Tarihi Kıpçak Türkçesi metinlerinde Oğuzca unsurlar
Oghuz elements in the historical Kipchak Turkish texts
- Tez No: 570186
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDİNÇ DEMİRAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kıpçak Türkçesi, Oğuzca, Oğuzca Unsurlar, Kipchak Turkish, Oghuz Turkic, Oghuz Elements
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 470
Özet
Tarihî dönemlerdeki Türk toplumlarının yurt tuttukları coğrafya, o coğrafyadaki yaşayış biçimlerini yansıtan sosyal yapı, bağlı bulundukları kültürel ortam ve koşullar ile konuştukları dil veya lehçe arasında sıkı bir bağlantının bulunduğu bilinen bir dil bilimi gerçeğidir. Dönemin tarihî, sosyal ve kültürel şartlara bağlı göç ve iltica olayları dolasıyla da Kuzey Kıpçak Türkçesi ve Memlûk Kıpçak Türkçesi coğrafyalarında Oğuz ve Kıpçak unsurlarının yan yana yer alması, ister istemez bölgeleri temsil eden yazı dilinde her iki lehçeye özgü özelliklerin yan yana ve iç içe yer almasına neden olmuştur. Bu türlü etnik ve sosyal koşullara bağlı değişim ve gelişmeler, zamanla bölgelerin dilinde Kıpçakça ile Oğuz (Türkmen) lehçelerinin karışıp kaynaşmasına yol açmıştır. Söz varlığı bakımından zengin olan Kıpçak Türkçesi dönemine ait Kitâbu Bulgatü'l- Müştâk Fî Lügati't- Türk ve'l- Kıfçak, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi İstanbul, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi Paris, Codex Cumanicus, Ed- Dürretü'l- Mudiyye fi'l- Lügati't- Türkiyye, Gülistan Tercümesi (Kitâb- ı Gülistân Bi't- Türkî), İrşâdü'l- Mülûk ve's- Selâtin Tercümesi, Kitâb fî İlmi'n- Nüşşâb Tercümesi, Kitâbü'l- Ef'âl, Mukaddimetü'l- Gaznevî fi'l- İbâdât (Kitâb fi'l- Fıkh) Tercümesi, Kitâb fi'l- Fıkh bi- Lisân- ı Türkî, Kitâbu'l Hayl, Kitâbü'l- İdrâk li Lisâni'l- Etrâk, El- Kavânînü'l- Külliyye li- Zabti'l- Lügati't- Türkiyye, Münyetü'l- Guzât Tercümesi, Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu'l- Leysi's Semerkandî Tercümesi, Kitâb Fî Riyâzatî'l- Hayl Tercümesi, Resûlî Sözlüğü, Şerhü'l- Menâr li'l- Musannifi bi't- Türkî, Eş- Şüzûr-üz- Zehebiyye vel- Kıtaü'l- Ahmediyye fil-Lûgat-it- Türkiyye, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Et- Tuhfetü'z- Zekiyye Fi'l- Lügati't- Türkiyye adlı eserlerde bulunan Oğuzca unsurlar“ses bilgisi”,“şekil bilgisi”ve“söz varlığı”bakımından incelenmiştir. Oğuzca özellikler tespit edilip“ses bilgisi”,“şekil bilgisi”ve“söz varlığı”başlıkları altında tasnif edilmiştir. Kelimelerin geçtiği eserler ve sayfa/sütun numaraları belirtilmiştir.
Özet (Çeviri)
It is a well-known linguistic fact that Turkish societies in historical periods have a tight connection among the geography they live in, the social structure reflecting their existence in that geography, the cultural profile, conditions and their language or dialect. Because of the fact that immigration and asylum by reason of historical period, social and cultural conditions, Oguz and Kipchak elements were in juxtaposition in the northern Kipchak Turkish and the Mamluk Kipchak Turkish geographies. This situation has unavoidably caused that the features of both dialects appeared in the written language representing the regions. The changes and developments related to this kind of ethnic and social conditions have led to be used of Kipchak and Oghuz (Turkmen) dialects together in the language of the regions. In the period of Kipchak Turkish which is rich language in terms of vocabulary, the elements of Oghuz Turkish in the following literal works have been examined in detail concerning“phonics”,“morphology”and“vocabulary”: Kitâbu Bulgatü'l- Müştâk Fî Lügati't- Türk ve'l- Kıfçak, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi İstanbul, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi Paris, Codex Cumanicus, Ed- Dürretü'l- Mudiyye fi'l- Lügati't- Türkiyye, Gülistan Tercümesi (Kitâb- ı Gülistân Bi't- Türkî), İrşâdü'l- Mülûk ve's- Selâtin Tercümesi, Kitâb fî İlmi'n- Nüşşâb Tercümesi, Kitâbü'l- Ef'âl, Mukaddimetü'l- Gaznevî fi'l- İbâdât (Kitâb fi'l- Fıkh) Tercümesi, Kitâb fi'l- Fıkh bi- Lisân- ı Türkî, Kitâbu'l Hayl, Kitâbü'l- İdrâk li Lisâni'l- Etrâk, El- Kavânînü'l- Külliyye li- Zabti'l- Lügati't- Türkiyye, Münyetü'l- Guzât Tercümesi, Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu'l- Leysi's Semerkandî Tercümesi, Kitâb Fî Riyâzatî'l- Hayl Tercümesi, Resûlî Sözlüğü, Şerhü'l- Menâr li'l- Musannifi bi't- Türkî, Eş- Şüzûr-üz- Zehebiyye vel- Kıtaü'l- Ahmediyye fil-Lûgat-it- Türkiyye, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Et- Tuhfetü'z- Zekiyye Fi'l- Lügati't- Türkiyye. The characteristics of Oghuz Turkish were determined and classified under“phonics”,“morphology”and“vocabulary”. The books including those words and page / column numbers are specified.
Benzer Tezler
- Yatağan ilçesi ağızları
Yatagan dialects
ŞULE AKSAKAL AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CAHİT BAŞDAŞ
- Tarihsel arka planı ile Türkiye Türkçesinde çatı
Başlık çevirisi yok
MEHMET FATİH KIRMALI
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACI İBRAHİM DELİCE
- Tarihi Kıpçak Türkçesinde tasarlama kiplerinin işlevleri
The functions of compose moods in Kıpchak Turkic
EMİNE GÜLER
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Codex Cumanicus ve Ermeni harfli Kıpçakçada ekleme yoluyla isim yapımı
Noun formation by means of addition in Codex umanicus and Kipchak Turkic in Armenian script
FATMA ŞENYÜZ
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Ermeni harfli Kıpçak Türkçesinde isimlerin kavram alanları
Conceptual fields of the nouns in Kipchak Turkish with Armenian letters
ZELİHA TUĞUZ
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH