Evaluation of spatial change in 20th century housing production through etiler housing cooperative
20.yüzyıl konut üretim biçimlerinde mekansal değişimin etiler yapı kooperatifi üzerinden değerlendirilmesi
- Tez No: 511591
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HATİCE AYATAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 98
Özet
Kentler yaşayan oluşumlardır ve kentleri meydana getiren doğal, yapısal ve sosyal niteliklerin zaman içinde değişime uğraması kaçınılmazdır. Bu değişim, günümüz yirmibirinci yüzyıl kentlerinde gözlemlenen en önemli süreçlerden biridir. Bu süreç, kentsel mekanların kimliği, tarihi ve geleceği için tehdit oluşturmaktadır. II. Dünya Savaşı sonrası oluşan konut açığı sebebiyle ortaya çıkan ve o yılların kentsel tasarım, mimari anlayış ve sosyal yaşamının önemli örneklerinden biri olan Etiler Yapı Kooperatifi de bu süreçten geçmektedir. II. Dünya Savaşı sonrası, ülkemizde önemli politik ve ekonomik değişimlerin olduğu bir dönemdir. 1950'li yılları kapsayan dönemin bir dönüm noktası olma nedeni, İstanbul'un o döneme kadar görülmemiş bir hızda kentleşmesidir. Cumhuriyetin ilk yılları konut üretimi açısından daha durgun ilerlerken, savaş sonrası artan iç göç ile düzensiz ve plansız kentleşme kontrol edilmesi zor bir hal almıştır. Bu hızlı kentleşmenin sebep olduğu konut ihtiyacını karşılamak amacıyla devlet farklı politikalar geliştirmiştir. Hızla artan gecekondulaşmaya karşı, planlı konut alanlarının oluşturulması için de yeni konut üretim biçimleri ve yasal mekanizmalar geliştirilmiştir. Bunların en önemlilerinden biri de konut maliyetlerini düşürmek amacıyla ortaya çıkan kooperatiflerdir. Konut kooperatifleri 1930'ların ortalarından 1950'lere kadar, öncelikli olarak orta ve üst gelir grubunda yer alan, düzenli bir geliri bulunan devlet çalışanlarına konut sunmuştur. 1940'ların ortalarında ise devlet, işçi ve memurlar gibi dar gelirli kesimler için Anadolu'da konut kooperatifleri oluşturulmuştur. Kooperatif grupları, orta gelir grupları için iyi bilinen mimarlar tarafından tasarlanan piyasa fiyatlarının altında satışı yapılan ve alıcısının pozisyonuna, kimliğine ve beklentisine uygun projeler üretmişlerdir. Kooperatiflerin 1980'lere kadar ülkemizde konut üretim biçiminde önemli bir yeri olmuştur. Etiler Yapı Kooperatifi, Türkiye'deki diğer yapı kooperatifleri gibi, Ticaret Kanunu çerçevesinde 1951 yılında kurularak, 1952- 1957 yılları arasında İstanbul'da yapılanmıştır. Çoğunluğunu Eti Bank çalışanlarının ve Demokrat Parti üyelerinin oluşturduğu Etiler Yapı Kooperatifi, Prof. Kemal Ahmet Arû tarafından tasarlanan, planlama ve mimari anlayışı ile Levent Mahallesi gibi özgün nitelik taşıyan bir yerleşimdir. Konutsuz halka uzun vadeli, düşük faizli kredi açmak, yapı ve yapı malzemesi üretimi ve ticareti yapmak, konut yaparak peşin veya taksitle satmak gibi amaçlarla kurulan Emlak Kredi Bankası tarafından geliştirilen ilk proje, 1947'de başlayan Levent Mahallesidir. Levent Mahallesinin ardından Prof. Arû, Bebek sırtlarında bulunan 71 bin metrekarelik parsel için 219 tekil ev önermiştir. Müstakil, bahçeli ve mimari yaklaşımıyla geleneksel Türk evi anlayışından farklı olan bu yerleşim, orta sınıf gelir düzeyine sahip kentlinin yaşam biçimiyle uyum biçimdedir. Bu sebeple kurulduğu ilk günden günümüze kadar Etiler, İstanbul'un prestij sahibi bir semti olmuştur. Günümüzde, küreselleşen ve değişen teknolojik, ekonomik, sosyo-kültürel ve politik gelişmelere bağlı değişim kaçınılmaz bir sonuç olmuştur. Ülkemizde, özellikle İstanbul'da, bu değişim kavramının etkileri kentsel çevrede ve toplumsal boyutta farklı şekillerde görülmektedir. Küreselleşmenin getirdiği sonuçlar yaşam alanlarımızı ve bu alanlardan beklentilerimizi, mimari kaygılarımızı, dolayısıyla kentlerin kimliklerini etkilemektedir. 