İstanbul mevlevihanelerinde mimari düzen ve Beşiktaş mevlevihanesi
Architectural structure of İstanbul mevlevi Dervish lodges and the case of: Besiktas Mevlevi dervish lodge
- Tez No: 514725
- Danışmanlar: PROF. DR. NURAN KARA PİLEHVARIAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, dini mimari, mevlevîlik, mevlevîhâne, İstanbul, Beşiktaş Mevlevîhânesi, Sufism, religious architecture, mevleviyeh, mevlevi dervish lodge, Istanbul, Beşiktaş Mevlevi Dervish Lodge
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 366
Özet
Mekânsal organizasyon şemalarını, ilk mevlevihane olan Konya Mevlâna Dergâhı'ndan alan ve gelişimlerini dönemlerinin siyasi, askeri, iktisadi ve sosyo-kültürel olaylarından etkilenerek tamamlayan mevlevîhâneler; yedi asır süren varoluşları sırasında Balkanlardan Kuzey Afrika'ya kadar hüküm süren Osmanlı Devleti sınırları içinde yüzün üzerinde yapı ile faaliyetlerde bulunmuşlardır. İslam Dünyası'nda XIII. asırdan beri varlığını sürdürmüş bir yapı tipi olan mevlevîhânelerin Osmanlı'nın payitahtı İstanbul'daki serüveni ise Fatih Sultan Mehmed'in şehri feth etmesinden hemen sonra Hristos Akataleptos Kilisesi'ni Kalendehane Camii ve bir kısmını da Kalenderhane Mevlevîhânesi'ne dönüştürmesiyle başlamıştır. Kalenderhane Mevlevîhânesi'ni, Fatih / İstanbul (Abid Çelebi Tekkesi) Mevlevîhânesi, Galata Mevlevîhânesi, Yenikapı Mevlevîhânesi, Beşiktaş Mevlevîhânesi, Kasımpaşa Mevlevîhânesi, Üsküdar Mevlevîhânesi ve Beşiktaş Mevlevîhânesi'nin devamı niteliğinde olan Maçka / Bahariye Mevlevîhâneleri takip etmiştir. Medeniyetimize ait eserlerin korunması ve kültürel miras olarak yaşatılması ile özgün mimarimizin gelecek nesillere aktarılabilmesi önemli bir konudur. Tarihsel süreçte işlevlerini kaybettikleri için büyük bir kısmı yok olan mevlevîhâneler de kültür mirasımızın önemli bir parçasıdır. Bu nedenle bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin payitahtı olan İstanbul sınırları içinde hizmet vermiş olan mevlevîhânelerinin mimari düzenleri ile kaybolan tarihin önemli bir örneği olan Beşiktaş Mevlevihânesi'nin yapıları ve konumu ortaya çıkarılarak tanımlanmaya çalışılmıştır. Mevlevîhâne yapılarının mimari özellikleri arşiv belgeleri referans alnınarak değerlendirilmiş ve dönemlerinin siyasi, askeri, iktisadi ve sosyo-kültürel özelliklerinin mekânsal gelişimlerindeki etkileri araştırılmıştır. Giriş bölümünde, konu ile ilgili kaynaklar (literatür özeti), çalışmanın amacı ve kapsamı hakkında bilgi verilmiş, hipotez ifade edilmiş ve ''Mevlevîlik Tarikatı'' genel olarak tanıtılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde Mevlâna Celâleddin Rumi'nin hayatı, Mevlevîlik Tarikatı'nın Mevlâna'nın vefatının ardından kurulup kısa sürede tüm Osmanlı topraklarına yayılması ve tarikat yapıları olan mevlevîhâneler hakkında geniş bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde mevlevîliğin İstanbul'a gelişi ve burada hizmet vermeye başlamasıyla başta padişahlar olmak üzere, üst düzey yöneticiler tarafından benimsenmesiden kısaca bahsedildikten sonra ''İstanbul Mevlevîhâneleri Kataloğu'' hazırlanmış ve payitahttaki mevlevîhânelerin mimari düzenlerine ilişkin bilgiler aktarılmıştır. Dördüncü bölümde günümüze ulaşamamış olan Beşiktaş Mevlevîhânesi incelenmiş, dergâhın konumu ve yapıları elde edilen bilgi ve belgeler yorumlanarak ortaya çıkarılmıştır. ''Değerlendirme ve Sonuç'' bölümünde ise çalışmada incelenen tüm mevlevîhâneler ile ilgili yapılan tespitler ve toplanan veriler değerlendirilerek, mimari mirasımızın bir parçası olan ve güzümüzde yapısı ayakta olmayan Beşiktaş Mevlevîhânesi'nin gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için özgün yapısı ve konumu ile ilgili bilinmeyenler üzerinde durulmuştur.
Özet (Çeviri)
Lodges used by mevlevi dervishes which adapted their spatial organization structures from the first lodge used by mevlevi dervishes in Konya (Mevlana Lodge) completed their establishment phase by being affected by the political, military, economic and socio-cultural events of the periods. During the seven centuries of their existence, they have been involved in activities with over 100 structures in the borders of the Ottoman Empire, from Balkans to North Africa. Mevlevi Dervish Lodges are a type of structure that has existed since the 13th century in the Islamic world. Establishment of Mevlevi Dervish Lodges in İstanbul began with the transformation of the Church of Hristos Akataleptos into the Kalenderhane Mosque and some of it into the Kalenderhane Mevlevi Dervish Lodge after the conquest of the Ottoman Empire in Istanbul by Sultan Mehmed the Conqueror. Establishment process continued with Fatih (Abid Çelebi Lodge) Mevlevi Dervish Lodge, Galata Mevlevi Dervish Lodge, Yenikapi Mevlevi Dervish Lodge, Beşiktaş Mevlevi Dervish Lodge, Kasımpaşa Mevlevi Dervish Lodge, Üsküdar Mevlevi Dervish Lodge and Maçka / Bahariye Mevlevi Dervish Lodge which is the continuation of Beşiktaş Mevlevi Dervish Lodge in Istanbul. The architectural works of a nation is a culture that is passed on from generation to generation. The preservation of our civilization's architectural works and sustain as a cultural heritage is an important issue that our original architecture can be transmitted to future generations. In this article it is aimed to reveal a lost history with spatial organization schemes. For this purpose, Beşiktaş Mevlevi Dervish Lodge one of the Istanbul Mevlevi Lodges, which could not be reached to the present day, was evaluated with its architectural characteristics based on archival documents and the effects of the political, military, economic and socio-cultural characteristics of the periods on spatial development were investigated. In the introduction, the sources (literature summary) about the subject, the purpose and scope of the work were given, the hypothesis was expressed and the“Mevlevi Order”was generally introduced. In the second part of the study, the Mevlevi Order which was established after the death of Mevlana and spreaded to all the Ottoman lands and Mevlevi Dervish Lodge which is a religious building are discussed extensively. With the arrival of İstanbul, Ottoman Sultans and some other senior administrators have embrace the Mevlevi Order. In the third part it has briefly mentioned and the information about the architectural arrangements of the mevlevi dervish lodges was reported. Also, Istanbul Mevlevi Dervish Lodges Catalog have prepared. In the fourth chapter, Beşiktaş Mevlevi Dervish Lodge which has not survive until today, was examined and the location and structure of the lodge were revealed by interpretation of the information and documents obtained. In the evaluation and conclusion section, it has focused on the unknown details of the unique structure and location of Beşiktaş Mevlevi Dervish Lodge, which is a part of our architectural heritage and whose structure is not yet standing, in order to be transferred to future generations.
Benzer Tezler
- Üsküdar Mevlevihanesi'nin tarihsel gelişimi ve yeniden değerlendirilmesi
Historical evolution and reutilize of the Üsküdar Mevlevihane
MURAT ARAPOĞLU
- Mevlevihanelerin akustik özelliklerinin değerlendirilmesi: İstanbul mevlevihaneleri
Evaluation of the mevlevi lodge's acoustic properties: Mevlevi lodges of Istanbul
HASAN BARAN FIRAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA ZERHAN YÜKSEL CAN
- Kütahya Erguniyye Mevlevîhânesi'nin klasik Türk mûsikîsine etkileri
Effects of Kütahya Erguniyye Mevlevihane on classical Turkish music
SAMİ ANIK
- İstanbul mevlevihanelerindeki musikişinaş şeyhler
Musician sheikhs in the tekkes of Istanbul
ÜNZİLE ÇUHADAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
DinMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURİ ÖZCAN