Dünyada hisse senetleri borsalarının çalışma yöntemleri ve Türkiye'de uygulanabilirliği
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 5666
- Danışmanlar: PROF. DR. CUMHUR FERMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1989
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 321
Özet
ÖZET Sermaye piyasalarının bir alt bölümü olan hisse senetleri ikinci el piyasaları, serbest rekabet koşullan altında çalışan bütün ekonomik ortamlarda, örgütlenmiş veya örgütlenmemiş olarak, mevcuttur. Menkul Kıymetler Borsaları, hisse senetleri ikinci el piyasalarının örgütlenmiş olarak faaliyet gösteriş biçimidir. Borsaların, tarihsel gelişimi incelendiğinde; önceleri serbest rekabet kuralları çerçevesinde alım satım yapan aracı kişi ve kuruluşların, oluşturdukları kârları ya da gelirleri tekelleştirmek amacı ile örgütlenmeleri sonucunda, kuruldukları gözlenmektedir. Zaman içinde sermayenin mülkiyetinin yaygınlaşması ve de borsalarda yapılan alım satım işlemlerinin daha geniş kitleleri ilgilendirmesi; borsaları, ekonominin genel işleyişi içinde, önemli bir rol oynamaya itmiştir. Borsalardaki alım satım işlemlerine, bilhassa spekülatif kazanç elde etmek isteği ile, katılanların çoğalması ile; borsalarda fiyat istikrarsızlıkları oluşmuş; bunun sonucunda geniş kitleler zarar etmişlerdir. Bu zararlar, genel ekonomik durumu da psikolojik olarak etkiledikleri için; borsaların işlem gördükleri piyasaların yasal ve kurumsal düzenlenmeleri; ve de borsaların işleyiş kuralları, kamu otoritelerinin denetim ve gözetimi altına girmiştir. Bilhassa İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ise, iktisadi ve mali piyasaları gelişmekte olan ülkelerde, menkul kıymetler birinci ve ikinci el piyasalarının kamu eli ile örgütlenmesi görülmektedir. Türkiye'deki uygulama, bu temayülün en güzel örneklerinden biridir. Serbest piyasa kurallarının ekonominin tüm sektörlerinde oluşmadığı; örgütlenmemiş menkul kıymetler birinci ve ikinci el piyasalarının geniş ve derin bir hacime kavuşmadığı ortamlarda; kamu eli ile ikinci el piyasaların örgütlenmesi, hisse senetleri için -derin likid ve dayanıklı piyasalar oluşturmakta başarısız kalmaktadır. 254Tez kapsamı içinde incelenen tüm menkul kıymetler borsaları arasında, farklı yasal ve kurumsal çerçeveye rağmen, benzerlikler vardır. Bütün olarak birbirlerinden farklı tarihçe, hukuki statü, üyelik şartları, örgüt yapısı, ve alım satım yöntemleri olan bu borsaların hepsi, serbest rekabet koşulları çerçevesinde çalışan bir piyasa oluşturma amacı ile çalışır. Serbest rekabet koşullan ile işliyen bu piyasaların temel amacı ise, işlem gören hisse senetleri için sürekli, likid, dayanıklı, yani genel olarak“etkin”bir piyasa oluşturmaktır. Menkul kıymetler borsalarının temel amacının hisse senetleri için etkin ve akışkan bir piyasa oluşturmak olduğu hususu gözönünde bulundurulursa, bütün borsalarda incelenmesi gereken en önemli konu, fiyat belirleme yöntemleridir. Borsalarda fiyat belirleme yöntemleri seçilirken; günlük işlerin kolay ve hızlı yapılabilmesi gibi idari kaygıların dışında; borsa içindeki farklı yöntemlerin, farklı bilgi akımlarına yolaçmaması; ve de, piyasalarda; fiyat, işletme ve kaynak dağılım etkinliğinin sağlanması, ilkeleri gözönünde bulundurulmalıdır. Bugün dünyadaki, bilhassa gelişmiş ülkelerdeki, örgütlenmiş ve örgütlenmemiş hisse senetleri ikinci el piyasalarında; otomasyonun gelişmesi, haberleşme olanaklarının artması, ülkelerarası sermaye transferi kısıtlamalarının ortadan kalkması gibi birçok nedenlerden dolayı, önemli gelişmeler oluşmaktadır. Bu gelişmeler ana hatları ile aşağıda özetlenmiştir: ?Haberleşme olanaklarının artması, borsa içi piyasalardaki gelişmelerin anında izlenmesi daha geniş kitlelerce mümkün kılmakta; bunun sonucunda borsa içi ve dışı piyasalar bütünleşmektedir. Otomasyon uygulamaları da bu piyasalardaki işlemlerin hesaplaşma, takas ve teslim işlemlerini süratlendirip kolaylaştırmaktadır. *Borsa içi ve dışı piyasaların bütünleşmesinin yanısıra; ülkelerarası borsaların birbirleri ile haberleşmesinin artması; takas ve hesaplaşmanın muhasebe hesapları üzerinden bilgisayarlar yardımı 255ile yapılması; uluslararası sermaye transferlerinin kolaylaşması; sonucunda..hisse senetlerinin piyasaları, mahalli ya da ulusal piyasalardan, uluslararası konumlara genişlemektedir. ?Borsa içi işlemlerde otomasyon uygulamaları ile, borsalara dışarıdan otomatik sipariş gönderilmesi; ve de, siparişlerin aracılara ihtiyaç duymadan, bilgisayar ekranından eşleştirilmesi, mümkün olmaya başlamıştır. Bunun sonucunda, borsalarda hizmet veren aracı kurumlar, iktisadi önemlerini kaybetmektedirler. Tekelci