deals with the Old Uyghur text Sitātapatrādhāraṇī, which is called Ārya-sarva-tathāgata-uṣṇīṣa-sitātapatrā-aparājitā-nāma-dhāraṇī in Sanskrit and known to be a Tantric text belonging to Tibet Buddhism, namely Vajrayāna Buddhism. Sitātapatrā, referred to as“Goddess with the White Parasol”is believed to protect against all kind of disasters, black magic and devil through her dhāraṇī read or worn by believers. The text is believed to be translated during the Mongol Yuan Dynasty in the 13th or 14th century and has copies in the Old Uyghur language, Tibetan, Sanskrit, Khotan Saka, and Mongolian. This study fundamentally based on the Berlin collection attempted to create new and almost complete text by combining multiple fragments and manuscripts stored in various collections such as St. Petersburg Institute of Oriental Manuscripts of the Russian Academy of Sciences (IOM RAS), St. Petersburg State Hermitage Museum, Paris Bibliothèque Nationale de France (The National Library of France), Nakamura Fusetsu, Ōtani and Tachibana. The study consists of six chapters including Introduction, Text, Translation, Notes, Index, and Facsimile. The Introduction chapter provides general information about the context to which the text belongs and explains subjects addressed in the text. The chapter also explores versions of the text in different languages, work on the text, and the translation of the text. The fragments from various collections are also listed in a table in the Introduction chapter. Additionally, the chapter presents an explanation of the methods used to design the Text, Translation, Notes, Index, and Facsimile chapters. The Text chapter involves the transliterations and transcriptions of the fragments of different copies and collections included in the study. The chapter also introduces the fragments belonging to different versions parallelly named in the footnotes to ensure the integrity of the text and to demonstrate the spelling differences in the fragments. The footnotes also include reading suggestions for words in the damaged fragments and different interpretations drawn in previous work on the text. Additionally, the Text chapter presents work on the Chinese and Tibetan versions of the text and on the relevant fragment of the text under the catalog number of the fragment. The Translation chapter involves the translation of the text into Turkey Turkish made using other historical text publications, other versions of the text, and terminology glossaries. In the Notes chapter, expressions and terms corresponding or equivalent to foreign words from Buddhist terminology are offered and defined in comparison with versions of the text in other languages and relevant comments are also discussed. The Index chapter provides a grammatical index of all words in the text, demonstrates the language from which words are borrowed, if any, and presents corresponding words in Turkey Turkish. Finally, the Facsimile chapter includes the photographs of the fragments of the text covered in this study in the order by which they form the text. Keywords Old Uyghur Language, Buddhism, Sitātapatrādhāraṇī, dhāraṇī, Tantric Text.
Benzer Tezler
- Eski Uygur Türkçesi tantrik metinlerinde sembol
Symbols in Old Uyghur Turkish tantric texts
AYŞE KÜBRA ÖZER
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACER TOKYÜREK
- Eski Uygur hukuk metinlerindeki kişi adları üzerine bir deneme
An attempt on contact names in the Old Uyghur legal documents
ASLI NUR TÜFEKÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZÜHAL ÖLMEZ
PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ
- Eski Uygur Türkçesi dönemine ait söz varlığının kavram alanı sözlüğü
A dictionary of concept field on the vocabulary of the Old Uyghur Turkish period
İSMAİL KÜRŞAT ERTUNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimÇankırı Karatekin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PELİN KOCAPINAR
- Altun Yaruk'taki fiillerin eşdizim sözlüğü
Collocation dictionary of verbs in Altun Yaruk
HATİCE AKYOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HABİBE YAZICI ERSOY
- Buddhist çevre Eski Uygur Türkçesi metinlerinde tabâbet
Medical terminology in the Old Uighur Turkish Buddhist texts
NESLİHAN ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. C. ERALP ALIŞIK