Kâdî Mîr Meybudî'nin mantık görüşleri
Qadi Mir Al-Maybudi on logic
- Tez No: 610185
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET KAMİL CİHAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Ali b. Ömer Kâtibî, er-Risaletü'ş-Şemsiyye, Kâdî Mîr Meybudî, şerh, mantık, Ali b. 'Umar al-Kātibī, al-Shamsiyya, Qāḍī Mīr al-Maybudī, commentary, logic
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mantık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 217
Özet
Ali b. Ömer el-Kâtibî'nin er-Risaletü'ş-Şemsiyye adlı eseri mantık tarihinde önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu bu risale üzerine çok sayıda şerh yazılmıştır. Bu şerhlerden biri de 16. yüzyılda yaşamış olan Kâdî Mîr Meybudî'ye aittir. Meybudî bu şerhinde, ilk olarak ilim konusunu ele almış yine bu konuyu tasavvur ve tasdik bağlamında inceler. Daha sonra Meybudî, mantığı 'riayet edildiği takdirde zihni düşünmede hataya düşmekten koruyan kânûnî bir alet' şeklinde tanımlayarak mantık ilminin bir alet ilmi olduğunu ifade etmektedir. Meybudî, lafızları delalet konusuna bağlı olarak incelemeye çalışır. Bu bağlamda Meybudî, görüşlerini izah ederken İşrak felsefesinin kurucusu olan Sühreverdî'nin (ö. 587/1191), mutabakat, tazammun ve iltizamî delalet ile ilgili kullandığı terimlere de yer verir. Meybudî kavramlar konusunda olduğu gibi beş tümel konusunda da musannifin görüşlerine paralel olarak kendi düşüncelerini açıklamaya çalışır. Bunun en açık örneği de beş tümeli tür ile başlatmasıdır. Meybudî türün tanımının, harici varlıkları dikkate alınmayarak yapıldığından dolayı problemli olduğunu ifade eder. Konunun devamında cins, ayrım, hassa ve ilinti konusunu ele alır. Beş tümel konusunu ele alırken İbn Sînâ (ö. 428/1037) ve Kutbuddîn Râzî (ö. 766/1365) gibi filozoflara atıfta bulunur. Meybudî daha sonra beş tümelin amacı olan tarif konusunu ele alır. Ta'rif konusunu, muarrif-muarref kavramları bağlamında ele alarak beş tümele göre tanım çeşitlerini izah eder. Daha sonra tanımda ortaya çıkan hataları, lafız ve mana bakımından ikiye ayırır. Bu meseleye bağlı olarak İbn Sînâ'nın el-İşârât eserine atıfta bulunur. Meybudî, önermeyi 'söyleyene bu sözünde doğrudur veya yanlıştır demenin sahih olduğu sözdür.' diyerek tanımlar. Meybudî, önermeler konusunda Kâtibî'nin eserinde çokça yer verdiği modal önermeleri (müveccihat) de ele alır. Meybudî, Fahreddîn Râzî'ye (ö. 606/1210) atıfta bulunarak, kipi 'yüklemlerin konulara nisbeti' olarak ifade eder. Meybudî önermeler arası ilişkilere de değinmektedir. Meybudî, Aristoteles mantığında önemli bir yere sahip olan kıyası 'doğru kabul edildiklerinde, kendi zatları gereği başka bir sözü gerekli kılan önermelerden oluşmuş sözdür.' diyerek tanımlayarak klasik mantıkta olduğu gibi kıyası, iktirani ve istisnâi olarak ikiye ayırır. Kesin kıyasları da yüklemli ve şartlı olarak ele alarak, 'mühtelitât' olarak isimlendirilen modal kıyasları, kıyasın dört şeklinden hareketle incelemektedir. Meybudî, son olarak tasdik türleri ve beş sanat konusunu kısa ve öz bir şekilde ele alır.
Özet (Çeviri)
'Ali b. 'Umar al-Kātibī's work named ar-Risālat al-Shamsiyya has a very important place in history of logic. There are many commentaries on this important work. One of them is belongs to Qāḍī Mīr al-Maybudī, who lived in 16th century. In the commentary, al-Maybudī, discusses the problem old knowledge in terms of tasawwur and tasdiq. After that, al-Maybudī describes logic as“a formal device that makes us not make mistakes if we adhere its rules while we thinking”and states that logic is a tool for science. al-Maybudī tries to analyze terms based on denotation. In this context, al-Maybudī, states his thoughts referring to the terminology of the founder al-ishrâq philosophy Suhrawardi, such as mutabaqat, tazammun and iltizam. As in the subject of consept, al-Maybudī tries to explain his own thought on the subject of five predicables parellel with views of the original writer. The most obvious example of this is that he starts subject of the five predicables with species. al-Maybudī thinks that the definition of the species is problematic. Because, the definition does not consider external things. After that, he deals with genus, differentia, property and accident. When he express five predicables, he reffer to some philosopher like Avicenna and Qutbaddin al-Rāzī. Then, al-Maybudī starts to explain the subject of definition as an aim of five predicables. According to him, the mistakes that arise from description are divided as mistakes of wording and mistakes of meaning. On this subject of matter, he refffers to Avicenna's work el-İşarat. When he comes to the topic of 'proposition' al-Maybudī defines it as“the statement that can be said to be true or false”. al-Maybudī in the subject of propositions, deals with modal propositions that have a wide place in al-Kātibī's works. He, adressing to Fakhr al-Dîn al-Râzî, explains modality as“ratio of subjects to predicates”. He mentions relations between propositions as well. al-Maybudī explains that“when they accept the comparison which has an important place in Aristo's logic true it is a word that comes together from some resolution that need a new another word said by other person”and by explaning it like that, he divides comparision to two dimensions as forthcoming and excetional. He analyses the exact comparision as predicate and conditional ones, modal comparisisons as mixed ones lastly, al-Maybudī explains comfirmation types and five art topic briefly.
Benzer Tezler
- Kâdî Mîr el-Meybudî'nin felsefî görüşleri-Şerhu Hidâyeti'l-Hikme'nin metafizik kısmının incelemesi-
Q??? M?r al-maybud??s philosophical views -an analysis of the metaphysics part of his Shar? Hid?yat al-Hikmah
ARMAGAN ATAR
- Hidayetü'l-Hikme'nin şerhlerinde nefis meselesi
Nafs in Hidayat al-Hikma and its commentaries
YASİN ERGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinYalova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KENAN TEKİN
- Mir Muhammed Kerim el-Bâkuvî (1853-1938) hayatı ve faaliyetleri
Mir Muhammed Kerim el-Bakuvi (1853-1938) life and activities
ERAY DEMİRLİ
- Osmanlı idari tevcih sistemi: 1140 numaralı ve 1593-1596 tarihli tahvîl defterine göre (Transkipsiyon-değerlendirme)
The Ottoman administrative appointment system: According to the register of appointments No. 1140 dated 1593-1596 (Transcription-evaluati̇on)
ASENA VURAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ALKAN
- Ulema and politics: The life and political works of Ömer Zi̇yâeddi̇n Dağistânî (1849-1921)
Ulema ve siyaset: Ömer Ziyâeddin Dağıstânî'nin hayatı ve siyasi eserleri(1849-1921)
ZEYNEP ERÇETİN
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Tarihİstanbul Şehir ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULHAMİT KIRMIZI