Geri Dön

Tarihi Kıpçak Türkçesi metinlerinde Oğuzca unsurlar

Oghuz elements in the historical Kipchak Turkish texts

  1. Tez No: 570186
  2. Yazar: MUZAFFER SAZ
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDİNÇ DEMİRAY
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Kıpçak Türkçesi, Oğuzca, Oğuzca Unsurlar, Kipchak Turkish, Oghuz Turkic, Oghuz Elements
  7. Yıl: 2019
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 470

Özet

Tarihî dönemlerdeki Türk toplumlarının yurt tuttukları coğrafya, o coğrafyadaki yaşayış biçimlerini yansıtan sosyal yapı, bağlı bulundukları kültürel ortam ve koşullar ile konuştukları dil veya lehçe arasında sıkı bir bağlantının bulunduğu bilinen bir dil bilimi gerçeğidir. Dönemin tarihî, sosyal ve kültürel şartlara bağlı göç ve iltica olayları dolasıyla da Kuzey Kıpçak Türkçesi ve Memlûk Kıpçak Türkçesi coğrafyalarında Oğuz ve Kıpçak unsurlarının yan yana yer alması, ister istemez bölgeleri temsil eden yazı dilinde her iki lehçeye özgü özelliklerin yan yana ve iç içe yer almasına neden olmuştur. Bu türlü etnik ve sosyal koşullara bağlı değişim ve gelişmeler, zamanla bölgelerin dilinde Kıpçakça ile Oğuz (Türkmen) lehçelerinin karışıp kaynaşmasına yol açmıştır. Söz varlığı bakımından zengin olan Kıpçak Türkçesi dönemine ait Kitâbu Bulgatü'l- Müştâk Fî Lügati't- Türk ve'l- Kıfçak, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi İstanbul, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi Paris, Codex Cumanicus, Ed- Dürretü'l- Mudiyye fi'l- Lügati't- Türkiyye, Gülistan Tercümesi (Kitâb- ı Gülistân Bi't- Türkî), İrşâdü'l- Mülûk ve's- Selâtin Tercümesi, Kitâb fî İlmi'n- Nüşşâb Tercümesi, Kitâbü'l- Ef'âl, Mukaddimetü'l- Gaznevî fi'l- İbâdât (Kitâb fi'l- Fıkh) Tercümesi, Kitâb fi'l- Fıkh bi- Lisân- ı Türkî, Kitâbu'l Hayl, Kitâbü'l- İdrâk li Lisâni'l- Etrâk, El- Kavânînü'l- Külliyye li- Zabti'l- Lügati't- Türkiyye, Münyetü'l- Guzât Tercümesi, Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu'l- Leysi's Semerkandî Tercümesi, Kitâb Fî Riyâzatî'l- Hayl Tercümesi, Resûlî Sözlüğü, Şerhü'l- Menâr li'l- Musannifi bi't- Türkî, Eş- Şüzûr-üz- Zehebiyye vel- Kıtaü'l- Ahmediyye fil-Lûgat-it- Türkiyye, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Et- Tuhfetü'z- Zekiyye Fi'l- Lügati't- Türkiyye adlı eserlerde bulunan Oğuzca unsurlar“ses bilgisi”,“şekil bilgisi”ve“söz varlığı”bakımından incelenmiştir. Oğuzca özellikler tespit edilip“ses bilgisi”,“şekil bilgisi”ve“söz varlığı”başlıkları altında tasnif edilmiştir. Kelimelerin geçtiği eserler ve sayfa/sütun numaraları belirtilmiştir.

Özet (Çeviri)

It is a well-known linguistic fact that Turkish societies in historical periods have a tight connection among the geography they live in, the social structure reflecting their existence in that geography, the cultural profile, conditions and their language or dialect. Because of the fact that immigration and asylum by reason of historical period, social and cultural conditions, Oguz and Kipchak elements were in juxtaposition in the northern Kipchak Turkish and the Mamluk Kipchak Turkish geographies. This situation has unavoidably caused that the features of both dialects appeared in the written language representing the regions. The changes and developments related to this kind of ethnic and social conditions have led to be used of Kipchak and Oghuz (Turkmen) dialects together in the language of the regions. In the period of Kipchak Turkish which is rich language in terms of vocabulary, the elements of Oghuz Turkish in the following literal works have been examined in detail concerning“phonics”,“morphology”and“vocabulary”: Kitâbu Bulgatü'l- Müştâk Fî Lügati't- Türk ve'l- Kıfçak, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi İstanbul, Baytaratü'l- Vâzıh Tercümesi Paris, Codex Cumanicus, Ed- Dürretü'l- Mudiyye fi'l- Lügati't- Türkiyye, Gülistan Tercümesi (Kitâb- ı Gülistân Bi't- Türkî), İrşâdü'l- Mülûk ve's- Selâtin Tercümesi, Kitâb fî İlmi'n- Nüşşâb Tercümesi, Kitâbü'l- Ef'âl, Mukaddimetü'l- Gaznevî fi'l- İbâdât (Kitâb fi'l- Fıkh) Tercümesi, Kitâb fi'l- Fıkh bi- Lisân- ı Türkî, Kitâbu'l Hayl, Kitâbü'l- İdrâk li Lisâni'l- Etrâk, El- Kavânînü'l- Külliyye li- Zabti'l- Lügati't- Türkiyye, Münyetü'l- Guzât Tercümesi, Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu'l- Leysi's Semerkandî Tercümesi, Kitâb Fî Riyâzatî'l- Hayl Tercümesi, Resûlî Sözlüğü, Şerhü'l- Menâr li'l- Musannifi bi't- Türkî, Eş- Şüzûr-üz- Zehebiyye vel- Kıtaü'l- Ahmediyye fil-Lûgat-it- Türkiyye, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Et- Tuhfetü'z- Zekiyye Fi'l- Lügati't- Türkiyye. The characteristics of Oghuz Turkish were determined and classified under“phonics”,“morphology”and“vocabulary”. The books including those words and page / column numbers are specified.

Benzer Tezler

  1. Yatağan ilçesi ağızları

    Yatagan dialects

    ŞULE AKSAKAL AVCI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DilbilimMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. CAHİT BAŞDAŞ

  2. Tarihsel arka planı ile Türkiye Türkçesinde çatı

    Başlık çevirisi yok

    MEHMET FATİH KIRMALI

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HACI İBRAHİM DELİCE

  3. Tarihi Kıpçak Türkçesinde tasarlama kiplerinin işlevleri

    The functions of compose moods in Kıpchak Turkic

    EMİNE GÜLER

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FUNDA TOPRAK

  4. Codex Cumanicus ve Ermeni harfli Kıpçakçada ekleme yoluyla isim yapımı

    Noun formation by means of addition in Codex umanicus and Kipchak Turkic in Armenian script

    FATMA ŞENYÜZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DilbilimGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL

  5. Ermeni harfli Kıpçak Türkçesinde isimlerin kavram alanları

    Conceptual fields of the nouns in Kipchak Turkish with Armenian letters

    ZELİHA TUĞUZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DilbilimErciyes Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH