Taşeli platosu efsaneleri (inceleme-metinler)
Taşeli plato's legends (analysis-texts)
- Tez No: 52427
- Danışmanlar: PROF.DR. TUNCER GÜLENSOY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1996
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
194 NETİCE Taşeli Platosu adını taşıyan çalışmamızda derlemiş olduğumuz 88 efsane metninden birkaç tanesi saha dışında kalan yerleri konu alan efsanelerdir. Gerek saha içindeki şahıslardan derlenmiş olmaları, gerekse İçel ili sınırları içinde kalması sebebiyle bunun bir kusur olmayacağı kanaatindeyiz. Milletlerarası efsane tasnifıyle, Türkiye'de yapılmış çeşitli efsane tasniflerinden hareketle, Taşeli Platosu efsanelerini 7 guruba ayırarak tasnif ettik. Çalışmamızda sık sık sözü edilen Motif- Index isihıli eser Sitih Thompson'un 6 ciltlik eseridir.1 Eserde yer alan halk anlatmalarındaki uluslararası motiflerin numaraları, derlediğimiz efsanelelerde geçen motifler ile karşılaştırılmıştır. Ml'sııueleı imi/deki beynelniınel motifleri tespil ederken, anenk adı geçen eserden isli fade edilerek hazırlanmış mevcut kaynaklardan yararlanabildik.2 İncelememiz sırasında Index'teki motiflerden ulaşabildiklerimizin tamamına yakının Taşeli Platosu efsanelerinde de mevcut olduklarını gördük. İncelemeye aldığımız metinlerden çıkardığımız neticeleri şöyle sıralayabiliriz:“Dinî Efsaneler”bölümünde topladığımız 28 adet efsane velîlerin hayattayken ve öldükten sonra göstermiş oldukları kerametler ile türbeleri etrafında teşekkül etmiş efsaneleri konu almaktadır. Bu sebeple Dinî Efsaneler iki guruba ayrılarak;“Velîler Üzerine Anlatılan”ve“Ziyaret Yerleri Üzerine Anlatılan Efsaneler”başlıkları altında toplanmıştır. Bu efsanelerde, eski Türk inanç sistemi içinde yer alan“atalar kültü”nün izlerini görmekteyiz. İslâmiyet'in kabulüyle, destan geleneğimiz içinde yer alan“Irkıl Atalar, Dede Korkutlar”velî tipine bürünerek karşımıza çıkmaktadır. Yine İslâmiyet öncesi Türk yaşayındaki“alp”tipi, velîler ile“gazi”tipine dönüşmüştür, lslâmiyetin kabulünden sonra Türk toplumunda ortaya çıkan“velî”tipi; islâmiyet'ten önceki benzerlerinden toplum içindeki fonksiyonları itibariyle daha kuvvetli ve kalıcı olmuşlardır. Bunlar, yaşarken ve öldükten sonra gösterdikleri kerametlerle halkın zihinlerinde yer etmişlerdir. 1 Sitih THOMPSON, Motiflndex of Folk-Litareture. London 1966 2 Daha geniş bilgi için bkz. -Bilge SEYİDO?LU, Erzurum Halk Masalları Üzerine Araştırmalar. Ank.1970 s.81-148 -Kudret YILDIRIM, Malatya Efsaneleri (İnceleme-Mctin). Malatya 1991, s-334-338197 SUMMARY This thesis, entitled“Taşeli Plato's Legends'”carried out in the institute of Social Scienses in Erciyes University. The study involves 88 texts of legends compiled in the district of İçel. Each text was examined individually. The legend motifs were studied according to the international motifs in Stith Thompson's book“Motif-Index”of The Folk Tale“. The similarities in the legends such character, place and time were also handled. The thesis has three main chapters. Introduction, conclusion and appandices. In the first chapter, the scientific studies on legends carried out in Turkey and world were introduced. The second chapter includes ”analysis“. The legends were categorized in to seven groups and examined. After giving a brief information abouth each main group, the text were analyzed. In the concluding chapter the conclusions drawn in this thesis were staded. The motif numbers in ”Motif-Index“ were given and a general bibliography related to subject of legends. Finally a map of the province İçel and some pictures of legends were compiled and transcribed I'd like to express my gratitude Professor Dr. Tuncer GÜLENSOY for his invaluable during the preparation of this thesis. March 1996 Mehmet EROL196 Bu guruptaki bütün efsanelerde ortak olan nokta, çevremizde görülen hayvanların bir takım özelliklerini açıklayıcı nitelikte olmalarıdır. 66 numaralı ”Anka Kuşu“ efsanesi ise mitolojik bir kuş olan ve kimsenin görmediği Anka Kuşu'nun Hz.