Buddhist çevre Eski Uygur Türkçesi metinlerinde tabâbet
Medical terminology in the Old Uighur Turkish Buddhist texts
- Tez No: 331014
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. C. ERALP ALIŞIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türk Dili, Eski Uygur Türkçesi, Buddhist Çevre Metinleri, Kültür, Kavram alanları, Turkish language, Old Uighur Turkish, Buddhist texts, culture, areas the concept
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 738
Özet
Tezimiz, Buddhist çevre Eski Uygur Türkçesi dönemine ait“Üç İtigsizler”,“Maytrısimit”,“Kuanşi İm Pusar”,“Çaştani Bey Hikâyesi”,“Uygurca Üç Hikâye”,“Altun Yaruk”ve“Xuanzang Biyografisi III”ve“Xuanzang Biyografisi VIII”adlı eserlerde tabâbet ile ilgili kavram alanı çalışmasından müteşekkildir.Tezimizin asıl amacı Eski Türkçe döneminin ikinci evresini oluşturan Uygur Türkçesi'nin Buddhist çevre metinlerinde tıp terminolojisini ortaya çıkararak, kültür tarihimizdeki devamlılık ve geleneği ortaya koymaktır.Tezimiz; Giriş, Uygur Türkçesinin Türk Dili Tarihi İçerisindeki Yeri ve Rolü, Uygur Türkçesinin Dil Hususiyetleri, Dil-Kültür İlişkisi, Uygur Türklerinin Girdikleri Farklı Sosyal Çevreler, Buddhist Çevre Eski Uygur Türkçesi Metinlerinde Tabâbet, Etimoloji Notları, Sözcük Bilgisi, Dizin ve Sonuç bölümlerinden oluşmaktadır.Tezimizin ilk bölümü olan Giriş Bölümünde çalışmanın amacı, çalışmanın kapsamı ve yöntemi hakkında bilgi verilmiştir.İkinci bölümde Uygur Türkçesinin Türk Dili Tarihi içerisindeki yeri ve rolü hakkındaki açıklamalara yer verilmiştir. Bu bağlamda, Türk dilinin tarihsel bütün dönemlerde herhangi bir kesintiye uğramadan günümüze kadar geldiği ve Uygur Türkçesinin bu noktada üzerine düşen görevi hakkıyla ifâ ettiği somut örneklerle tanıklatılarak ifade edilmiştir.Üçüncü bölümde Uygur Türkçesi'nin dil husûsiyetlerine ver verilmiş ve bu bağlamda Uygur Türkçesini Köktürkçe döneminden ayıran belli başlı özelliklerine maddeler hâlinde yer verilmiştir. Bununla birlikte, Uygur Türkçesi döneminde türetme faaliyetlerinin yoğunluğu ifade edilmiş ve bu türetme faaliyetlerinin Uygur Türklerinin girdikleri farklı sosyal çevrelerle beraber yeni kavram alanlarına ilişkin yeni sözcük türetme ihtiyaçlarından kaynaklandığı açıklanmıştır. Burada, söz konusu türetme faaliyetlerinin Türk dilinin yapısal özelliklerine aykırı olmaksızın ihtiyaç dâhilinde gerçekleştirilmiş olması önem arz etmektedir.Tezimizin dördüncü bölümünde dil-kültür ilişkisine dair açıklamalara yer verilmiştir. Bu bağlamda, kültürün bir toplumun değerler bütününü teşkîl ettiği ifade edilerek somut örnekler dâhilinde açıklamalara yer verilmiştir. Kültürün birinci asli unsurunun dil olduğu ve dil-kültür ilişkisinin bir bütün dâhilinde değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Söz konusu dil-kültür ilişkisi, Türk dili-Türk kültürü kapsamında ele alınmış ve dil-kültür ilişkisinin bütün olduğu örneklerle tanıklatılmıştır.Beşinci bölümde Uygur Türklerinin girdikleri farklı sosyal çevreler Maniheizm, Buddhizm, Hıristiyanlık ve İslâmiyet olmak üzere ayrı alt başlıklar altında değerlendirilmiş ve bu inanç sistemlerinin beraberinde getirdikleri farklı alfabe sistemleri de açıklanmıştır. Açıklanan bu inanç sistemleriyle birlikte söz konusu inanç sistemi çerçevesinde kaleme alınan eserler sınıflandırılarak ifade edilmiştir.Altıncı bölümde tabâbet ile ilgili kavram alanına ilişkin bir çalışma yapılmış ve bu noktada Buddhist çevre Eski Uygur Türkçesi dönemi metinleri baz alınmıştır. Çalışmamızda esas alınan söz konusu Buddhist çevre Eski Uygur Türkçesi metinleri“Üç İtigsizler”,“Maytrısimit”,“Kuanşi İm Pusar”,“Çaştani Bey Hikâyesi”,“Uygurca Üç Hikâye”,“Altun Yaruk”ve“Xuanzang Biyografisi III”ve“Xuanzang Biyografisi VIII”adlı eserlerdir.Yedinci bölümde etimoloji notlarına yer verilmiştir. Bu noktada, kökü ve kökeni hakkında farklı görüşler olan sözcükler ele alınmış ve farklı görüşlere yer vererek belirlenen sözcüklerin etimolojileri yapılmıştır.Sekizinci bölüm Sözcük Bilgisi'nden müteşekkîldir. Bu bölümde ele alınan sözcükler“adlar”ve“eylemler”olmak üzere iki ayrı başlık altında değerlendirilmiş ve sonrasında alt başlıklara ayrılmıştır.Tezimizin dokuzuncu bölümünü“Dizin”oluşturmaktadır. Bu bölümde metnimizde geçen sözcüklerin anlamlarına da yer