Urban regeneration projects from the perspective of social sustainability and public participation: Belgium and Turkey
Sosyal sürdürülebilirlik ve halk katılımı persfektifi ile kentsel yenileme projeleri: Belçika ve Türkiye
- Tez No: 511592
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU ERBAŞ GÜRLER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
Günümüz kentleri hızlı kentleşme ve küreselleşmenin ektileri ile gelişmekte ve dönüşmektedir. Kentsel alanlarda hızlı kentleşme ve artan nüfus yoğunlukları ile birlikte, yaşam kalitesini geliştirmek ve iyileştirmek adına çok sayıda proje üretilmekte ve uygulanmaktadır. Ancak, bu uygulamaların çoğu kentsel ve toplumsal dinamiklerin, yerine ve kültürüne göre özelleşen ihtiyaç ve gereksinimlere sahip olması nedeni uzun vadede başarı sağlayamamıştır. Globalleşen dünyada, kentsel alanı etkileyen çalışmaların, bölgeye özgü kentsel dinamikleri tarif ederek ve toplumsal bilinci tetikleyerek, sosyal ve kültürel anlamda sürdürülebilirliği sağlaması gerekliliği kaçınılmaz olmuştur. Kentsel alanlarda sürdürülebilirlik konusu başlangıçta ekolojik sürdürülebilirlik odaklı ortaya çıkmış olsa dahi son yıllarda sosyal sürdürülebilirlik konusu gündeme gelmiş ve önem kazanmıştır. Bu yaklaşım çerçevesinde, dünya genelinde çalışmalar yapılmaktadır. Lakin, ülkelerin gelişmişlik seviyeleri dikkate alınır ise bu çalışmaların kalitesi, kapsamı ve çalışmaların doğrultusunda sağlanan başarı oranlarında farklılıklar gözlemlenebilmektedir. Bu noktadan yola çıkarak, bu tez çalışmasında kentsel alanlarda sosyal sürdürülebilirlik kavramını ve işleyişini anlamak, bu kavramı alt başlıkları ve faktörleri ile değerlendirerek kentsel gelişim proje süreçleri ile arasında somut bağlantı kurmak, kentsel disiplinlerde katılımcı yaklaşımın sosyal sürdürülebilirliğe nasıl katkı sağladığını tarif etmek ve farklı ülkelerde seçilen alanlar üzerinden bu süreçleri değerlendirerek, süreç yönetiminin nasıl daha iyi hale getirileceğine dair öneriler sunmak hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda Belçika ve Türkiye'den kentsel yenileme projeleri seçilerek, sosyal sürdürülebilirlik ve halk katılımı çerçevesinden incelenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde teorik çerçeve tanımlanmıştır. İlk olarak sosyal sürdürülebilirlik kavramı literatür araştırması doğrultusunda açıklanmıştır. Sosyal sürdürülebilirlik kavramı, sosyal eşitlik ve toplumsal sürdürülebilirlik olarak iki alt başlık halinde incelenmiştir. Bu kavramları kentsel tasarım projeleri ve proje süreçleri ile ilişkilendirebilmek adına ise yapılan literatür araştırması doğrultusunda sosyal eşitlik ve toplumsal sürdürülebilirliği etkileyen faktörler tarif edilmiş ve açıklanmıştır. Toplumsal sürdürülebilirlik içinde de değerlendirilmesi mümkün olan halk katılımı konusu ise ikinci aşamada ele alınmıştır. Bu bölümde, halk katılımı konusunun literatürde nasıl yer aldığı ve nasıl sınıflandırmalara tabii tutulduğu açıklanmıştır. Halk katılımının kentsel disiplinlerde ve kentsel projelerde nasıl işlendiğinden bahsedilmiştir. Bu yaklaşım ile kentsel tasarım, gelişim proje süreçleri arasındaki somut bağlantıyı daha net gösterebilmek adına dünya genelinden katılımcı yaklaşımları ile öncü kabul edilebilecek proje örneklerine yer verilmiştir. Devamında, günümüz kentlerinde sosyal sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için önemli rol oynayan kentsel politikalar ele alınmıştır. Bu politikaların seçiminde çalışma doğrultusunda incelenmiş olan proje alanlarının bulunduğu ülkeler esas alınmıştır. Belçika ve Türkiye odaklı olan bu bölümde, öncelikle Avrupa genelini ilgilendiren kentsel politikalar doğrultusunda birinci ve ikinci Avrupa Kentsel Şartı irdelenmiştir. Belçika içinde yürürlükte olan kentsel politikalar, ülkenin yönetim yapısı gereği, ülke geneli ve Flanders bölgesi şeklinde iki aşamalı olarak tarif edilmiştir. Bölümün son kısmında Türkiye'de