Кыргыз республикасындагы акча-кредит саясатынын трансмиссиондук механизминин өзгөчөлүктөрү
Kırgızistan para politikası aktarım mekanizması özellikleri
- Tez No: 615611
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DAMİRA CAPAROVA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 272
Özet
Акча-кредит саясаты экономиканы жɵнгɵ салууда маанилүү саясаттардын бири болуп саналат. Себеби экономиканын финансылык каражат менен камсыз болушу, баалардын жана улуттук валютанын туруктуулугунун сакталышы сыяктуу маанилүү маселелер акча-кредит саясаты менен байланышкан. Өз кезегинде жогорудагы кɵрсɵткүчтɵр менен ИДПнын ɵсүшү, тышкы соода балансынын жакшырышы жана экономикада туруктуулуктун сакталышы сыяктуу кɵптɵгɵн маанилүү экономикалык бирдиктер байланышкан. 20-кылымдын акыркы чейрегинен баштап экономиканы жɵнгɵ салууда акча-кредит саясатынын ролу жогору болуп келет. Бирок бардык эле ɵлкɵлɵрдɵ бул саясаттын эффективдүү иштеп, экономикага оң таасир берип жатканын айтууга болбойт. Акча-кредит саясатынын эффективдүүлүгү бир жагынан максаттын туура коюлушуна, экинчи жагынан болсо экономикага таасир этүү мүмкүнчүлүк жана инструменттерин так билүү менен байланышкан. Тилекке каршы кɵпчүлүк ɵлкɵлɵрдɵ максатты аныктоодо жана акча-кредит саясатын туура жүргүзүүдɵ кɵйгɵйлɵр чыгып келет. Мындай кɵйгɵйлɵрдүн чыкпоосу үчүн акча-кредит саясатынын трансмиссиондук механизмин так билүү зарылчылдыгы келип чыгат. Кыргызстандагы акча-кредит саясатынын эффективдүүлүгү туурасында кɵптɵгɵн талкуулар болуп, ар кандай изилдɵɵлɵр жүрүп келет. Илимий-эксперттик коомчулук тарабынан КРУБдун акча-кредит саясатын сындап, экономикалык ɵсүшкɵ тоскоол болгон саясат жүргүзүүдɵ деген дагы сындар кɵп айтылат. Бул ойлордун илимий жактан канчалык чындыгы бар жана КРУБ дун экономикага канчалык деңгээлде таасир эте алат деген суроого жооп алыш үчүн акча-кредит саясатынын трансмиссиондук механизмин комплекстүү анализдɵɵ зарылчылдыгы келип чыкты. КРУБдун акча-кредит саясатынын трансмиссиондук механизмин анализдɵɵгɵ багытталган бул эмгек тɵрт главага бɵлүнгɵн. Биринчи главада трансмиссиондук механизм жана анын каналдарынын маңызы, теоретикалык негиздери берилди. Эмгектин негизги ɵзгɵчɵлүгү болуп кийинки үч главада vi жүргүзүлгɵн анализдер болуп саналат. Атап айта турган болсок: экинчи главда Кыргызстандагы валюта, кредит рыноктору жана пайыздык ставкалардын абалы комплекстүү анализденген. Ошондой эле аталган рыноктордогу абалды жɵнгɵ салуу боюнча КРУБдун колдонгон инструменттери жана алардын эффективдүүлүгү жана тууралыгы каралган. Бул главадагы негизги жыйынтык катары КРУБдун алмашуу курсун, кредиттердин кɵлɵмүн жана пайыздык ставкаларлы жɵнгɵ салууда анчейин эффективдүү эместиги ортого чыкты. Алмашуу курсу негизинен тышкы шоктордон жана экономикабыздагы системалык кɵйгɵйлɵрдɵн кɵз каранды. Бирок, КРУБдун алмашуу курсун жɵнгɵ салуудагы ыкмасы сомдук массаны кескин кыскартуу менен гана байланышкан. Т.а. КРУБ сомдун алмашуу курсу ɵтɵ кескин термелүүлɵргɵ дуушар болгондо гана бир жагынан сом каршылыгында валюта сатыштары аркылуу жана экинчи жагынан Ноттор менен овернайт депозиттери аркылуу жүгүртүүдɵн сомду кескин кыскартып термелүүлɵрдү жɵнгɵ салууга аракет кылат. Ал эми доллардашуу сыяктуу системалык кɵйгɵйлɵрдү жɵнгɵ салуу акыркы жылдары гана башталып отурат. Келечекте бул аракеттер комплекстүү башка иш чаралардын алкагында улантылганда гана реалдуу жыйынтыктарга жетүүгɵ мүмкүн болот. Ал эми кредиттик рыноктун абалын караганыбызда, бул багытта дагы КРУБдун саясатынын системалык каталарын кɵрүүгɵ болот. Атап айтканда учурда