Anadolu'da Türk mutfak mimarisi ve medeni kullanım eşyaları (18-20. yüzyıl)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 54370
- Danışmanlar: DOÇ.DR. ALİ BAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1996
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 344
Özet
n ÖZET Araştırmanın konusu“Anadolu'da Türk Mutfak Mimarisi ve Kullanım Eşyal&n (18-20.yüzyü)”dır. Çalışmada kronolojik sınırlar içerisinde geniş bir coğrafi bölgeye \ yayılan bakırcılık merkezleri ve bu merkezlerdeki mutfak mimarisi ile kullanılan bakır kaplar incelemeye çalışılmıştır. Türk mutfağı denince akla Türk yemekleri gelmektedir. Fakat bu yemeklerin hangi mekanlarda pişirildiği ve hangi kaplarla sunulduğu da o derece önemlidir. Tez beş ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Konunun Tanımı, Amacı ile Sınırlan, Araştırma Yöntemi ve Terminoloji, Araştırma ve Yayınlar hakkında bilgiler verilmektedir. Anadolu Türk mimarisinde Mekan olarak Mutfak adım taşıyan ikinci bölümde Mutfak mekanının tarihi süreç içerisindeki gelişimi ve Türk mutfağının kaynaklan açıklanmıştır. Anıtsal Mimaride Mutfak örnekleri başlığında ise Konya Mevlana Dergahı Matbaht, Hacıbektaş Tekkesi Aşevi, İstanbul Topkapı Sarayı Mutfakları, Konya II. Selim İmareti Mutfağı, İstanbul Sultanahmet Külliyesi İmareti, Doğubeyazıt İshakpaşa Sarayı Mutfağı gibi iyi tanınan yapıların mutfaklan hakkında bilgiler verilmeye çahşılmıştır. Bu bölümde incelenen Anadolu Türk Evinden Mutfak örneklerinde ise özellikle bakırcM merkezi olan 17 vilayet (Edirne, İstanbul, Ankara, Afyon, Tokat, Nevşehir, Kayseri, Sivas, Erzurum, Elazığ, Malatya, Şanlıurfa, Gaziantep, Rize, Trabzon, Konya, Diyarbakır) seçilmiştir. Bu merkezlerdeki mutfak mekanlan yerinde yapılan incelemeler ve mevcut yayınlar doğrultusunda, fotoğraf ve çizimlerle desteklenerek tanıtılmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde araştırma yapılan şehirlerde müze, özel koleksiyonlar, aileler ile bakırcı ustalarının ellerinde bulunan ve çoğunluğu bakır malzemeden oluşan kapların hazırlanan gözlem fişlerine yer verilmiştir. Gözlem fişlerinde incelenen kapların bütün özellikleri başlıklar akında verilmiş ve ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Dördüncü bölümde Türk mutfağında kullanılan kapların genel özellikleri üzerinde durulmaktadır. Bu bölüm şu alt başlıklarından oluşmaktadır Üretim Tarihçesi ve Malzeme, Teknik, Kap Tipleri ve Bezeme. Bakır üretim bakımından Anadolu'nun en zengin madenidir. Bakır kap yapımında ve süslenmesinde çeşitli teknikler kuUanılmışur. Kap tipleri başlığında bakraç, güğüm, havan ve eli, ibrik, kazan, kepçe, lenger, sahan, sefer tası, sini, tas, tava, tencere, tepsi gibi sürekli kullanılan kaplar ele alınmıştır.m Arastama sırasında form ve bezeme bakamından baza yöresel özellikler belirlenmiştir. Çalışma yapılan illerde karşılaştığımız bakırcı ustaları ve geleneksel bakırcı çarşılarından kısaca da olsa söz edilmiştir. Bakır malzemenin üzerinde teknik zorluğa rağmen çok zengin motif ve bezeme kompozisyonları ile karşılaşılmışto:. Bu motiflerin bir düzen içerisinde sıralandığı, aynı veya benzer motiflerin yöre farklılığına rağmen benzer kompozisyonlar oluşturduğu görülmüştür. Bezemeyi oluşturan motifler şu başlıklar altında incelenmiştir: Bitkisel, geometrik, figür, yazı, nesne. Bitkisel motiflerde yaprak, selvi, şal, hayat ağacı, nar, geometrik motiflerde ise Mühr-ü Süleyman, daire, çok kollu yıküz, zencerek, rozet yaygındır. Yine incelenen kaplarda köşk (ev), ibrik, vazo gibi nesneli; insan, aslan maskları, kuş, köpek, balık, ceylan gibi figürlerle karşılaşılmıştır. Yazı bazen dekoratif amaçlı, bazen de belgesel niteliği olan tarih ve sahip kitabesi olarak kullanılmıştır. Kaplar üzerinde görülen zengin kompozisyonları oluşturan motifler ile bu motiflerin ikonografik anlamlan açıklanmaya