Türkçede anlık oluşumlar
Nonce formations in Turkish
- Tez No: 570814
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÖZGE CAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Anlık Oluşum, Türetkenlik, Sözcük Türetim Yolları, Türetim Biçimbirimleri, Yerleşikleşme, Sözlükselleşme, Nonce Formation, Productivity, Word Formation Methods, Derivational Morpheme, Institutionalization, Lexicalization
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Genel Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Dilbilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 238
Özet
Bir dilde belirli bir ortamda en az bir kere görülmüş, ancak dili konuşanlarca benimsenmemiş sözcükler anlık oluşum olarak adlandırılır. Anlık oluşumlar bir sözcüğün olası sözcükten gerçek sözcük olana kadar geçirdiği süreçte o dilin biçimbilimsel türetkenlik eğilimine ilişkin önemli ipuçları içerir. Sözlükçede varolan sözcüklerin, anlık oluşumların biçimbilimsel özelliklerini de belirlediği varsayımına dayanan çalışmamızda, Türkçe anlık oluşumlarda görülen sözcük türetim yolları, türetim biçimbirimleri, bu türetim özelliklerinin Türkçenin genel eğilimine koşutluğu, yerleşikleşme sürecine giren sözcüklerin türetim özelliklerinin saptanması ve anlık oluşumların sözlükselleşme süreci içindeki yerinin betimlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle alanyazındaki çalışmalar, anlık oluşumların tanımlanması, anlık oluşumları belirleyen ölçütler, sözlükselleşme sürecindeki yeri gibi konu başlıkları altında tanıtılmıştır. Anlık oluşumlar, 264 güldürü dergisindeki karikatürlerin incelenmesi ve bulgulanan aday yapıların sözlükselleşme ve yerleşikleşme denetiminden geçirilmesiyle saptanmıştır. Sözlükselleşmenin ikinci basamağı olan yerleşikleşme sürecine giren sözcükler ise az, orta ve son yerleşikler olarak üç temel kümede incelenmiştir. Araştırma sorularımız doğrultusunda en işlek sözcük türetim yolları ekleme, bileşme ve yansıma olarak bulgulanmıştır. Türkçe anlık oluşumlarda en az türetken süreçler ise genelleşme, geri adlandırma ve gerioluşum olmuştur. Başkalaşma, bükümleme ve kayma süreçlerine rastlanmamıştır. Anlık oluşumlardaki en türetken biçimbirimler {-lIk}, {-CI}, {-lI} biçimbirimleridir. Türetim sıklığı ile yerleşikleşme derecesi arasında bir koşutluk görülmediği saptanmıştır. Bu bulguların yanında çalışmamızda sözcük yapım yolları ve türetim biçimbirimleri, işlekliklerine göre sıralanmış, alanyazına koşutluğu tartışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Nonce formations are lexemes in a language which have been encountered at least once in a given environment but have not been adopted by the speakers. Nonce formations suggest significant clues as to the morphological tendency of derivation of a language during the process of a word from the possible word to the actual word. Our study is based on the assumption that the existing lexemes in the lexicon also determine the morphological features of nonce formations, and aims to reveal the word formation methods observed in nonce formations in Turkish, derivational morphemes, the parallelism of these derivational features to the general tendency of Turkish, and to determine the derivational characteristics of the lexemes entering the institutionalization process, and the lexicalization process of those nonce formations. To this end, first, the research defined the nonce formation in detail referring to the relevant literature where necessary, and discussed the criteria determining the nonce formations as well as the lexicalization process. Nonce formations were determined by examining the cartoons in 264 humor magazines and by examining the lexicalization and institutionalization of the candidate structures. Lexemes which were found out to be in the second step of lexicalization, to say the institutionalization process, were examined under three basic groups as first, middle and last institutionalized words. In line with our research questions, the most productive ways of word derivation were found out as affixation, compounding and onomatopoeia. The least productive processes in Turkish nonce formations were generalization, retronym and backformation. Suppletion, fusion and conversion were not observed. The most derivational morphemes in nonce formations were {-lIk}, {-CI}, {-lI}. No significant correlation was found between the frequency of productivity and the degree of institutionalization. Last but not least, the research listed word formation methods and derivational morphemes on the basis of their productivity, and discussed these findings within the framework of previous literature.
Benzer Tezler
- Eski Türkçede sözlükselleştirici kip ekleri
Lexicalizing mood suffixes in old Turkish
GAMZE YİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSEYİN YILDIZ
- Velimir Hlebnikov'un şiirlerinde okazyonel sözcük oluşumlarının dil bilgisel özellikleri
Grammatical features of occasional word-formations in Velimir Khlebnikov's poems
YULVA MUHURCİŞİ
Doktora
Türkçe
2023
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiSlav Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE İNANIR
PROF. DR. HÜSEYİN KANDEMİR
- Türkçede ettirgen yapılar
Causative constructions in Turkish
SIDIKA DURSUN
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Voleybolcuların psikolojik iyi oluş düzeyleri ile zihinsel dayanıklılıkları arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi
Analysis of the relationship between the psychological well-being levels of volleyball players and their mental toughness according to certain variables
SALİH DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiBayburt ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN CEYLAN
- İyiliği büyütmek eğitim programının okul öncesi dönemdeki çocukların sosyo-ahlaki yönelimleri öz düzenleme becerileri ve psikolojik iyi oluşları üzerindeki etkisi
The influence of the growing kindness education program on the socio-moral orientation self-regulation skills and psychological well-being of preschool children
ALİ ÖZCAN
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA TEZEL ŞAHİN