1950'li yılların İstanbul'unda sosyal yaşam, konut kültürü ve modern mimari anlayışının önemli örneklerinden biri olan Etiler Yapı Kooperatifi de bu etkilere maruz kalmaktadır ve bu değişim konut yerleşmesinin özgün kimliği için bir tehdit oluşturmaktadır. Farklılaşan yaşam koşulları konut kullanıcılarının sosyal yapısını da değiştirmektedir. Bu çalışmanın amacı, İstanbul kentinde yaşanan hızlı değişim ve dönüşüm sürecinin Etiler Yapı Kooperatifi üzerindeki etkilerini anlamak ve bu değişimin kentsel ve mimari ölçekteki sonuçlarını değerlendirmektir. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışmanın amacı, hipotezi, yöntemi ve kapsamı belirtilmektedir. Çalışmanın hipotezi, Etiler Yapı Kooperatifi'nin kentsel dinamikler sebebiyle değişime maruz kaldığı ve bu değişimin özgün kimliğinin sürekliliği için tehdit oluşturduğudur. Etiler Yapı Kooperatifi'nin çalışma alanı olarak seçilme nedenleri; tarihi bir öneme sahip olması, değerli bir konut yerleşmesi olmasına rağmen çok tanınmıyor olması, farklı kentsel kimlikler arasında kalmış olması, değişime maruz kalması ve daha önce bu kapsamda çalışılmamış olmasıdır. Hipotez, alan çalışmasında yapılan fiziksel ve sosyal analizlerin sonucu test edilmiştir. Bu değerlendirmeleri yapabilmek için çalışmanın ilk bölmünde Cumhuriyet'in ilanından günümüze dek olan süreç üç ana döneme ayrılmış (1923-1950, 1950-1980, 1980-günümüze) ve bu süreçte ortaya çıkmış olan konut üretim biçimleri ve planlama kararları değerlendirilmiştir. Bölümün ilerleyen kısımlarında savaş sonrası hızlı kentleşmeye çözüm bulmak amacıyla düşük maliyetli konut üretimi endişesiyle ortaya çıkan konut kooperatiflerinin gelişimi incelenmiştir. Bu sürecin örneklerinden olan Etiler Yapı Kooperatifi'nin yasal zemini ve planlama aşamaları değerlendirildirilmiştir. Prof. Kemal Ahmet Aru tarafından planlanan ve tasarlanan Etiler'deki bu ilk yerleşme alanının, güncel durumu üzerinden yerinde yapılan tespitler ile zamansal ve mekansal değişim analizi yapılmıştır. Bu değişimi gözlemleyebilmek için karşılaştırmalı olarak arazi kullanımı, doluluk-boşluk ve yeşil alan analizi yapılmıştır. Analizleri desteklemek ve kullanıcı görüşlerini de değerlendirmek amacıyla derinlemesine üç eski ev sahibi ile derinlemesine mülakat yapılmıştır. Bu analizler ve görüşmeler doğrultusunda konut yerleşmesinin zamansal ve mekansal değişimi, günümüzdeki kullanıcı profili, konutlarda sıklıkla meydana gelen değişimler değerlendirilmiştir. Yapılan saha çalışmaları, literatür araştırmaları doğrultusunda bir konut sunum biçimi örneği olarak Etiler Yapı Kooperatifi'nin önemini ortaya çıkartarak, güncel durumun tespitini yapılmış ve geleceğini biçimlendirmede önermelerde bulunulmuştur. Son bölüm olan sonuç ve öneriler bölümünde ise, varılan sonuçlar ve bulgular değerlendirilmiştir. Değişen kimliği etkileyen dinamikler, geçmişten bugüne yapılan yasal düzenlemeler ve bu düzenlemelerle yapılan kentsel müdahalelerin Etiler Yapı Kooperatifi üzerindeki etkileri ve kaybettiği değerler tartışılmıştır. Koruma bilincinin gelişmemiş olduğu ülkemizde bu değerler yeterince korunamamış ve gelecek kuşaklara aktarılamamıştır. Sürekli devam eden göçler, ekonomik belirsizlikler ve siyasi düzenlemeler sebebiyle kentsel mekanlarda bir bütünlülük sağlanamamakta ve dolayısıyla devamlılık bu koşullarda zorlayıcı bir hale gelmektedir. Bahsedilen kentsel değişim sürecini durdurmak pek gerçekçi gözükmüyor olsa da, Etiler Yapı Kooperatifi benzeri kültürel, sosyal ve mimari açıdan değerli kentsel mekanların güncel durumlarını koruma yönünde çalışmalar yapılması gerektiği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Cities are living forms, and it is inevitable that the natural, structural and social characteristics that form cities to change over time. This change is one of the most significant processes observed in today's twenty-first-century cities. This process becomes a threat to the identity, history, and future of urban spaces. The Etiler Housing