Yeni kazılar ışığında MÖ 3. binyıl'ın sonunda ve MÖ 2. binyıl'ın başında Kültepe mühür ve mühür baskıları
Kültepe seal and seal impressions at the end of the 3rd millennium BC and early 2nd millennium BC in the light of new excavations
- Tez No: 595179
- Danışmanlar: PROF. DR. FİKRİ KULAKOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 415
Özet
Eski Yakındoğu'nun mühürleri ve baskıları, sanatsal değerlerinin yanı sıra, sundukları zengin görsel malzeme ile ait oldukları toplumu yansıtırlar. Mühürlerdeki betimlemeler aracılığıyla dönemin dini inanışları, dünya görüşü, kültürü, ikonografisi, mitolojisi, gündelik hayatı, hatta teknolojisine dair bilgiler edinilmekle birlikte, farklı coğrafya ve dönemlere ait toplumlar arası kültürel etkileşimler hakkında da fikir sahibi oluruz. Kültepe'de 1948 yılından itibaren kesintisiz bir şekilde sürdürülen sistemli kazılarda açığa çıkartılan arkeolojik materyallerin yanısıra satın alınma yoluyla müzelere kazandırılan farklı nitelikteki eser grupları Yakındoğu arkeolojisine önemli katkılar sağlamıştır. Özellikle de MÖ 3. Binyıl'ın son çeyreğine tarihlendirilen silindir mühürler hem mühür tipi hem de sahne, kompozisyon ve üslup açısından tamamen Anadolu mühürcülüğüne yabancıdır. Post-Akad ve III. Ur dönemi üslup özelliklerini taşıyan bu mühürler Anadolu'nun sınır ötesi ilişkilerine yeni ve önemli bir boyut kazandırmıştır. Bu bağlamda, Kültepe'nin 11 b tabakasında açığa çıkartılan ve Mezopotamya kronolojisinde III. Ur dönemi ile çağdaş olan bir mezar ve bunun içerisinden ele geçen silindir mühür Kültepe'nin uluslararası ilişkilerine yeni bir boyut katmıştır. Mezar ve içerisinden ele geçen tüm bu bulgular, Asurlu tüccarlardan öncesinde de Kültepe'ye yabancı tüccarların gelerek burada bir süre konakladığını ve hatta gömüldüğünü ortaya koyan tek örnek olması ile Anadolu arkeolojisinde önemli bir yere sahiptir. MÖ 2. Binyıl'ın başlarına tarihlenen Koloni Çağı (yak. MÖ 1974-1720) Anadolu kronolojisinde Orta Tunç Çağı'na paralel gelmektedir. Koloni Çağı ile birlikte Anadolu ve Mezopotamyalı tüccarların ticari faaliyetleri nedeniyle değişik kültürlerin birbirleriyle karşılaştığı, kaynaştığı ve farklı nitelikleri bünyesinde barındıran kozmopolit bir toplum yapısı ile karşılaşılır. Bu etkileşimin yansımaları mühür ve mühür baskıları üzerinde görülen farklı sanat üsluplarının varlığı ile ve ele geçen diğer arkeolojik eserlerle de net bir şekilde görülmektedir. Bu çalışmada değerlendirilen ve Koloni Çağı'na tarihlenen mühür ve baskılarında Anadolu, III. Ur, Eski Suriye ve Eski Babil dönemi mühür üslupları tespit edilmiştir. Bu dönem mühür sanatındaki üsluplar arasında çoğunluğu“Anadolu üslubu”nda kazınmış damga mühür ve baskıları oluşturur. Koloni Çağı mühür ve baskıları arasında Anadolu üslubunun yansıtan en karakteristik kompozisyon konuları çeşitli hayvan sıraları ve mücadele sahnelerinin işlendiği örneklerdir. Koloni Çağı damga mühürleri üzerinde görülen bu basit stilin yanısıra Anadolu insanı damga mühürlerini yontarken, Mezopotamya ve Suriye'den ithal edilen kompozisyon konularından ve motiflerden bazılarını ödünç alarak bunları yerel zevklere göre modifiye etmiştir. Bu bağlamda, sık kullanılan bu motifler; merkezde yer alan çift başlı kartal, sfenks, kuş adam ya da boğa adam tasvirinin işlendiği örneklerdir. Koloni Çağı'nın erken evresine tarihlenen bir mühür baskısı üzerinde III. Ur dönemi üslubunda kazılmış oturan tanrıya tapma sahnesi yer alır. III. Ur döneminde ilk kez kullanım görmüş bu eserlerin Koloni Çağı'na aktarımı ve ikinci kez kullanımı sırasında mühür yazıtı değiştirilmiştir. Bu mühür baskısı Koloni Çağı'nın erken evresinde yaşamış olan Anah- ìlí'nin oğlu Tab-şili-Aššur'a ait olduğu anlaşılmıştır. Sınırlı sayıda mühür baskısı üzerinde tespit edilen Eski Suriye üslubu mühür baskılarında görülen konular; birbirini tekrar eden insan başları ve tapan bir erkek figüründen oluşmaktadır. Tek bir örnekle sınırlı olan Eski Babil üslubuna ait mühür baskısı üzerinde de aslan ve kahraman mücadele konusu işlenmiştir.
Özet (Çeviri)
The seals and seal impressions of the Ancient Near East reflect the society to which they belong, as well as their artistic values, and the rich visual material they offer. Through the descriptions in the seals, information on religious beliefs, world view, culture, iconography, mythology, daily life, and even technology of the period is obtained, and an understanding of intercultural cultural interactions of different geographies and periods is also observed. In addition to the archaeological materials unearthed during the systematic excavations that have been carried out uninterruptedly since 1948 in Kültepe, different groups of artefacts brought to museums through purchasing have made significant contributions to Near Eastern archaeology. Especially cylinder seals dated to the last quarter of the 3rd millennium B.C. are completely new to Anatolian seals in terms of both seal type and scene, composition, and style. These seals, which bear the stylistic features of Post-Akkad and Ur III period, gave a new and important dimension to the cross-border relations of Anatolia. In this context, a tomb and the cylinder seal unearthed in the 11th layer of Kültepe contemporary with the Ur III period in Mesopotamian chronology added a new dimension to the international relations of Kültepe. The grave and all the findings recovered from it have an important place in Anatolian archaeology with the fact that foreign merchants came to Kültepe before the Assyrian traders, stayed here for a while and were even buried. The Colony Age (ca. 1974-1720 BC), dated to the beginning of the 2nd millennium BC, is parallel to the Middle Bronze Age in Anatolian chronology. As a result of the commercial activities of the traders of Anatolia and Mesopotamia during the Colony Age, a cosmopolitan society structure, where different cultures meet each other, fuse and contain different qualities is encountered. The reflections of this interaction are clearly seen with the existence of different art styles seen on the seals and seal impressions and other archaeological artefacts. In this study, Anatolian, Ur III, Old Syrian and Old Babylonian seal styles were determined in the seals and seal impressions dated to the Colony Age. The majority of the styles in the seal art of this period consist of stamp seals and impressions engraved in the“Anatolian style”. Among the Colony Age seals and impressions, the most characteristic composition subjects reflecting the Anatolian style are examples of various animal rows and combat scenes. In addition to this simple style seen on Colony Age stamp seals, Anatolian people borrowed some of the composition subjects and motifs imported from Mesopotamia and Syria when carving stamp seals and modified them according to local tastes. In this context, a commonly used example of the motifs are double-headed eagle, sphinx, birdman or bull-man in the center. A seal impression dated to the early phase of the Colony Age features a worshipping scene to a sitting god carved in Ur III style. The seal inscription has been changed for the second use in Colony Age. This seal was found to belong to Tab-şili-Aššur, son of Anah-ìlí, who lived in the early phase of the Colony Age. The subject seen in the seal impression of Old Syrian style, which was determined on a limited number of seal prints is human head rows and a worshipping male figure. On an only Old Babylonian style seal impression the struggle of a lion and hero was depicted.
Benzer Tezler
- Müslümantepe kazıları ışığında metalik seramik kökeni, üretim teknikleri ve yayılım alanları
In the light of müslümantepe excavations; The production and distrubition of metallic ware
MELİS SIRIŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ArkeolojiGaziantep ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EYYÜP AY
- Alexandria'daki (İskenderiye) buluntular ışığında İ.Ö. 3. yüzyılda Mısır sanatında görülen kültür etkileşimleri
Başlık çevirisi yok
RÜYA TULUMBACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
ArkeolojiEge ÜniversitesiKlasik Arkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GONCA ŞENOL
- Çukurova ve çevre kültür bölgelerinin M.Ö. 3 binde Ege ile olan bağlantısı
The Connection at the Çukurova surrounding cultural areas with Egean in the B.C. third millenium
FATMA ŞAHİN
- The Ancient South Marmara Harbors
Antik Güney Marmara Limanları
SERKAN GÜNDÜZ
Doktora
İngilizce
2015
ArkeolojiUludağ ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ŞAHİN
PROF. DR. MARTİNA SEIFERT