Anadolu sahası masal ve efsanelerinde yılan-şahmaran
Snake-Shahmaran in Legends and Folktales of Anatolia
- Tez No: 545025
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUVAFFAK DURANLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 482
Özet
İnsanlığın başlangıcından itibaren yılan, insanoğlunun yaşamında oldukça önemli bir varlık olarak yer almıştır. Bulunduğu çevreyi ve etkileşim halinde olduğu varlıkları anlamlandırmaya çalışan insanoğlu, ilkel dönemlerden itibaren yılanı diğer hayvanlardan farklı bir yere koymuştur. Dönemler birbirini etkileyerek ve birbirinin sahip olduğu kültür birikiminden yararlanarak ilerleme gösterirler. Toplumlar da geçirdikleri bir sonraki evrelere inançlarını, kültür birikimlerini, gelenek – göreneklerini, varlıklara yükledikleri anlamları… ortak bilinçleri vasıtasıyla taşırlar. İlkel dönemde insanoğlunun hayatında önemli bir yere sahip olan yılan, tek tanrılı dinler döneminde de önemli bir metafor olarak görülmüştür. Yılan, kimi dinlerde olumlu özellikler yüklenip kutsal sayılırken kimi dinlerde ise lanetli bir varlık olarak kabul edilmiştir. Düzenli deri değiştirmesi nedeniyle ölümsüz olduğuna inanılan yılan, sularla ve toprakla ilişkilendirildiği için de bereketin sembolü olarak kabul edilmiştir. Ayrıca Ay-yılan-erkek bağlamında ele alınan yılana doğurganlık vasfı da yüklenmiştir. Yılana yüklenen bu özellikler masallar ve efsaneler başta olmak üzere anlatılarda yılanın önemli bir metafor olarak yer almasında etkili olmuştur. Birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Anadolu sahası masal ve efsaneleri incelendiğinde yılanın Türkler başta olmak üzere birçok toplumun kültür tarihinde ve yaşamının hemen hemen her alanında etken olduğu görülür. Yılanın şahı olarak bilinen Şahmaran da kültür tarihinde ve toplumların ortak bilincinde tarih boyunca önemli bir metafor olarak varlığını sürdürmüştür. Belden üst tarafı insan, belden alt tarafı ise yılan şeklinde betimlenen Şahmaran sahip olduğu fiziksel özellikler nedeniyle insanoğlu tarafından hem korkulan hem de saygı duyulan bir varlık olmuştur. Başta insanlar olmak üzere yeryüzündeki tüm canlıların dilini bildiğine ve sonsuz bilgiye sahip olduğuna inanılan Şahmaran başta efsaneler olmak üzere masallarda ve diğer anlatı türlerinde nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar gelmiştir. Anadolu'da evlere Şahmaran resimlerinin asılması, cam altı sanatı başta olmak üzere birçok sanat türünde Şahmaran motifinin kullanılması geçmişin insanoğlunun ortak bilincinde geçen zamana rağmen varlığını sürdürdüğünün en güzel kanıtıdır.
Özet (Çeviri)
From the beginning of mankind, the serpent has been a very important entity in the life of mankind. The human being who tried to make sense of the environment and the entities in which he interacted, put the snake in a different place from other animals since the primitive periods. The periods show progress by influencing each other and benefiting from the cultural accumulation of each other. The societies also carry their beliefs, cultural accumulations, traditions, and meanings that they attach to beings sonraki through their collective consciousness. The snake, which had an important place in the life of mankind in the primitive period, was seen as an important metaphor in the period of monotheistic religions. In some religions, the snake was considered sacred, and in some religions it was considered a cursed being. The snake, believed to be immortal due to regular skin changes, has been accepted as a symbol of fertility because it is associated with the waters and the land. In addition, the snake-male context of snake-male fertility is also loaded. These snake-loaded features have been instrumental in taking the snake as an important metaphor in tales, especially in tales and legends. When the fairy tales and legends of the Anatolian field which host many civilizations are examined, it is seen that the serpent is a factor in almost every area of cultural history and life of Turks, especially Turks. Sahmeran, who is known as the king of the serpent, has continued to exist as an important metaphor in the history of culture and in the collective consciousness of societies. He was described as a snake on the upper part of the waist and the snake on the lower part of his waist. Because of the physical characteristics he possessed, he was both feared and respected by mankind. Sahmeran, who is believed to know the language of all living beings on earth and has endless knowledge, especially people, has been transferred to the present day from generation to generation in myths and other narrative genres. Sahmeran paintings on the houses in Anatolia and the use of the Şahmaran motif in many art genres, especially the sub-glass art, is the best proof of the existence of the past despite the common consciousness of the human being.
Benzer Tezler
- Anadolu sahası Türk halk masalları ve halk hikâyelerinde 'Su' motifi
'Water' motives in Turkish folk tales and folk stories in the field of Anatolia
EMİNE EROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAFER ÖZDEMİR
- Anadolu sahası Türk halk masallarında fiziksel engellilik
Physical disability in Turkish folk tales of the Anatolian area
ALİ ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEHRA HAMARAT YARDIMCI
- Anadolu sahası Türk masallarında renk sembolizmi
Color symbolism in Turkish tales of Anatolian field
CEMALİ DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Ondokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER SARAÇ
- Anadolu sahası Türk masallarının Holbek yöntemine göre incelenmesi
Analysing Turkish folktales in Anatolia in accordance with Holbek method
SİNAN YAMAN
Doktora
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN ÖZARSLAN
- Anadolu sahası Türk masallarında taş
Stone in Turkish tales set in Anatolia
HİLAL ŞİMŞEK EĞER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Halk Bilimi (Folklor)Necmettin Erbakan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AZİZ AYVA