verilmiş ve söz konusu çalışma yapılırken sözcüklerin genel anlamları değil, incelediğimiz cümle içerisinde bünyesinde barındırdığı anlam baz alınmıştır.Onuncu bölüm ise“Sonuç”adı altında değerlendirilmiştir. Bu bölümde Uygur Türkçesinin Türk dili içerisinde bir geçiş dönemini üstlendiği ve üstlendiği bu görevi hakkıyla yerine getirdiği ifade edilerek, söz edilen dönemde kültür ve medeniyet seviyesinin eserlerde somut olarak karşımıza çıkabilecek kadar yüksek seviyede olduğu ifade edilmiştir. Söz konusu eserlerde tabâbet ile ilgili kavram alanına ilişkin sözcüklerin varlığının karşımıza çıkmasının Uygur Türklerinin içinde bulundukları medeniyet seviyesiyle doğrudan ilintili olduğu sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
Our thesis is about“U? itigisizler”,“Maytrisimit”,“Kuan§i im Pusar”,“£a§tani Bey Hikayesi”,“Uygurca U? Hikaye”,“Altun Yaruk”,“Xuanzang Biyografisi III”and“Xuanzangs Biyografisi VIII”which are surrounding the Old Turkish.The main purpose of our study is the medical terminology of Buddhist texts, revealing the environmental, cultural history, to determine the continuity and tradition.Our thesis includes these parts: introduction, the place and role of Uighur Turkic history of Turkish language, Uighur Turkish grammar specialities, language- culture relationship, different social environment of Uighur Turks, medicine in the ancient Uighur Buddhist texts, etymology notes, lexical, index and conclusion.In the introduction, study, the study provided information about the scope and method.In the second part of the thesis about the role of Uighur Turkic of History language and explanations are given in the place. In the second context, the Turkish language, without any interruption to the presentatiton to the presenthistorical period where all the Turkic Uighur and the right to perform the duty at this point with specific examples which are expressed.Grammatical features of Uighur Turkish has given in the third chapter. In this context, the main features that seperates the itemized Kokturkish period are included.An addition to this, the density of the activities of Uighur Turkish derivation is expressed in. The activities that derive from different social circles an enter the Uighur Turks, the newconcept is explained in the field due to the needs of the new word derivation.The fourth section of the thesis that the relations between language an culture were described. The first element of culture is language. The relationship between language and culture, is discussed within the scope o the Turkish language, Turkish culture and language is an example all of that.They enter fifth chapter of the thesis in different circles of Uighur Turks, Manichaesim, Buddhizm, Christianity and Islam to be asserted under a seperate sub-heading.Our thesis is concerned with the sixth section, and made a run at this point in the field of Buddhist texts are based on the period surrounding the Old Uighur Turkish.The seventh section of the thesis is given in the notes on etymology.The eight chapter is composed of vocabulary. This is discussed in chapter words“names”and“actions”to be assessed under two seperate headings. And later, divided into sub-headings.In the ninth part of the thesis“Index”is.In the tenth chapter of the thesis“Conclusion”was evaluated the name.
Benzer Tezler
- Buddhist çevre eski Uygur Türkçesi metinlerinde asli söz varlığı incelemesi
The Buddhist environment of the old Uighur Turkish texts of the original promise of the presence of the review
DİDEM YÜNCÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. CEVDET ERALP ALIŞIK
- Budist çevre eski Uygur Türkçesi metinlerinde 'yazuk/günah' kavramı
Başlık çevirisi yok
TUNÇ YALÇIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TANJU SEYHAN
- Budist çevre eski Uygur Türkçesi metinlerinde niteleme sıfatları
Environmental qualification of the old buddhist text suffix for adjectives
GÜLŞAH AZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Eski Uygur Türkçesinde botanik terimleri
Botanical terms in Old Uighur
DENİZ KARADENİZ
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE ŞİRİN
- Eski Türkçede ölçü
Measurement of old Turkic
AYBÜKE BETÜL DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜLENT GÜL