Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri ışığında sadrazamlığın başbakanlığa evrilmesi, değişimi ve kaldırılması
Evolution, change and abolition of the grand vizier to the prime minister in the light of Ottoman-Turkish constitutional developments
- Tez No: 598291
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SABAHATTİN NAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Kamu Yönetimi, Law, Public Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 148
Özet
Osmanlıdan bu yana devlet teşkilatı incelendiğinde sadrazamlık kurumunun, özellikle Fatih Sultan Mehmet Kanunnamesi ile birlikte önemli bir noktada yer aldığı görülmektedir. Bu kurum, zaman içerisinde birtakım değişikliklere uğramış, belli dönemlerde muhtevası güçlenirken belli dönemlerde zayıflamıştır. Bu bağlamda sadrazamlık kurumu, Osmanlı-Türk devlet teşkilat yapısını anlayabilmek adına incelenmesi gereken bir kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Klasik dönemde güçlü bir kurum olan sadrazamlık, Osmanlının güç kaybetmesine koşut olarak gücünü ve otoritesini yitirmeye başlamıştır. Sened-i İttifak'la başlayan anayasallaşma sürecine bağlı olarak sadrazamın konumunda da dönem dönem farklı bir çizgi söz konusu olmuştur. Kanun-ı Esasi'nin yürürlüğe giren ilk haline göre padişah otoritesine tamamıyla bağlı sadrazam, 1909 değişiklikleri ile birlikte parlamenter sistemlerdeki başbakana benzer bir konuma doğru ilerlediği görülmektedir. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte bu kurum başbakanlığa evirilmiş, cumhuriyet tarihi boyunca yürürlüğe giren anayasalarda ise muhtevasında bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Fakat göze çarpan en önemli özelliklerinden biri, bu kurumun süreç içerisinde güçlendiği olmuştur. Özellikle 1982 Anayasası'nın yürürlüğe girmesi, seçim sisteminde %10'luk baraj uygulamasına gidilmesi, rasyonelleştirilmiş parlamentarizm araçlarına yer verilmesi, başbakanın güçlenmesine sebebiyet vermiştir. Elbette başbakanın güçlü olduğu dönemler incelendiğinde koalisyon hükümetlerinin olmadığı, tek parti iktidarlarının hükümeti kurduğu dönemler olduğu görülmüştür. Dolayısıyla Türkiye'de koalisyon hükümetlerine karşı bir refleks oluştuğu söylenebilir. İşte bu refleksin bir sonucu olarak hükümet sistemi tartışmaları başlamış, 2007 yılında gerçekleştirilen, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini getiren anayasa değişikliğinin kabul edilmesi ile birlikte bu tartışmalar daha da güç kazanmış, sonuç olarak Türkiye'de bir sistem değişikliğine gidilmiştir. Anayasa değişikliği ile getirilen cumhurbaşkanlığı sisteminde başbakanlık kaldırılmış, tek başlı yürütme kabul edilmiştir. Böylelikle Osmanlı klasik döneminden bu yana önce sadrazam ismiyle sonrasında başvekil ve son olarak başbakan ismiyle varlığını koruyan kurumun kaldırılmasına karar verilmiştir. Yeni sistemde anayasal anlamda başbakanlık kurumu kaldırılmıştır fakat fiili olarak başbakanlığın vazifesini görecek bir kurumun ortaya çıkıp çıkmayacağı, sistemin uygulanmasıyla görülecektir. Bu çalışmada sadrazamlıktan başbakanlığa evirilen kurum incelenmiş, ardından sistem değişikliğinin başbakanlık bakımından sonuçları incelenmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
When the state organization is examined since the Ottoman Empire, it is seen that the Grand Vizier took an important place especially with the Fatih Sultan Mehmet Laws. This institution has undergone some changes in time and its content has been strengthened and weakened in certain periods. In this context, institution of the Grand Vizier needs to be examined in order to understand the Ottoman-Turkish state organization structure. The Grand Vizier, a powerful institution in the classical period, began to lose its power and authority in parallel with the loss of power of the Ottomans. Due to the constitutionalization process that started with the Sened-i İttifak, there was a different perspective from time to time in the position of the Grand Vizier. According to the first version of the Kanun-ı Esasi, the Grand Vizier, who was fully dependant to the authority of the Sultan, has been moving towards a position similar to the Prime Minister in the parliamentary systems with the 1909 amendments. With the declaration of the Republic, this institution was evolved into the Prime Ministry and in the constitutions that entered into force throughout the history of the Republic, some changes were made in its structure. However, one of the most prominent features of this institution was strengthening of the institution in the process. In particular, the entry into force of the 1982 Constitution, the implementation of the 10% threshold in the electoral system, the introduction of rationalized means of parliamentarism, caused the Prime Minister to strengthen. Of course, when the prime minister was strong, it was seen that there were no coalition governments and only one party formed the government. Therefore it can be said that a reflex against the coalition government in Turkey has been formed. As a result of this reflex, discussions about system of government started. And with the adoptation of constitutional amendment in 2007 which let the people elect the President, this debate gained more power. As a result, Turkey went under a system change. In the Presidential system introduced with the amendment of the Constitution, the Prime Ministry was abolished and single-headed executive branch has structured. Thus, it has been decided to abolish the institution, which preserved since the Ottoman classical period, under the names of Grand Vizier and Prime Minister. In the new system, the Prime Minister's institution has been abolished in the constitutional sense, but it will be seen through the implementation of the system whether or not an institution that will act as the Prime Minister will actually emerge. In this study, the institution that evolved from the Grand Vizier to the Prime Ministry was examined, and then the results of the system change in terms of the Prime Ministry were tried to be examined.
Benzer Tezler
- Liberal düşüncenin gelişiminde iktisat politikasının evrimi ve Türk örneği
The Evolution of economic policy in the development of liberal thought and the Turkish case
KIVANÇ ACAR
- Türkiye iktisat politikalarının belirlenmesinde iktisadi kurum-kural ve kuruluşların rolleri
Başlık çevirisi yok
İBRAHİM GÜRAN YUMUŞAK
- Türkiye Cumhuriyeti anayasaları ışığında cumhurbaşkanlığı hükumet sistemi
Presidential government system in the light of the constitutions of the Republic of Turkey
İRFAN KARATAŞ
- Türkiye'de laiklik anlayışının dönüşümü: Ali Fuat Başgil örneği
The transformation of the understanding of laicism in turkey: the case of Ali Fuat Başgil
YASİN YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinÇukurova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ KİRMAN