kazançları azalan aracı kurumlar arasında, sadece ulusal değil, uluslararası çapta, rekabet artmaktadır. Borsa içi ve dışı piyasalarda hisse senetleri üzerinden işlem yapan küçük tasarruf sahiplerinin yerini, küçük tasarrufları toplayarak işleten, yatırım ve sigorta fonları almaktadır. Bireysel yatırımcıdan çok daha büyük hacimde işlem yapmak istiyen bu fonların idarecilerinin isteklerini; ufak birimlerde, süratli ve sık işlem yapmak prensibi ile düzenlenmiş klasik borsa sistemleri, yerine getirmekte zorlanmaktadırlar. Diğer taraftan, yine büyük fonların idarecileri, otomasyon ve haberleşme olanaklarından faydalanarak, borsalara aracılara ihtiyaç duymadan, işlemlerini yapmaktadırlar. Bu gelişmelerin sonucunda, borsalarda işlem yaptırmak istiyen bireysel ya da küçük kurumsal yatırımcılar, daha ziyade spekülatif amaçla sipariş verenler olmaktadır, * Son yıllarda geliştirilen, hisse senetleri endeksleri üzerinden vadeli, gelecek fiyatlı ve opsiyonlu alım satımlar gibi spekülasyona açık mali araçlar piyasalarının işlem hacimlerinin artması, yukarıdaki gelişmelerin bir sonucudur. Bu piyasalar ile borsalarda oluşan hisse senetleri ikinci el piyasaları arasında entegrasyon başlamış olup; artık hisse senetleri alım satım işlemleri, bir“spekülasyon oyunu”olarakta değerlendirilmektedir. Yukardaki gelişmeler, hisse senetleri piyasalarının genişliği, derinliği ve dayanıklılığını arttırarak, bu piyasaların daha etkin olmasını sağlamaktadır. Diğer taraftan, hisse senetleri işlemlerinin artık bir“spekülasyon”oyunu olması temayülünün artması, serbest 256rekabet koşullarında çalışması gereken bu piyasalardaki kamu denetim ve gözetimini; ya arttırmakta; ya da kapsam ve mahiyetini değiştirmektedir. Bütün bu gelişmeler, hisse senetleri ikinci el piyasalarının özelliklerinin gittikçe değişmekte olduğunu; klasik borsa ve aracılar modelinin yakın zamanda geçersiz olabileceğine işaret etmektedir. Türkiye'de kurulu ve kurulacak örgütlenmiş hisse senetleri ikinci el piyasalarının dünyadaki uygulamalardan örnek alabileceği taraflar çoktur. Dünyadaki uygulamaların amacının Türkiye'de kurulacak bir borsanın amaçlarından farklı olmaması, bu uygulanabilirliği daha da mümkün kılmaktadır. Dünyadaki hisse senetleri ikinci el piyasalarında örgütlenmiş ve örgütlenmemiş piyasalar arasındaki farklılaşmanın azalması; otomasyon uygulamalarının ve haberleşme olanaklarının çoğalması; ve uluslararası sermaye transferlerinin sertbestleşmesi ile, hisse senetleri ikinci el piyasaları için borsa tipinde bir örgütlenmeye ihtiyaç ta kalmamaktadır. Bilhassa otomasyon uygulamalarının yaygınlaşması, yakın zamanda yatırımcıları hisse senetlerini almak ya da satmak istedikleri zaman; bu işi, aracılara ve de borsalara ihtiyaç duymadan yapabilmelerini sağlayacaktır. Türkiye'deki hisse senetleri ikinci el piyasalarının düzenlenmesi, bütün bu gelişmeleri gözönünde bulundurarak; küçük gurupların menfaatini korumak yerine; uzun vadeli piyasalar gelişmesine yardımcı olacak bir çerçevede yapılmalıdır. 257
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- İstanbul menkul Kıymetler Borsası'nda grupların hakimiyeti: 1988-1998
The Domination of groups in Istanbul Stock Exchange: 1988-1998
YÜCEL YILDIZ
- Türkiye'de hisse senedi piyasasının gelişimi ve bazı önemli ülkelerin hisse senedi piyasalarıyla karşılaştırmalı bir analiz
The development of stock market in Turkey and a comparative analysis with some important countries of stock markets
EZGİ BÜYÜKÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
İşletmeAydın Adnan Menderes Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSEYİN ŞENKAYAS
- Katılım portföylerinin krizlere karşı dayanıklılığının konvansiyonel portföylerle karşılaştırılması: Borsa İstanbul üzerine bir araştırma
Comparison of participation portfolios' resilience against crises with conventional portfolios: A study on Borsa Istanbul
DURMUŞ TARIK KARADAĞ
Doktora
Türkçe
2024
Ekonometriİstanbul Üniversitesiİslam İktisadı ve Finansı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET SARAÇ
- Stock exchangers as international organizations and İstanbul Stock Exchange
Başlık çevirisi yok
AHMET AKIN
Yüksek Lisans
İngilizce
1998
İşletmeFatih Üniversitesiİşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NAZIM EKREN
- BİST teknoloji sektör endeksi ile dünyadaki diğer teknoloji sektör endeksleri arasındaki ilişkiler
BİST technology sector index and other worldwide relationship between technology sector indices
KORCAN ROMYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
EkonometriBaşkent Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYHAN ALGÜNER