Bizans sanatında grifon tasvirleri
The griffin depictions in Byzantine art
- Tez No: 582251
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE ÇAYLAK TÜRKER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 200
Özet
Eski çağ toplumlarının hayal dünyasından türetilen fantastik kurgulu betimlerin neredeyse her ulusun mitolojisinde yer aldığı bilinmektedir. Daha çok sanat eserleri üzerinde ifade bulan bu figürler, genel olarak antropoid (hayvan-hayvan) veya polimorfik (hayvan-insan) şeklindeki kombinasyonlardan oluşur. Bunlar siren, sfenks, simurg, kentaur, ejder gibi karışık yaratıklardır. Grifon figürü de bunlar arasında yer alır. M.Ö.4.binyıl'dan itibaren görülmeye başlanan grifon, ilk olarak Mezopotamya ve Yakın Doğu ardından Girit ve Yunan dünyasında yer bulmuş ve Roma döneminde de figürün kullanımına devam edilmiştir. En genel tanımıyla kartal başlı ve kanatlı, aslan gövdelidir. Bu ilk kültürlerde“gardiyan”,“koruyucu”rolleriyle öne çıkan grifon, aynı zamanda tanrı ve tanrıçaların yanında onlara hizmet eden varlıklardır. Bizans sanatının Antik çağın pagan mirasından devraldığı bu figür, kendi öz anlamları ve Hristiyan dünyasının sembolizmine dair anlamlarla harmanlanarak sivil kullanımın yanı sıra çeşitli dini eserler üzerinde de ifade bulmuştur. Çalışmamız içerisinde ele alınan eserler ise, malzeme türüne göre, mozaik (6), taş-mermer (16), maden (13), fildişi (5), kumaş (6), seramik (4) olarak belirlenmiştir. Bu eserler üzerinde yer alan grifon figürlerinin ya tek ya da çift figürler halinde betimlendiği görülür ve tipolojisi bu ana ayrım üzerinden detaylandırılmıştır. Yoğunluğun taş-mermer eser grubunda olduğu ve daha çok tek figür halinde betimlenen grifonların yoğunlukta olduğu tespit edilmiştir. Doğada mücadele eden, avlanan, koşan, yürüyen-duran grifonların yanı sıra Büyük İskender'in göksel yolculuğunda ona destek olan figürler olarak da görülmektedirler. Grifonun Bizans sanatına bağlı ikonografisi ve sembolizmine dair belirlemeler ise, Antik Çağ pagan inançlarına bağlı kullanımlarıyla paralellik gösterir. Bu açıdan bakıldığında Hristiyan sanat eserleri üzerinde yer alan grifon figürlerinin,“koruyucu”,“gardiyan”,“uyarıcı”rolleriyle öne çıktığı anlaşılmaktadır. Bu durum, pagan inanca ait imgelerin Hristiyan inancı içerisindeki sürekliliğine işaret etmesi bakımından önemlidir. Stil açısından ise Antik çağdaki kullanımından pek uzaklaşmadığı anlaşılan grifonun, doğu etkileriyle beraber daha çok Yunan ve Roma sanatındaki kullanımının bir devamı olarak Bizans sanatında yer bulduğu anlaşılmaktadır.
Özet (Çeviri)
Fantastic fictional descriptions derived from the imagination of ancient societes are known to take place in the mythology of almost every nation. These figures, mostly expressed on works of art, are generally consist of anthropoid (animal-animal) or polymorphic (animal-human) shaped combinations. These are mixed creatures like siren, sphinx, simurg, kentaur, dragon. The griffin figure is also among them. The griffin, which began to be seen from 4th millennium B.C, was first found placed in the Mesopotamia and the Near East, then in the Cretan and Greek worlds and the figure continued to be used during the Roman period. İn its most general definition, it has an eagle head and wings and a lion body. The figure that stands out with its“guard”and“protector”roles in these early cultures is also the beings that serve them beside the gods and goddesses. This figure, which the Byzantine art took over from the pagan legacy of the Ancient times, blended with the meanings of its own meanings and the symbolism of the Christian world, found expression on various religious works as well as civilian use. The works handle in our study, according to the material type were determined as mosaic (6), stone-marble (16), metal (13), ivory (5), fabric (6), ceramic (4). It is seen that the griffin figures depicted on these works are depicted either as single or in pairs, and the typology is detailed on this main distinction. İt was found that the density was in the stone-marble group and that the griffins mostly depicted as single figures were concentrated. They are seen as the figures that support Alexander the Great in the celestial journey, as well as which are struggling in nature, they are hunted, running, walking-standing. The determinants of the iconography and symbolism of the griffin depending on the Byzantine art are in parallel with their use depending on the pagan beliefs of Antiquity. From this point of view, it is understood that the griffin figures on the Christian art works stand out in the role of“protective”,“guard”and,“stimulating”. This is important in pointing to the continuity of the images of pagan belief in the Christian faith. In terms of style, it is understood that the griffin, which seems to be not far from its use in Ancient times, has been included in Byzantine art as a continuation of its use in Greek and Roman art with its eastern influences.
Benzer Tezler
- Komnenoslar Dönemi Bizans profan sanatında doğaüstü yaratıklar
Supernatural creatures in Byzantine profan art of the Komnenian era
GÜLŞEN ABBASOĞLU
- Bizans dokuma sanatında desen anlayışı
Design concept in Byzantine textile art
CANSEL BENİAN TAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÜLGÜN KÖROĞLU
- Bizans mimari bezemesinde Sasani sanatının etkisi
Influence of Sasanian art on Byzantine architectural ornament
İSMAİL SAFA YALBAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Sanat Tarihiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLKNUR KOLAY
- Bizans sanatında son akşam yemeği sahneleri
The last supper scenes in Byzantine art
AYŞE İŞLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Sanat TarihiPamukkale ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. MURADİYE ÖZTAŞKIN
- Bizans sanatında güneş sembolleri (Taş eserler üzerinden bir değerlendirme)
Symbols of sun in the Byzantine art (An evaluation based on stone works)
TUĞÇE ÖZÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ÇAYLAK TÜRKER