çalışılmıştır. Kaplarda görülen şekil sembolizmi geniş ölçüde dini, tasavvufi düşünceye dayanmaktadır. Motiflerde sonsuzluk, çeşitlilik içinde birlik, bütünlük; Allanın herşeyin hakimi olduğu düşüncesine yer verilmiştir. Tek tek motifler ele alındığında Şemsenin Hz. Muhammedi; nar, selvi, hayat ağacı, palmiye ile cennet nimetleri, ölüm, ölüm sonrası hayat; Mühr-ü Süleyman'ın Süleyman peygamberin gücünü ve kuvvetini, rozetin evreni ve gezegenleri, çarkı felek motifinin ise dönen dünyaya yaşanan hayatı) ifade ettikleri söylenebilir. Kaplar üzerinde görülen motifler devir ve üslup bakımından diğer el sanatları ( kitap, ağaç, taş, tekstil) ile de büyük benzerlikler içerisindedir. Bu husus bize Türk el sanatlarında belirli bir üslup birliğinin varlığım gösterir. Beşinci Bölüm araştırmanın toplu sonuçlarım kapsamaktadır. Burada Türk mutfak mimarisi ve özellikle mutfaklarda kullanılan bakar kaplar üzerinde ilk olarak toplu değerlendirmelerin yapıldığı belirtilmiştir. Araştırmanın sonunda Bibliyografya, Tablolar, çizimler ve fotoğraflar bulunmaktadır.
Özet (Çeviri)
IV SUMMARY The topic of this resarch is“The Architecture of Turkish Kitchen and its materials used in Anatolia”(18-20 C.) In this study the coppery centers laid to a broad geographical region within the chronological borders and the kitchen architecture together with the copper pots and pans in the centers were examined. The word of“Turkish Kitchen”is immediatly remindg us Turkish Food. It is so much important that in which rooms are foods cooked and also with which pots and pans are there foods serviced. The thesis composed of five main chapters. In the introduction the information about the defination of the subject its aim with borders its research method and terminology, the other researches and publications are given. In the second chapter named as the kitchen as room in Anatolian Turkish Architecture the development of the room within the historical progress and the sources of Turkish kitchen were explained. Under the heading of Turkish Kitchen examples in monumental Architecture, the information about the kitchens of well known buildings such as the Matbah of Mevlana Dergah of Konya, The Aşevi of Hacıbektaş Tekke, the kitchen of Topkapi Palace of Istanbul, the kitchen of II. Selim İmaret, the Kitchen of Sultan Ahmet Külliye İmaret of Istanbul, the kitchen of îshak Paşa Palace of Doğubeyazıt. For the examples of the kitchen of Anatolian Turkish House, 17 cities (counties) which were especially coppery centers (Edirne, Istanbul, Ankara, Afyon, Tokat, Nevşehir, Kayseri, Sivas, Erzurum, Elazığ, Malatya, Şanlıurfa, Gaziantep, Rize, Trabzon, Konya, Diyarbakır) were chosen. The kitchen rooms in these centres were tried to be introduced by doing investigations carried out in-situ, and according to present publications by supporting with photographs and drawings. In the third chapter, the surveying cards prepared for the pots and pans which were mainly made by copper material found in the museum of the cities investigate, in private collections, in families and in the hands of coppery masters were introduced. In the cards all the characteristic of the investigated pots and pans were explained under headings and in detail. In the fourth chapter the attention was focussed on the general characteristics of the pots and pans used in Turkish Kitchen. This chapter composed of these following subtitles: Production History of Metarial, Technic, The types of Pot and Pans and Embellishment. In terms of production copper is the richest mine of Anatolia. Severaltechnics were used in making copper pots and pans, and their establishment. Under the types of the pots and pans used continuously such as bucket (bakraç), vessel with a long handle (güğüm), mortar and pestle (havan ve eli), vessel (kepçe), large deep dish (lenger), large food dish (sahan), travelling food box (sefer tası), large round tray (sini), bowl (tas), frying pan (kava), souce pan (tencere), smaû tray, (tepsi) were examined. During the investigation, in terms of form and embellishment, some regional characteristics were determined. The coppery masters met in the cities surveying held and the traditional coppery markete were mentioned shortly. In spite of technical difficulty, very rich copositions of motif and embellisment were found on the copper materials. It was observed that these motifs were arranged orderly and in spite of the regional difference smilar motifs formed similar compositions. The motifs forming the embellishment were examined under these heading plant, geometric, figure, writing, object. In plant motifs leaf, the Seal of Süleyman, circle, star with many arms, Zencerek, rozette are common. Also on the pots and pans surveyed, the objects such as pavilion (house), vessel (İbrik), vase, the figure such as humman, lion masks, bird, dog, fish, gazelle were come across. Writing was some times used with aim of decoration and also some times used as a date and prossesor inscription having documentary quality. On the pots and pans the motifs forming the rich compositions and the iconographic meanings of these motifs were tried to explained. The sybolizm of form seen on the pots and pans is mostly based on religions and mystical thought. In the motifs the thought of the eternity the unity in the diversity, the copletness; the thought that Allah rules every tiling were used. As the motifs are examined individually, it could be said that Şemse implies Hz. Muhammed (SAV) pomegranate cypress, life tree, palm tree imply paradise food death and the life after death; the Seal of Süleyman implies the power and the strength of Prophet Süleyman; the rozet implies the universe and the planets; The motif of Catherine-wheel (the shpere of heaven) implies the rotating world, (living life) In terms of period and style, the motifs found on the pots and pans are showing great similarities with other handicrafts (book, tree, stone, textile). This shows us that there is a certain style unity in the Turkish Handicrafts.VI The fifth chapter contains the total results of the research. In this chapter, it is stated that total assessments were made firstly on the architecture of Turkish Kitchen and especially on the copper pots and pans used in kitchens. At the end of research there are Bibliograph, Tables, Drawings and Photographs.
Benzer Tezler
- Türkiye Selçukluları zamanı Anadolu'da Türk mutfak kültürü
Turkish cuisine culture in Anatolia in the Turkish Seljuks age
HASAN CANDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REFİK TURAN
- Türk mutfak kültüründe çorba
The soup in the Turkish kitchen culture
HÜLYA GÜMÜŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Halk Bilimi (Folklor)Sakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NEŞİDE YILDIRIM
- Türk mutfak kültüründe çorbalar ve sınıflandırılması
Soups in Turkish cuisine culture and their classification
AYSUN BÜYÜKGENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıİSTANBUL TOPKAPI ÜNİVERSİTESİGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇAĞLA ÖZER
- Geçmişten günümüze Türk mutfak kültürü ve ısıl pişirme teknikleri
Turkish cuisine culture and thermal cooking technques from past to present
HAVVA DİLMEÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıGaziantep ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BANU KOÇ
- Akşehir Nasredin Hoca Arkeoloji ve Etnografya Müzesindeki Türk dönemi madeni mutfak eşyaları
Metal kitchenware in Akşehir Nasreddin Hoca Archeology and Ethnography Museum
AYŞE ULU KURTARAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiSelçuk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT KARADEMİR