İbrahim'in ”ateşe ntılmnsı“ kıssnsmn bnjî,lnıınrnk neslini devam ettirmesiyle ilgilidir, Hnlk bu efsaneyle sadece adını bildiği kuşa bir kutsiyet yüklemiştir. Beşinci gurupta, derlediğimiz iki efsane metni ”Sevda Üzerine Anlatılan Efsaneler“ başlığı altında verilmiştir. Bu efsanelerde işlenen ana motif ”aşk“ tır. Bunlardan 80 nolu efsane, âşık tarzı şiir geleneğinin üstadı sayılan 1 6. aşır şâirlerinden Karacaoğlanla ilgilidir. Derlendiği yörede yaşan Karacaoğlan hakkındaki bu efsane kanaatimizce doğrudur. Bu bölümdeki diğer efsane ise, farklı sosyal kesimlerden olan çoban ile bey kızının aşkını anlatmaktadır. Yörede halk hikâyelerinden ortaya çıkan efsane metinlerine rastlanmamıştır. ”Ağaç ve Bitkiler Üzerine“ olan üç efsane metnini altıncı gurupta incelemeye aldık. Bölgenin geçim kaynaklarından olan narenciye türüne ait Turunç ağacının meydana gelişi, halkımız tarafından efsaneleştirilerek anlatılmaktadır. 82 no'lu efsanede ise, bir medrese mezarlığı içinde bulunan ”Kokulu Ardıç“ ağacının kutsiyet taşıdığını görmekteyiz. Ağacın yakın çevresinde bulunan, içinde ermiş kimselerin yattığı söylenen mezarlar hürmetine bu kutsiyeti taşıdığı düşünülmektedir. Bunlardan başka, 83 no'lu efsanede böğürtlenin tenha yerlerde yetişen bir bitki oluşu, Hz. Muhammed'in bedduasını aldığına bağlanmıştır. Yedinci ve son gurupta, ”Diğerleri“ başlığı allında değerlendirdiğimiz 4 efsane metni bulunmakladır. Bu efsaneleri, konulan itibariyle allı guruptan birine dahil edemediğimiz ve herbirinin değişik bir konu ihtiva etmeleri hususiyetiyle; hepsini bir gurup altında toplayarak ”Diğerleri" başlığı ile incelemeye tâbi lutlıık. Konulan farklı olduğu halde bu efsanelerin o rtak yönü dinî inanışlar üzerine kurulmuş olmalarıdır. İncelemeye aldığımız 88 efsane metni, muhakkak ki Taşeli Plalosıfnda anlatılan efsanelerin sayılannı göstermez. Bu sayı. smırlırlı imkânlar içinde ulaşabildiğimiz yerlerden ve kişilerden derlenmiş efsanelerin sayısıdır. Eminim ki, bu sayıdan kat kat fazla sayıdaki efsane gün ışığına çıkarılmamıştır. Elimizde mevcut olan efsane metinlerini incelerken gördük ki. Taşeli Platosu efsanelerinin lamamıza yakınında dinî ve millî çizgiler içice olarak kendini hissettirmektedir. Ancak birkaç efsane metninde Hiristiyanlığın ve yabancı mitolojilerin tesiri görülmekledir. Yöre efsanelerinin Anadolu-Türk efsaneleriyle olan yakın benzerlikleri de dikkate değer bir husustur.
Özet (Çeviri)
kj VJJITJJTİ^VJV.1 This thesis, entitled“Taşeli Plato's Legends”carried out in the İnstitute of Social Scienses in Erciyes University. The study involves 88 texts of legends compiled in the district of İçel. Each text was examined individually. The legend motifs were studied according to the internatıonal motifs in Stith Thompson's book“Motif-Index”of The Folk Tale“. The similarities in the legends such character, place and time were also handled. The thesis has three main chapters. Introduction, conclusion and appandices. in the fırst chapter, the scientific studies on legends carried out in Turkey and world were introduced. The second chapter includes ”analysis“. The legends were categorized in to seven groups and examined. After giving a brief information abouth each main group, the text were analyzed. in the concluding chapter the conclusions drawn in this thesis were staded. The motif numbers in ”Motif-Index" were given and a general bibliography related to subject of legends. Finally a map of the province İçel and some pictures of legends were compiled and transcribed Fd like to express my gratitude Professor Dr. Tuncer GÜLENSOY for his invaluable during the preparation of this thesis.
Benzer Tezler
- Taşeli platosu masallarında motif ve tip araştırması -İnceleme-
Başlık çevirisi yok
ALİ BERAT ALPTEKİN
- Taşeli Platosu ve Ermenek Vadisinin briyofit florasının (Antalya, Karaman, Mersin) araştırılması
Investigation of the bryophyte flora of Taşeli Plateau and Ermenek Valley (Antalya, Karaman, Mersin)
AHMET UYGUR
Doktora
Türkçe
2021
BiyolojiAksaray ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEHER KARAMAN ERKUL
PROF. DR. TÜLAY EZER
- Kamu personellerinin boş zaman engellerinin boş zaman motivasyonlarına etkisinin incelenmesi: Taşeli platosu örneği
Investigation of the effect of public personnel's leisure time obstacles on their leisure motivation: Taşeli Platosu example
HAVVA NUR ÇELİK GÖKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TurizmKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiRekreasyon Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUSUF ER
- Mut (Mersin) ilçesi'nde kırsal yerleşmeler
Rural facilities in Mut (Mersin) location
TAHİR PEKKIRBIZLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
CoğrafyaNecmettin Erbakan ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAHSİN TAPUR