Osmanlı-Türkiye modernleşme tartışmalarında yöntem sorunsalı
The methodological problematique in the Ottoman-Turkey modernization discussions
- Tez No: 510852
- Danışmanlar: PROF. DR. BERRİN KOYUNCU LORASDAĞI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Siyaset Bilimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 332
Özet
Türk modernleşmesine dair literatüre büyük oranda, iki sorunlu bakış açısı egemen durumdadır. İlki, toplumun tarihsel gelişiminin, olumlu veya olumsuz özelliklerle donatılan tekil kişilerin veya belirli grupların irade ve pratiklerine indirgenerek açıklanmasıdır (özne-merkezli tarih yazımı). Bu çözümlemelerde tarihsel hareket, toplumu ve tarihi dışarıdan belirleyen öznelerin kararlarıyla devinimini gerçekleştirir. Literatürde çok yaygın olan ve ilkinden bağımsız olmayan ikinci sorun ise, özgücülüktür. Bu yorumlarda ise, Türkiye'nin, benzersiz bir tarihsel gelişime sahip olduğu ve buna bağlı olarak, Türkiye'ye (ve Osmanlı'ya) dair çözümlemelerin, özgün ve yerli bir içerik taşıması gerektiği öne sürülür. Bu iki yöntemsel ilke, Türkiye toplumunun tarihsel gelişimini anlamada önemli güçlüklere yol açmaktadır. Çalışma boyunca öne sürülen temel argüman, toplumun tarihsel gelişiminin, bütünün parçaya, yapının özneye ve maddi koşulların düşünce biçimlerine öncelenerek analiz edilmesi gerektiğidir. Bu çalışmada geliştirilmeye çalışılan üç sacayaklı (tümel-tikel-tekil) açıklama modeli de, böyle bir analizin mümkün kılınabileceği bir çerçevenin oluşturulmasına yönelik olarak kurgulanmıştır. Bu model uyarınca, ilk boyuttaki çözümlemede Türk modernleşmesi, modern-öncesi toplumların modern toplumlara dönüşümünün (başka bir deyişle; uygarlığın, kabaca XVIII.-XX. yüzyıl aralığında içerisinde bulunduğu ve bileşik bir nitelik taşıyan tarihsel hareketinin) herhangi bir parçası olarak ele alınmaktadır (tümel). İkinci boyuttaki çözümlemede, Türk modernleşmesi bu kez, geç bir modernleşme deneyimi olarak ele alınmaktadır (tikel). Burada, Türk modernleşmesine atfedilen pek çok eşsiz nitelik, asıl ivmelenme sürecini XIX. yüzyılın ikinci yarısında (yani kapitalizmin emperyalizm çağında) yaşayan başka bazı ülkelerde de mevcut olan yapısal faktörlerle birlikte ele alınmaktadır. Üçüncü boyut (tekil) ise, Türkiye'de siyasal öznelerin irade ve pratiklerini kuşatan, özel nitelikteki bazı tarihsel koşulların ortaya konulmasına ayrılmıştır. Bu üç sacayaklı açıklama modeliyle, Türk modernleşmesine dair tartışmalarda (I) öznelere atfedilen belirleyicilik kudretinin sınırlılıklarına ve (II) özgücü açıklama biçimlerinin sorunlu yanlarına işaret edilmesi amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
The literature on Turkish modernization has mostly been dominated by two problematical perspectives. The first one explains historical development of the society by reducing it to the will and practices of particular individuals or certain group of people endowed with positive or negative features (subject-centered historiography). In this kind of analyzes, historical development takes place through decisions of the subjects who are supposed to determine the social transformation and historical trajectory from outside. The second problem, which is very common in the literature and not independent from the first one, is particularism. In such interpretations, it is argued that the historical development of Turkey is unique; therefore any analysis for Turkey (and the Ottoman past) should have unique and local content. These two methodological perspectives cause significant difficulties in understanding the historical development of Turkish society. The basic argument put forward throughout this study is that the historical development of the society should be analyzed by prioritizing the whole over the parts, the structure over the subjects and the objective conditions over the forms of thought. The three-legged (total-particular-singular) explanatory model that is attempted to be developed in this study is designed to create a framework in which such analysis can be made possible. According to this model, in the first dimension of the analysis (total), Turkish modernization is treated as constituting any part of the transformation of pre-modern societies into modern societies (or in other words; as being any part of the historical development of civilization roughly in the 18th - 20th century that has combined characteristics). In the second dimension of the analysis, Turkish modernization is considered as the experience of belated modernization (particular). Here, many unique qualities attributed to the Turkish modernization are analyzed together with the structural factors at play in the Ottoman context and some other countries that also experienced the actual acceleration of the process of modernization in the second half of the XIX. century, which is the imperialist age of capitalism. The third dimension (singular) is devoted to the peculiar historical conditions that surrounded the will and practices of political subjects in Turkey. With this three-leg explanation model, it is aimed to point out (I) the limitations of the determinative power attributed to the subjects (II) and the problematic aspects of the particularist forms of explanation in the discussions of Turkish modernization.
Benzer Tezler
- 1930'larda Arkitekt Dergisi'nde mimari metinler
Architectural articles in Arkitekt in 1930's
CÜNEYT BÜKÜLMEZ
- Planlama sürecinde kentsel tasarının yeri ve rolünün tanımlanması için bir yöntem denemesi; Örnekleme alanı Türkiye
A Methodological essay to describe the role and the function of urban design in planning process; The case of Turkey
HATİCE KARABAY AYATAÇ
- Sekülerleşme tartışmaları sürecinde Türkiye'de dindarlaşma sürecine bir dair değerlendirme
An assessment of the seculari̇zati̇on debate i̇n the process of increasing religiousness i̇n Turkey
MEHMET SEMERCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
SosyolojiAydın Adnan Menderes ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAYHAN DELİBAŞ
- I. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e din eğitimi alanındaki gelişmeler
Developments in the field of religious education from the first Constitutional Period to the Republic
KÜBRA CEVHERLİ
Doktora
Türkçe
2021
DinSakarya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUAT CEBECİ
- Osmanlı Devleti'nde siyasal sistemin meşruluğu sorunu çerçevesinde Birinci Meşrutiyet'in tartışılması
Başlık çevirisi yok
YUSUF TEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Siyasal BilimlerGazi ÜniversitesiSiyaset ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. MÜMTAZER TÜRKÖNE