Eski bir Rum köyü Celaliye'nin mimarlık tarihi
Architectural history of an old Greek village Celaliye
- Tez No: 570187
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ BİLGE AR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 193
Özet
İstanbul şehir merkezine 48 km uzaklıkta, Silivri'nin 15 km doğusunda, Büyükçekmece'nin ise 15 km batısında yer alan; Büyükçekmece ilçesine bağlı Celaliye Mahallesi, çevresindeki Kumburgaz, Selimpaşa ve Kamiloba mahalleleri gibi, Lozan mübadelesi öncesinde bir Rum yerleşimiydi. Köyün adı,“Εξαστρον”, yani Eksastron'du. Söylenceye göre, Eksastron'un imtiyazlı bir Rum yerleşimi olması, Piri Paşa dönemine, yani 16. yüzyıla denk gelmektedir. Balkan savaşında, şehit düşen Celal isimli subayın anısına, Eksastron'un ismi Celaliye olarak değiştirilmiştir. Eksastron köyünün sakinleri, dayanışmaya, eğitime önem veren insanlardı. Bağcılık ve bahçecilik ile geçinirlerdi. Köy, şarapçılık konusunda çevredeki Rum köyleriyle birlikte bölgenin öncüsü oluyordu. Eksastron, köyün sahil kısmındaki iskeleden, şaraplarını Fransa'ya ihraç ediyordu. Rum yerleşimi Eksastron'un, çok sayıda ahşap evleri, şaraphaneleri, kiliseleri, şapelleri ve ayazmaları vardı. Bölgede başka örneği bulunmayan ve ihtişamıyla nam salan bir taş mektebi vardı. Köyde, meydanları süsleyen havuzlar ve çeşmeler vardı. Kurtuluş Savaşı sonucunda, koşulların yarattığı Lozan mübadelesi sonucu, Eksastron Rumları, köylerinden ayrıldılar; yerlerine de Yunanistan'dan mübadil Türkler geldi. Eksastronlu Rumların bıraktığı ahşap evlere mübadil Türkler iskan olmuştu. Ticari yapılar, bağlar, bahçeler de gelen mübadillere dağıtılmıştı. Eksastronlu Rumların, dayanışmayla yaptırdıkları taş mektepte artık Türk öğrenciler okuyacaktı. Eksastron, tamamen Rumlardan oluşan bir köydü. Liman reisi dışında hiç Türk yoktu. Kuruluşunda, Piri Paşa tarafından yerleştirilen Macar ailesinin soyları mübadeleye kadar devam etti. Mübadelenin ardından, Celaliye'ye Demirhisar'dan, Manastır Kayalar'dan, Kılkış'tan, Langaza'dan, Nasliç ve Petroviç'ten mübadil Türkler geldi. Gelenlerin çoğu, çiftçi ve rençberdi. Mübadil Türkler, bağcılık işinde Rumlar kadar iyi olamadılar; bağlar bozulup çürüdü. Eksastron'dan Celaliye'ye, mimari miras olarak, ahşap konutların bazıları, ticari yapılardan bazıları, taş mektep, havuzlar ve çeşmeler kaldı. Ayazmalar, şapeller, kiliseler ve han günümüze ulaşmadı. Yalnızca, Agios Stefanos Merkez Kilisesi 1950'li yıllara kadar varlığını sürdürdü. Daha sonra yıkılarak, yerine cami yapıldı. Mübadeleyle birlikte, Eksastron'un hem demografik ve sosyolojik yapısı hem de mimari yapısı kaçınılmaz olarak değişime uğramıştır. Günümüze kalan ahşap konutların ve ticari yapıların çoğu harabe haldedir. Sağlam kalanlar da günden güne gücünü kaybetmekte, her geçen gün biraz daha yıkılıp yok olmaktadır. Bu çalışma, Celaliye'nin, hızla yok olmaya başlamış mimari ve kültürel mirası hakkında bilgi vermeyi; Celaliye özelinde, bir yerleşimin kültüründe, mimarisinde ve sosyal yaşantısında mübadelenin etkisini araştırmayı; anıtsal ve sivil mimari örneklerle, gelecekte Celaliye'nin mimari dokusunu korumaya yönelik yapılacak çalışmalar için bir altlık oluşturmayı hedeflemiştir.