yürürlükte olan kentsel politikalardan bahsedilmiştir. Bu kapsamda Belediye Kanunu ve kent konseylerinin içerik ve işleyişleri, ardından kentleşme ve şehirleşme şûralarının çalışmaları anlatılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde tez kapsamında gerçekleştirilen alan çalışması açıklanmıştır. Alan çalışması, tezin kavramsal çerçevesi ve hedefleri doğrultusunda iki ülkede gerçekleştirilmiş projelerin karşılaştırması şeklinde planlanmıştır. Bu kapsamda, birinci alan Türkiye'nin metropoliten şehri İstanbul'da gerçekleştirilmiş olan Yeldeğirmeni Mahalle Yenileme Projesi olarak seçilmiştir. Proje, tarihi geçmişi zengin ve şehir merkezinde bulunmasına rağmen bakımsız hale gelmiş, sunduğu yaşam kalitesi zayıflamış olan Yeldeğirmeni mahallesinin canlandırılması hedeflenerek planlanmıştır. İkinci alan ise Belçika'nın metropoliten şehri Antwerp'de bulunan Park Spoor Noord projesidir. Bu proje, Antwerp-North mahallesinde bulunan Belçika demiryollarına ait atıl, boş alanın kentsel yeşil alan olarak yenilenmesi şeklinde tanımlanabilir. Öncelikli olarak her iki proje için de mevcut literatür ve materyaller taranarak genel süreç açıklanmıştır. Proje alanlarının bulunduğu bölgeler, genel tarihi süreçleri hakkında bilgiler aktarılmıştır. Bunu takiben, projelerin hedefleri, süreçleri ve proje sürecinde rol almış olan aktörler hakkında bilgi verilmiştir. Ek olarak, proje süreçlerinin sosyal boyutu ve katılımcı süreçleri detaylı olarak araştırılmış ve süreç diyagramları oluşturularak açıklanmıştır. Yeldeğirmeni Mahalle Yenileme ve Park Spoor Noord projeleri baz alınarak gerçekleştirilmiş olan alan çalışması doğrultusunda, mahalle sakinleri ile yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemi kullanılarak ve mahalle nüfus sayımları göz önünde bulundurularak örneklem büyüklüğü her iki mahalle için de 61 kişi olarak belirlenmiştir. Aynı zamanda, görüşmeciler proje uygulamasından önce hali hazırda mahallede ikamet etmekte olan bireylerden seçilmiştir. Bu görüşmeler, toplumsal sürdürülebilirlik ve halk katılımı altında iki bölümden oluşmaktadır. Bu kapsamda görüşmecilere toplum içi sosyal etkileşim, mekân algısı, yerel toplumsal memnuniyet, güvenlik algısı, toplumsal istikrar gibi konularda sorular yöneltilmiştir. Ayrıca mahalle sakinlerinin proje sürecine hangi oranda, ne şekilde katılım gerçekleştirdikleri ve kentsel konularda katılımcı yaklaşım hakkındaki farkındalık ve bakış açılarını anlamaya yönelik sorulara da yer verilmiştir. Her iki projeden elde edilen sonuçlar paralel olarak karşılaştırılmıştır. Proje uygulama öncesi ve sonrasına dair yanıtlar ile tespit edilen değişim doğrultusunda, projelerin katılımcı süreç yönetiminin başarı oranı ve bölgelerin sosyal sürdürülebilirliklerine sağladıkları katkı tartışılmıştır. Çalışmanın verimini arttırabilmek adına mahalle sakinleri ile yürütülmüş yapılandırılmış görüşmelere ek olarak, yerel otoriteler bünyesinde proje sürecinde rol almış olan profesyoneller ile de benzer yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler ile, proje süreçlerinde katılımcı yaklaşımın nasıl yürütüldüğü, süreç içerisinde yaşanmış olan zorluklar, süreç içerisinde ülkelerin kentsel politikalarının proje ile ilişkisi ve aktörlerin deneyimleri doğrultusunda kentsel projelerde katılımcı yaklaşımın ve projelerin kentsel alanların sosyal sürdürülebilirliğine daha iyi katkı sağlayabilmesi için ne gibi politik iyileştirmelere ihtiyaç duyulduğu ortaya çıkarılmak istenmiştir. Alan çalışmaları ile elde edilen veriler ve yapılandırılmış görüşme sorularının sonuç analizleri, Yeldeğirmeni Mahalle Yenileme Projesi ve Park Spoor Noord Projesi için karşılaştırmalar yapılarak değerlendirilmiştir. Yerel otorite içinde çalışan kişiler ile yapılmış olan görüşmelerin sonuçları ise yapılan karşılaştırmaya ikinci bir boyut katılmıştır. Ulaşılan sonuçlar, sosyal sürdürülebilirlik, toplumsal sürdürülebilirlik ve halk katılımı konuları ile paralel