Muâviya İbn Ebû Süfyan ve halîfelik dönemi
Муавия ибн абу суфьян жана анын халифатты башкаруу мезгили
- Tez No: 614879
- Danışmanlar: PROF. DR. FAHRİ UNAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: İslâm, Halîfe, Muâviye, Hz. Ali, Sıffîn, Hâricîler
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 108
Özet
Muâviye b. Ebû Süfyan, 602 yılında Mekke'de doğdu. Babası, Mekke'nin en mûteber kabîlesi olan Kureyş'e mensup, en zengin şahsiyetlerden birisi idi. Böyle bir âilede dünyâya gelen Muâviye, iyi bir eğitim görmüş; siyâsî ve idarî tecrübeyi bizzat babasından öğrenmişti. Rivâyetlerin çoğuna göre, Mekke'nin fethi sırasında âilesiyle birlikte Müslüman olduktan sonra, Hz. Peygamber'e kâtiplik de yapmıştı. Ümmü Habîbe bint Ebû Süfyan'ın Hz. Peygamber ile evliliğinden dolayı, aynı zamanda Hz. Peygamber'in kayın-birâderidir. Muâviye, Hz Ebû Bekir döneminde Suriye'ye gönderilen orduda ağabeyi Yezid'in yanında kumandan yardımcılığı yaptı. Hz. Ömer devrinde, elde ettiği başarılardan dolayı önce Ürdün, sonra da Dımaşk (Şam) vâliliğine tâyin edildi. Onun vâlilik döneminde ilk İslâm deniz birlikleri teşkil edildi. Hz. Ömer'in şehâdetinden sonra halîfe seçilen Hz. Osman döneminde, Şam'da âdete bir halîfe gibi vâlilik yaptı. Hz. Osman ile akraba olması dolayısıyla, halîfenin öldürülmesinde Hz. Ali'yi suçlu görerek onun hilâfetini tanımadı. İki Müslüman ordusu Sıffin'de karşı karşıya geldiler. Hz. Ali'nin ordusu tam zaferi kazanmak üzere iken Muâviye'nin arkadaşı Amr b. el-Âs'ın, mızrakların uçlarına Kur'an sayfalarını taktırarak, Hz. Ali ordusunu aradaki anlaşmazlığı Allâh'ın kitâbının hakemliğinde çözmeye çağırdı. Hz. Ali, bunun bir hîle olduğunu söylemesine rağmen, askerlerine söz geçiremedi. Sonuçta savaş durdu. İki taraf, Allâh'ın kitâbı ve Resûlullah'ın sünnetine göre hüküm verme şartı ile antlaşma yaptılar. Muâviye tarafından hakem tâyin edilen Amr b. Âs ile Hz. Ali'nin muhâlefetine rağmen muhâliflerinin baskısıyla hakem seçilen Ebû Mûsâ arasında bir hakem karârı hazırlandı. Bu karara göre, iki aday da hilâfetten çekilecek; Müslümanlar şûrâ ile yeni bir halîfe seçeceklerdi. Ancak Amr, hîleye başvurarak, antlaşma metninde bulunmayan bir söz ekleyerek Muâviye'yi halîfe seçtiğini bildirdi. Ebû Mûsâ, buna îtiraz etse de sonuç olmadı. Hz. Ali, ordusuyla geri dönerken, Muâviye, Şamlılar tarafından halîfe olarak tanındı. Bu karara râzı olmayan Hz. Ali taraftarları yeniden savaşa hazırlanırken, Hz. Ali bir Hâricî tarafından şehid edildi. Hz. Ali'nin şehid edilmesi, Muâviye'nin işini kolaylaştırdı ve Hz. Ali'nin yerine halîfe seçilen Hz. Hasan'a karşı mücâdeleye başladı. Ordusunun sadâkatsizlik göstermesi üzerine Hz. Hasan, daha fazla Müslüman kanı dökülmesine sebep olmamak için hilâfeti Muâviye'ye bıraktı. Muâviye, halîfeliği ele geçirdikten sonra yeniden fetih hareketlerini başlattı. Onun halîfelik döneminde devletin sınırları Buhâra'dan Kayravan'a, Güney Yemen'den İstanbul sınırlarına, buradan Hicaz bölgesine, Şam'a, Cezâyir'e, Irak'a, Ermenistan'a, Mısır'a, Fas'a, Anadolu ve İran'a, Horasan ve Ceyhun nehrine kadar ulaştı. Muâviye, daha önce Arap târihinde örneği bulunmayan, Dört halîfe zamânında da uygulanmayan yeni bir gelenek başlattı ve hilâfetin el-değiştirmesini babadan oğula geçecek şekle dönüştürdü. Böylece 680 yılı Nisan ayında Şam'da vefât edince, yerini oğlu Yezid'e bırakmış oldu.
Özet (Çeviri)
Муавия ибн Абу Суфьян 602-жылы Меккеде туулган. Анын атасы Меккенин эң сыйлуу Курейш уруусунан жана эң бай адамдардын бири болгон. Ушундай үй бүлөдө жарык дүйнөгө келген Муавия жакшы билим алган, саясий жана башкаруу тажрыйбасын атасынан үйрөнгөн. Муавия Мекке багындырылганда мусулман болгон. Андан кийин Аз. Пайгамбардын катчысы жумушуну аткарган. Умму Хабибе Аз. Пайгамбар менен үйлөнгөндөн кийин Муавия Аз. Пайгамбарга кайын иниси болуп санаган. Муавия ибн Абу Суфьян Аз. Абу Бакр мезгилинде Сирияга жиберилген армияда агасы Язидин жанында колбашчы жардымчысы болгон. Ал эми Аз. Умар мезгилинде жетишилген ийгиликтер үчүн алгачкы Иорданиянын, андан кийин Дамасктын (Шамдын) башкаруучусу болот. Анын башкаруу мезгилинде эң алгачкы Ислам деңиз флоту түзүлөт. Аз. Умардын өлүмүнөн кийин халифа тандалган Аз. Осман мезгилинде Шамды халифа сыяктуу эле башкарат. Аз. Османын туугани болгондуктан, Аз. Осман халифанын өлүдүрүлүшүндө Аз. Али кылмышкер эсептеп халифтыгын тааныбайт. Эки мусулман армиясы Сиффинде согушат. Алинин армиясы жеңишке жетип жатканда, Муавиянын досу Амр бин аль-Ас найзалардын учуна Курандын барактарын тактырып, Аз. Алинин армиясина арадагы түшүнбөстүктөрдү Аллахтын китеби менен чечүүнү сунуштады. Али бул кандайдыр бир куудул экендигин айтса да, аскерлерине таасир эте албады. Натыйжада салгылашуу токтоду. Эки тарап Аллахтын китеби жана Расулуллахтын сүннөтүнө жараша чечим кабыл алуу шарты менен келишим түзүштү. Муавия тарабындан калыс деп дайындалган Амр бин аль-Ас жана Алинин каршылыгына карабай каршы тараптын басымы менен калыс тандалган Абу Муса арасында калыстар чечими даярдалды. Бул чечим боюнча эки талапкер халифаттан баш тартат. Мусулмандар шура аркылуу халифаны шайлашмак. Бирок Амр куудул кылып, келишим текстинде болбогон бир сөз кошуп коюп, Муавия халифа болуп тандалганын билдирет. Абу Муса буга каршы чыкса да, эч кандай натыйжа болбойт. Аз. Али армиясы менен артка кайтып жатканда, Муавия Шамлыктар тарабынан халифа болуп таанылат. Бул чечимге нааразы болгон Аз. Али тарапташтары менен кайра согушка даярданып жатканда, Аз. Алини бир харижит өлтүрөт. Аз. Алинин өлүмү Муавияга жеңилдиктерди камсыз кылат жана Муавия Аз. Алинин ордуна халифа тандалган Аз. Хасанга каршы күрөштү баштайт. Армиясынын чыккынчылык көрсөтүүсүнөн улам Аз. Хасан мындан да көп мусулмандардын канынын төгүлүшүнө себепкер болбош үчүн халифатты Муавияга тапшырат. Муавия халифатты колго алгандан кийин кайрадан басып алуу аракеттерин баштайт. Анын халифаты мезгилинде мамлекеттин чегарасы Бухарадан Кайруанга чейин, түштүк Йеменден Стамбулдун чектерине чейин, бул чектерден Хижаз аймагына чейин, Шамга, Алжирге, Иракка, Арменияга, Египетке, Мароккого, Иранга, Хорасанга жана Аму Дарыясына чейин жайылган. Муавия мындан мурун Арабтардын тарыхында үлгүсү жок, төрт халифат мезгилинде колдонулбаган жаңы бир салтты баштаган жана халифатты атасынан уулуна өткөндөй кылып өзгөрткөн. Ошентип Муавия 680-жылы апрелде Шамда каза болуп, ордуна уулу Язид халифа болду.. Ачкыч сөздөр: Ислам, Халифат, Муавия, Али, Сиффин, Харижид
Benzer Tezler
- Ed-Dahhâk b. Kays eş-Şeybânî ve Emevî Devletinin zayıflamasındaki rolü
Ed-Dahhak b. Kays al-Shaybani and its role in the weakening of the Umayyad State
SAAD FOUAD QADER QADER
- Hulafâ-yi Râşidîn dönemi komutanları
Commanders of the Khulafa-e Rashideen period
HAMZA YILDIRICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEHRA GENÇEL EFE
- Ebû Muâviye ed-Darîr ve Kütüb-i Tis'adaki rivâyetlerinin hocaları ve rivâyet lafızları açısından tahlîli
Ebû Muâviye ed-Darîr and the analysis of his narratives in the nine books of hadith in terms of his teachers and his ways of reporting
İSMAİL YAŞA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT YEŞİL
- Ümeyyeoğulları iktidarını meşrulaştırma çabası: Kâdî Ebû Bekr İbnü'l-Arabî örneği
The effort to legitimate the Ümayyads' power: The case of Kadi Abū Bakr İbn al-Ârabī
KÜBRA ATEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET KALAYCI
- İlk kaynaklara göre Sıffîn Savaşı'nda Amr bin el-As'ın rolü
The role of Amr ibn al-'As in the battle of siffin, according to first sources
DİLEK YETİM
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinHarran ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA EKİNCİ