Özet (Çeviri)
Located 48 km from Istanbul city center, 15 km east of Silivri and 15 km west of Buyukcekmece, Celaliye Neighborhood of Büyükçekmece district was a Greek settlement prior to the Lausanne exchange, such as its surrounding neighborhoods Kumburgaz, Selimpaşa and Kamiloba. The old name of the village was Εξαστρον", spelled as Exastron. Rumors are that the privilege of Exastron occurred at the same period as the ruling period of Piri Pasha, namely the 16th century. In the Balkan war, the name of Exastron was changed into Celaliye in the memory of the martyred officer named Celal. The inhabitants of the village of Exastron were people who attached importance to solidarity and education. They lived on viticulture and horticulture. The village was the pioneer of the region, together with the surrounding Greek villages. Exastron, exported their wine to France from the pier on the coast of the village. As a Greek settlement Exastron had many wooden houses, wineries, churches, chapels and holy springs. There was a stone school in the region that had no other example and was renowned for its glory. In the village, there were pools and fountains adorning the squares. At the end of the Turkish Independence War, the Exastron Greeks had to leave their villages and they were replaced by the Turks exchanged from Greece as a result of the Lausanne Agreement created by the warfare conditions. The emigrant Turkish population settled down in the wooden houses evacuated by the Greek emigrants of Exastron. Commercial structures, vineyards and gardens were also distributed to the refugees. The Turkish students would study at the stone school that the Greeks of Exastron made with solidarity. Exastron was a village entirely composed of Greeks. There were no Turks except for the harbor chief. The descendants of the Hungarian family settled by Piri Pasha continued to inhabit in this town until the exchange. After the exchange, the Turks came to Celaliye from Demirhisar, Manastir Kayalar, Kilkis, Langaza, Naslic and Petrovic. Most of them were farmers and farmhands. Since the Turks were not as good as the Greeks at the viticulture, the vineyards became corrupted in the course of time. From Exastron to Celaliye, some of the wooden houses, some of the commercial buildings, stone schools, pools and fountains remained as architectural heritage. None of those holy springs, chapels, churches and inns have survived to this day and they are all lost. Only the Central Church of Agios Stefanos managed to survive until the 1950s when it was destroyed and built a mosque in the same place. Along with the population exchange, not only the demographic and sociological structure but also the architectural structure of Exastron have inevitably changed. Most of the wooden houses and commercial buildings still standing are in ruins these days. Those who remain intact have been losing their strength and they have been destroyed. The aim of the study is to provide information about the architectural and cultural heritage of Celaliye and to examine the impacts of population exchange on the culture, architecture and social life of a settlement, especially in Celaliye. Moreover, the aim is to create a base for future studies in order to preserve the architectural fabric of Celaliye with its monumental and civil architecture.
Benzer Tezler
- Kaya Köyü'nün (Levissi) tarihi ve kentsel doku bağlamında incelenmesi ve koruma-onarım modeli
Investigation of Kaya Köyü (Levissi) in terms of history and urban texture along with preservation-restoration model
DENİZ KARAEGE
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
MimarlıkDokuz Eylül ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ETİ AKYÜZ LEVİ
- Aydın ili Söke ilçesi Gelebeç yerleşimi ve Aziz Nikolaos Kilisesi
Soke district of Aydin province Gelebeç settlement and St. Nicholas Church
ÖZDEN COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. Ö. FARUK TUNCER
- Gemlik Kurşunlu Başmelekler (H. Taxiarchoi) kilisesi koruma önerisi
Conservation proposal of Başmelekler (H. Taxiarchoi) church in Kurşunlu Gemli̇k
BENGİSU ÖZKILAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
MimarlıkUludağ ÜniversitesiRestorasyon Ana Bilim Dalı
DOÇ. ÖZLEM KÖPRÜLÜ BAĞBANCI
- Bursa Kumyaka yerleşimi geleneksel kent dokusu ve mimarisi: Koruma sorunlarına yönelik çözüm önerileri
Bursa Kumyaka settlement traditional urban texture and architecture: Solution suggestions for conservation problems
HAYRİ AYTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UZAY YERGÜN
- Sürdürülebilir gastronomi turizmi bağlamında yerel mutfağın önemi: Mustafapaşa örneği
The importance of the local cuisine in the context of sustainable gastronomy tourism: Case of Mustafapaşa
SEMA AK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM AKIN ÖZEN