İran Türklerinde müzik ve sosyokültürel işlevi
Music and socio-cultural function in Iran Turks
- Tez No: 510896
- Danışmanlar: PROF. KADİR KARKIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Müzik Bilimleri ve Teknolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 244
Özet
Milletleri özgün ve değerli kılan unsurların başında ilim, fikir ve sanat gelmektedir. Sanatın ana dallarının en önemlilerinden biri ise şüphesiz ki mûsikîdir. Mûsikî sanat dallarından biri olmasına rağmen hem bütün sanat dallarını hem de ilim ve fikir hayatını belirli oranda etkilemektedir. Bir milletin kültür ve medeniyet seviyesini doğru değerlendirebilmek için onun mûsikîsini iyi incelemek gerekmektedir. Bu cümleden, Türk Dünyasının önemli bir dilimi olan İran Türklüğünün kültür ve medeniyetini doğru değerlendirip, isabetli tahlil ve tenkidini yapabilmek için mûsikî medeniyetini iyi bilmek gerekmektedir. XI. yüzyılın başlarında Selçukluların hâkimiyetinden XX. yüzyılın başlarına kadar bin yıl Türk hanedanlarının yönetiminde bulunan İran coğrafyasında bugün de Türk soylu halklar ülke nüfusunun çoğunluğunu oluşturmaktadır. İran Türklüğü, Orta Asya/Türkistan Türklüğünü, Kafkasya ve Anadolu Türklüğüne bağlayan köprü ve istasyon niteliğindedir. Altay, Kaşkar, Yesi, Taşkent, Semerkant, Buhara, Harezm, Maveraünnehir, Horasan'dan akıp gelen Türk kültür ve medeniyeti, insan gücü gibi burada istasyon yapıp, hatta olgunlaştıktan sonra Batıya yürümüştür. Türk medeniyetinin önemli bir öğesi olan mûsikî, Türk Dünyasının büyük dahileri olan Türkistan/Otrar'dan gelen Fârâbî, Buhara'dan gelen İbni Sina, Urmiye'de doğup büyüyen Safiyüddin Urmavî, Marağa'da doğup büyüyen Abdulkadir Marağayî, Tebriz'de sanatını sergileyen Ali Selimî gibi saz ve söz üstatları sanatları ile neşvünema bulmuş ve dünya sahnesinde hak ettikleri yeri almışlardır. İran Türk mûsikîsi, Şah Tahmasb zamanında karşılaştığı gibi XX. yüzyılın başlarından itibaren, daha doğrusu Farsların yönetimi olan Pehlevîler ve“Humeyni”rejimleri ile birlikte çok büyük engel ve yasaklarla karşılaşmıştır. Ancak her türlü yasak ve engele rağmen köklü geçmişe sahip İran Türk mûsikîsi, bugün istenilen düzeyde olmasa da varlığını devam ettirmektedir. Resmî olmayan rakamlara göre nüfusları 35 milyon civarında olan İran Türklerinin yerleşik bulundukları, Firuzabad'dan Erdebil'e, Türkmensahra'dan Sulduz'a kadar bütün il, ilçe ve kasabalarda büyüklü küçüklü müzik toplulukları, müzik okulları, orkestraları ve çalgı aletleri yapım yerleri bulunmaktadır. Ayrıca Türk âşıklık geleneğini devam ettiren iki binden fazla âşık ve bunun iki katı kadar da bunlara eşlik eden sanatçılar faaliyet göstermektedir. Bugüne kadar üzerinde akademik çalışma yapılmayan İran Türklüğünün mûsikîsini araştırıp, inceleyip değerlendirerek onların mûsikî dünyasını dünya bilim âlemine sunmak, bununla da Türk mûsikîsine katkıda bulunmak bu çalışmanın maksadını oluşturmuştur.
Özet (Çeviri)
Science, idea and art play a leading role in what makes the nations distinctive and valuable. One of the most important of the principle branches of art is undoubtedly the Traditional Turkish music. Although it is only one of the branches of art, it has a certain effect both on all branches of art and science and idea. It is essential that a nation's music should be investigated thoroughly in order to be able to correctly evaluate its level of culture and civilization. Therefore, a significant population of the Turkish world, Iranian Turks' music should be understood well in order to accurately criticize and examine their culture and civilization and to evaluate them correctly. Iranian geography was dominated by the Seljuk Turks in the 16th century. And it was ruled by the Turkish dynasties until the 20th century. Even today, peoples of Turkish origin comprise a significant population of the country. Iranian Turkishness serves as a bridge and station which connect the Central Asia/Turkistan Turkishness to the Caucasian and Anatolian Turkishness. Turkish culture and civilisation which came ceaselessly from Altai, Kashkar, Yesi, Tashkent, Samarkant, Bukhara, Khorezm, Transoxiana and Khorasan settled in Iran like people, and even moved forward to the West after growing to a head. Genius figures of the Turkish World, masters of arts of musical instruments and words like Farabi from Otrar, Türkistan, İbni Sina from Bukhara, Safiyüddin Urmavî born and growing up in Urmia, Abdulkadir Marağayî born and growing up in Maragai, and Ali Selimî performing his art in Tabriz contributed much to the Traditional Turkish music, an important element of the Turkish civilization, and took their well-deserved place in the world. Iranian Turkish Traditional music was exposed to many obstacles and prohibitions from the beginning of the 20th century, as it was the case during the period of Shah Tahmasb, with the Pahlavi and Khomeini regimes which were the governance of the Persians. Despite all sorts of prohibition and obstacles, Iranian Traditional Turkish music, having well-rooted history, maintains its existence even if it is not at the desired level. With an estimated population of 35 million people according to the unofficial figures, Iranian Turks spread all across Firuzabad to Erdebil, Turkmansahra to Sulduz where there are musical bands-small and large-schools of music and sites to produce orchestra and musical instruments. In addition, over two thousand bards who maintain the Turkish tradition of bard and performers twice as large playing along with them carry on performing. The aim of the study is to investigate the Iranian Traditional Turkish music, without any previous study on it, to introduce their world of music to the science world by studying and evaluating it, and thus contribute to the Traditional Turkish music.
Benzer Tezler
- TRT repertuvarına kayıtlı Karadeniz bölgesi türkülerinde kuş motifleri
Bird motifs in the Black Sea region in folk song registered to TRT repertuvarine
BÜŞRA AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Halk Bilimi (Folklor)Kütahya Dumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MÜNİRE BAYSAN
- Dünden bugüne rebab ve yeniden ele alınması
Başlık çevirisi yok
M. REFİK KAYA
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1998
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Sanat Müziği Ana Sanat Dalı
DOÇ. M. CAHİT ATASOY
- Türk mûsikîsinde santur
The santur in Turkish music
SEHER TETİK IŞIK
Doktora
Türkçe
2011
MüzikMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. M. NURİ UYGUN
- Gaziantep ili halk çalgılarından Zambır üzerine bir inceleme
A research on a folk instrument from Gaziantep: Zambir
HARUN GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTemel Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKHAN EKİM