Cooperative, which is one of the most important examples of urban design, architectural approach and social life that emerged due to the housing shortage after World War II, have been processing this change. Post-World War II is a period that significant economic and political changes have happened. The reason that the period covering the 1950s is a turning point is that the urbanization of Istanbul accelerated rapidly. While the early years of the Republic were stagnant regarding housing production, it became difficult to control irregular and unplanned urbanization with increasing internal migration after the war. The state has developed different policies to provide the housing shortage that is caused by this rapid urbanization. New forms of housing settlements and legal mechanisms have been designed for the creation of planned residential areas against the rapidly increasing squatter settlements. One of the most important of these developments is the cooperatives that are produced to reduce housing costs. Housing cooperatives have developed to provide housing for government officials with a regular income, primarily for the middle and upper-income groups, from the middle of the 1930s to the 1950s. In the mid-1940s, housing cooperatives were established in Anatolia for the low-income society, such as the state workers and civil servants. Cooperative establishments produced housing settlements that were sold below market prices, designed by architects well-known to middle-income groups, and fit the position, identity, and expectation of the buyer. Until the 1980s, cooperatives had an essential place in the form of housing production in our country. Etiler Housing Cooperative, like any other housing cooperatives in Turkey, was established in 1951 within the framework of the Commercial Code and organized between 1952 and 1957 in Istanbul. Etiler Housing Cooperative is formed by Eti Bank employees and members of the Democrat Party, Designed by Kemal Ahmet Arû. It is a unique settlement as Levent neighborhood with its planning and architectural understanding. The first project developed by Real Estate and Credit Bank was Levent neighborhood. The bank aims to open long-term, low-interest loans to provide homeownership to lower-middle class and to produce and sell houses and building materials. After Levent neighborhood in 1947, Prof. Arû proposed 219 single dwellings for this plot of 71 thousand square meters located on the outskirts of Bebek. This housing settlement, which is different from the traditional Turkish house concept with its independent, garden and architectural approach, is in harmony with the lifestyle of the urban upper-middle income level society. For this reason, Etiler is one of the prestige and maiden neighborhoods of Istanbul from the day it was founded. Today, changes due to globalizing and changing technological, economic, socio-cultural and political developments have become an inevitable result. In our country, especially in Istanbul, the effects of this change are seen in different forms in the urban environment and social perspective. The consequences of globalization affect our living spaces and our expectations from these areas, our architectural concerns, and therefore the identities of cities. Etiler Housing Cooperative, one of the most significant examples of social life, housing culture and modern architecture of the 1950s, is also affected by this influence and becomes a threat to the unique identity of the housing settlement. This study aims to understand the effects of rapid change and transformation process in Etiler Housing Cooperative and to evaluate the results of this change in the urban and architectural context. The study consists of four parts. In the first part, the purpose, the hypothesis, the methodology, and the scope of the study are stated. The hypothesis of the work is that