olarak, çalışmanın dinamik ve çok katmanlı bir yapıya sahip olmasına katkıda bulunmuştur. Yapılandırılmış görüşmeler sonucunda Yeldeğirmeni Mahalle Yenileme Projesi ve Park Spoor Noord projesi arasında belli farklılıkların ön plana çıktığı gözlemlenmiştir. Kısaca kolektif aktiviteler, mahalle sakinlerinin yaşam alanları ile kurdukları duygusal bağ, kamusal alana erişim imkânı gibi konuların Park Spoor Noord projesi ile birlikte Antwerp-North mahalle sakinlerine göre pozitif bir artış doğurmuştur. Aynı zamanda bu proje ile birlikte Antwerp-North sakinlerinin mahallede yaşamaya devam etme ve çocuklarını ya da torunlarını mahallede yetiştirme istekleri artmıştır. Yeldeğirmeni Mahalle Yenileme Projesi ise bu konularda Park Spoor Noord projesinde daha düşük sonuçlar göstermiş, ancak bahsi geçen belli konular dışında eşdeğer sonuçlara ulaşılmıştır. Görüşmenin ikinci bölümü doğrultusunda ise Park Spoor Noord proje sürecinde gerçekleştirilmiş bilgilendirmelerin, halk toplantılarının ve kamusal aktivitelerin daha verimli olduğu ve mahalle sakinlerini kentsel konularda katılımlarının önemi konusunda, Yeldeğirmeni projesine kıyas ile, fark edilir oranda bilinçlendiği gözlemlenmiştir. Yerel otoriteler ile yürütülmüş görüşmelerin sonuçları ise mahalle sakinleri ile yapılmış yapılandırılmış görüşme sonuçları ile paralellik göstermektedir. Park Spoor Noord projesi süreci esnasında halk katılımının Yeldeğirmeni Mahalle Yenileme Projesi'ne kıyasla daha verimli olduğu; Belçika kentsel politikalarının kentsel sosyal sürdürülebilirlik ve halk katılımı konularında Türkiye politikalarına kıyas ile proje süreçlerini destekleyici ve kolaylaştırıcı olduğu anlaşılmıştır. Sonuç olarak, bu çalışma doğrultusunda kentsel alanlarda sosyal sürdürülebilirliğin önemi vurgulanmış, halk katılımının bu kapsamdaki önemli rolü irdelenmiştir. Yapılan karşılaştırmalı alan çalışması doğrultusunda, her bölgenin kendine özgü sosyal ve kültürel dinamikleri olduğu göz ardı edilmeksizin, toplum içinde dayanışmanın sağlanabilmesi ve kentsel sosyal sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için kent içindeki tüm aktörlerin bilinçlenmesi ve iletişim ortamının kuvvetlendirilmesinin gerekliliği ve önemi anlaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the social aspect of urban development projects through the concept of urban social sustainability. It aims to understand social dynamics related to urban life and present the dimensions of social sustainability in urban development. It also aims to understand the relation between public participation and the concept of social sustainability through urban development project processes. In order to create a concrete basis for the conceptual framework of the thesis, factors are established within the concept of social sustainability. The study consists of two main parts, a theoretical framework and a case study. A general definition of the concept of social sustainability is given in the first part. The concept is then described more thoroughly in terms of social equity and sustainability of community. In the following section, the concept of public participation is explained in connection with its role in sustainability of community. The role of public participation in urban development projects and different implementation types are investigated in a literature review in which some examples of pioneering approaches to social sustainability and public participation in urban practices from different countries are discussed. The last section of the theoretical part of this study is a review of urban policies, especially those concerning the approaches of governments toward sustainability and participation. This review focuses on legislation that concerns Belgium and Turkey specifically, since the cases are selected from these countries. Following the literature review and review of urban policies, the study investigates two projects