Hakas Milli Bölge Etnografyası Müzesi'ndeki Okunyev Dönemi taş heykelleri
Stone sculptures of Okunyev culture in Khakas National Ethnographic Museum
- Tez No: 547008
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ JALE ÖZLEM OKTAY ÇEREZCİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Müzecilik, Sanat Tarihi, Archeology, Museology, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk ve İslam Sanatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 315
Özet
Proto-Türk Döneminde İç Asya'nın Hakas - Minusinsk Havzası'nda büyük sayıda bulunan esrarengiz taş heykelleri ve stelleri araştırarak semantik anlatımını yaparak ve Türk bilim dünyasına katalog olarak sunması bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Katalogtaki 128 taş heykel ve steller hem bulunma yeri hem de zaman dilimiyle sınırlandırılmıştır. Mezar envanteri, radyo-carbon araştırılması, şekil, teknik, plastiğe ve en önemlisi konu olarak benzerlikler gösteren arkeoloji anıtları bir araya getirerek Okunyev arkeoloji kültürünü ayırmıştır. Proto-Türklerin yaklaşık M.Ö. II. yüzyılda Hakas - Minusinsk Havzası'nda yaşadığını kanıtlayan bulgular vardır. Bazı araştırmalar Proto-Türklerin söz konusu coğrafyada M.Ö. X. yüzyıldan itibaren yayılmış olduğu söylemektedir. Bu araştırmanın sorularından biri Proto-Türk kökenli insanların Hakas-Minusinsk Havzasında en az M.Ö. 2000 yıldan itibaren yaşadıklarına dair fikir vermektedir. Tarihi akrabalık ilişkileri dil kaynaklarından değil, Dünya algılıma yolu benzerliklerinden kurulabilir. Bize göre, Katalogtaki taş heykellerinin ana konusu“Kozmolojik Evren”modelidir. İşte bu dünya modeli, Dr. Emel Esin ve Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu tarafından tarif edilmiş Türk kozmolojisiyle bir çok noktada birleşmektedir. Kozmolojik Evren modeli iki unsuru birleştirerek ortaya çıkmaktadır. Okunyev Kültürü'nün ayrılmaz parçası olan Okunyev işareti – sembolüne Dünya'nın yatay planı olarak sayılması uygun gördük. Ayrıca taş heykellerin dikey oluşumunu Dünya'nın dikey planı olarak düşündük ve bunlar birleştiğinde“Kozmolojik Evren Modelini”elde ettik. Okunyev taş heykelleri ve stelleri daha önceki araştırmacılar tarafından sunulmuş ana üç gruba ayrılmaktadır. Bunların arasında Çernovaya Grubu'nun Kompleks (Tazmin Grubu) alt grubunda olan ritüel taş heykellerini daha yakından bakmak uygun gördük. Kompleks Grubu'ndaki taş heykellerin dikilişi Kızlasov'a göre yılın özel günlerinde yapılmıştır. Bu günler güneş durumları ve güneş ılımlarıdır. Ayrıca bu ritüel taşlar ortak bir tasvir konusu taşımaktadır. Bize göre bu taşlar Okunyev mitolojisinin bir“kitabı”olarak düşünülmüştür ve bunlarla, Dünyanın oluşumuyla ilgili görsel model verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The Khakas - Minusinsk depression of Entire Asia during the Proto-Turk period has left behind a large number of mysterious stone statues and steles. The most of them have been included to the current Catalog and presented to the Turkic science community. These stone statues and steles were separated from other archeological monuments of Khakassia according to the radio-carbon analysis, its art form, technique and plastic, the tomb inventory and other artifacts, but the most important point of their deference without doubt is their iconography and message. These factors led archeologists to define Okunyev archeological culture and date it 2000 B.C. boundary. There are evidences that Proto-Turkic language have been spoken on the Khakas land 2 centuries B.C. with Huns` conquest. However there are some researches based on the Chinese achieves claiming that Dinlin people 9 - 4 centuries B.C. were Proto-Turkic. One of the question raised by current work was trying to undertake a question of Proto-Turk people living in Khakas - Minusinsk depression in the limits of 2000 B.C. The historical kin relationship might be established not by the language similarities, but by the similarties in World perception The semantic interpretation of the current work stone monuments - sculptures is the Cosmologic model of universe wich has many contact points with the Cosmologic model of Turks presented by Dr. Emel Esin and Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu. Our Cosmologic model of universe has been created by uniting two elements: the Okunyev symbol which is the horizontal plan of the universe, in our opinion, and the vertical structure of the sculptures which is the vertical plan of the universe. These two elements together gives a picture of the Cosmologic model of the universe. Okunyev sculptures and steles have been organized according to the previous researches into 3 main groups: Uybat, Tas-Hazaa and Chernovaya. The latest one of them - Chernovaya main group has so called Complex group of sculptures (or Tazmin Group in some texts) are the most astonishing Okunyev monuments created for rituals. That is why it was decided to look closely on one of them. The placing date of these ritual stones according to proffessor Kyzlasov comes on the special days of the year so called winter and summer solstice and vernal and autumnal equinoxes. Vast majority of these ritual sculptures has common image theme. In our opinion, these monuments are like a book of the Okunyev mythology and shows us a picture of Universe structure.
Benzer Tezler
- Sibirya sahası Türk destanlarında kutsal varlıklar ve nesneler
Siberian field in The Turkish epics of the sacred assets and objects
GÜLTEN BAL
- Cumhuriyet Dönemi olağanüstü bölge yönetim uygulamaları: Umumi müfettişliklerden Olağanüstü Hal Bölge Valiliği'ne
Regional emergency governorate practises in Turkish Rebublic: From general inspectorships to Regional Emergency Governorate
HAKAN BACANLI
- Hariçteki Türkistan dergilerine göre basmacılık ve Ermeni meselesi
Basmachi movement and Armenian issue according to Turkestan magazines abroad
HAKAN ARABACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUFAN GÜNDÜZ