Etiler Housing Cooperative has been exposed to change due to urban dynamics and this change becomes a threat to the continuity of the unique identity. The reasons for the selection of Etiler Housing Cooperative as a study area are that; to have a historical prescription, to being underrecognized despite the fact that it is a valuable housing settlement, to remain between different urban identities, to be exposed to change and not to be studied in this context before. The hypothesis has been tested as a result of synthesized field studies. In the first part of the study, the process from the declaration of the Republic till today was divided into three main phases (1923-1950, 1950-1980, 1980-Today) and the decisions on the planning of housing production that emerged in this process were evaluated. In the later sections of the chapter, the development of housing cooperatives appeared with the aim of low-cost housing production to find a solution to rapid urbanization after the war is examined. The legal basis and planning process of Etiler Housing Cooperative, one of the examples of this period, have been evaluated in the following section. To be able to observe this change, land use, figure and ground and green area analyzes were demonstrated comparatively. In-depth interviews with three former residents were conducted to support the analysis and evaluate user opinions. In the light of these analyzes and conversations, the temporal and spatial changes of housing settlement, and the current user profile are evaluated. The field studies have been made to identify the importance of the Etiler Building Cooperative as an example of housing production, to determine the current situation and to make a proposal for shaping its future. In the final part of the study, the conclusions and recommendations, the results and the data obtained throughout the study are re-evaluated. The dynamics affecting the changing identity, the legal arrangements made along the history, and the effects and lost values of the urban interventions made by these arrangements on the Etiler Housing Cooperative have been discussed. In our country protection consciousness has not been developed, these values have not been adequately preserved and can not be transferred to future generations. Due to ongoing migration, economic uncertainties and political regimes, there is no integration in urban areas. And therefore, continuity is becoming a challenge in these conditions. Although it is not realistic to prevent the mentioned urban change process, it is thought that it is necessary to practice to protect the current situation of urban, cultural, social and architectural places as Etiler Housing Cooperative.
Benzer Tezler
- Problems of dimensional and formal variety in building production with industrialized building elements
Başlık çevirisi yok
NESLİHAN ONAT
- 1950'den günümüze Çanakkale ili merkez ilçe ölçeğinde çok katli konutun gelişimi
The development of multi-storey housing in Çanakkale central district since 1950
ZEYNEL TANRIKULU
- Kentsel tasarımda toplum katılımına yönelik dijital araçların kullanımı
Use of digital tools for public participation in urban design
ARAF ÖYKÜ TÜRKEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENGİN EYÜP EYUBOĞLU
- Mevcut konut stokunda yenileştirme yaklaşımları: 1930-1970 dönemi modern konut yerleşmelerine yönelik bir model önerisi
Housing regeneration approaches in existing housing stock: A model for 1930-1970 period modern housing settlements in Turkey
HATİCE SADIKOĞLU
Doktora
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA AHSEN ÖZSOY
- Kent çeperlerindeki az katlı konut topluluklarının kullanıcı-mekan ilişkisi bağlamında değerlendirilmesi: İzmir örneği
Evaluation of the low-density housing settlements at urban fringes within the context of user-space relationship: Case of Izmir
T. DİDEM AKYOL ALTUN