in its fourth part. These projects are selected from countries with different development levels in order to be able to track their implementation, reveal benefits and drawbacks, and provide constructive suggestions for urban development practices. The case study for this thesis involves two projects in order to provide a comparison between different project processes. The first case, named 'Yeldeğirmeni Neighborhood Renewal', is selected from metropolitan city Istanbul, Turkey. The second project, named 'Park Spoor Noord', is located in Antwerp, Belgium. In this part of the study, the general project processes, participation processes, and project actors are explained for both cases. The investigations of the cases are developed through a series of structured interviews. As a first step, pre-defined sampling groups of inhabitants in the Yeldeğirmeni and Antwerp-North neighborhoods were asked questions related to the sustainability of their communities, their perceptions of the participatory process of the projects, and their position as participants in the community. The second step for the case study is conducted through structured interviews with professionals who took part in the project process in the local administrations.Questions parallel with the ones that inhabitants asked were directed at professionals in order to strengthen the results of the study by adding a second layer and a different perspective. The statements mentioned in the literature review about the concept of social sustainability are supported by the research and structured interviews in both cases. Through frequency analysis, the strong and weak sides of the projects were detected. Considering the answers from local authorities and the existing urban policies in both Belgium and Turkey, the importance of acknowledging the multidimensional and dynamic structure of urban life and urban social sustainability is emphasized. Strong connections within the community and well-managed communication between the different actors of urban life should enhance participation, sustainability of community, and therefore the urban social sustainability of a particular environment.
Benzer Tezler
- Kent planlamada sosyal sürdürülebilirliğin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için bir model önerisi: Ankara Dikmen Vadisi örneği
A proposal model for measuring and assessing social sustainability in urban planning: Ankara Dikmen Valley case study
HİLAY ATALAY
Doktora
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- Dilemmas and hopes attributed to Büyükada as a creative city
Yaratıcı bir şehir olarak Büyükada'nın ikilemleri ve umutları
MAHSA SAFAEI
Doktora
İngilizce
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FAZİLET YURDANUR DÜLGEROĞLU
- Kentsel dönüşüm ve yenileme uygulamalarında mekan ve aktörler arası ilişkiler
Comparitive study of urban renewal projects in Istanbul; case study: Sulukule, Tarlabasi, Fener-Balat and Fikirtepe area
PELİN BİNİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiGayrimenkul Geliştirme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ALİ YÜZER
- Türkiye'de uygulanan kentsel dönüşüm projelerinin sürdürülebilirlik göstergeleri bağlamında incelenmesi Ankara, Aktaş mahallesi örneği
Examining of the context of sustainability indocators of urban regeneration projects which implemented in Turkey: The case study of Ankara Aktaş neighborhood
HASAN GÖKTUĞ TOPTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Şehircilik ve Bölge PlanlamaGazi ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZLEM GÜZEY KOCATAŞ
- Kentsel dönüşüm teşvik politika ve süreçlerinin işbirlikli planlama bağlamında değerlendirilmesi: Zeytinburnu örneği
Evaluating urban regeneration incentive policies within the context of collaborative planning: A case study of Zeytinburnu
SEMRA NİRON
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İMGE AKÇAKAYA WAITE JR