кредиттик каналдын бир гана максаты бар, ал банк системасындагы ликвиддүүлүктү гана сактоо. Бул багытта КРУБ ɵтɵ кыска мɵɵнɵттүк операцияларды жүргүзүп, банктардын реалдуу экономиканы кредиттɵɵ мүмкүнчүлүгүн арттырууга байланышкан аракеттерди кɵрбɵй келет. Мисалы рефинанстоо опреацияларынын ɵтɵ кыска мɵɵнɵттүк жана жогорку пайыз менен жүргүзүлүшү кредиттика каналдын эффективдүү иштɵɵсүнɵ шарт түзɵ албоодо. Пайыздык ставкаларда дагы КРУБдун таасир этүүсү чектелүү экендигин кɵрүүгɵ болот. Анализдер кɵргɵзгɵндɵй банктардын экономикага берген кредиттеринин пайыздык ставкасы КРУБдун рефинанстоо ставкаларынан таасирленгени менен, КРУБка байланышпаган башка факторлордон кɵбүрɵɵк таасирленет. Трансмиссиондук механизмдин каналдарынын иштɵɵсү үчүнчү главада эконометрикалык анализ аркылуу дагы анализденген. Эконометрикалык анализдин жыйынтыктары дагы экинчи главадагы жыйынтыктар менен дал келип, КРУБдун акча-кредит саясатында жаңылыштыктар бар экендигин таасын кɵргɵзүп келет. Жыйынтык катары тɵмɵнкүлɵрдү айтууга болот: КРУБ акча-кредит саясатынын негизги максаты катары баалардын туруктуулугун сактоо кабыл алып жана бул максатка жетүү жолу катары сомдун массасын чектɵɵ саясатын колдонуу экономикада кɵптɵгɵн системалык кɵйгɵйлɵрдү жаратууда. Бул эмгекте тɵмɵнкү нерселер тастыкталды: 1. Баалардын жана алмашуу курстардын термелүүсү тышкы шоктордон ɵтɵ кɵз каранды. 2. Тышкы шоктордон катуу таасирленүү экономикага жетиштүү финансылык каражат бербеген акча-кредит саясатынын жыйынтыгы болуп саналат. vii 3. Ичтеги системалык кɵгɵйлɵр дагы туура жүргүзүлгɵн чектɵɵчү саясаттын жыйынтыгы болуп саналат. Демек, баа жана алмашуу курсундагы туруктуулукту сактоо экономиканы кɵтɵрүү менен тышка кɵз карандылыкты азайтуу менен байланышкан. Бул үчүн КРУБ Өкмɵт биргеликте экономикалык активдүүлүккɵ түрткү берүүчү саясатты баштоосу зарыл. АЧКЫЧ СӨЗДӨР Акча-кредит саясаты, пайыздык ставка, регрессиондук модель, алмашуу курсу, долларизация, тышкы шоктор.
Özet (Çeviri)
Para politikası devletin ekonomik politikasının temel parçalarından biridir. Ekonomiye finansal kaynakların sağlanması, ulusal para istikrarın korunması ve fiyat düzeyinin istikrarinin saglanmasi gibi konular para politikası ile bağlantılıdır. Mali kaynakların bulunabilirliği, ulusal para biriminin ve yerel fiyatların istikrari, ekonomik büyümeyi teşvik eden, dış ticaret dengesini iyileştiren ve ekonomik istikrarı sağlayan ana faktörlerdir. 20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren para politikası devlet ekonomini politikasinda özel bir rol oynamaktadır. Ancak, para politikası bütün ülkelerde başarılı ve ekonomik kalkınma üzerinde olumlu bir etkisi olacak sekilde yürütülmektedir demek mümkün değil. Çünkü bir yandan para politikasının etkinliği amaclarin dogru secilmesinden. Öte yandan etkin ve doğru bir şekilde ekonomik süreçlere etki edebilecek para politikası araçlarınin kullanilmasina bağlıdır. Ne yazık ki birçok ülkede hedef ve para politikası araçlarının doğru tanımı sorunu vardır. Bu sorunlarin olmasi icin para politikasının aktarım mekanizması hakkinda dogru bir fikre sahip olmak gerekir. Şu anda, Kırgızistan para politikasının etkinliği üzerine bir sürü tartışmalar ve çeşitli çalışmalar var. Bilim adamlari ve uzmanlar sık sık Merkez Bankası faaliyetleri hakkinda negatif değerlendirme ifade eder. Birçok uzman Merkez Bankası faaliyetlerinin ülkenin ekonomik büyümesini engellemektedir inancindadir. Böylece yukarıda sorulara kanıta dayalı cevaplar sağlamak amacıyla para politikası aktarım mekanizmasının kapsamlı bir analizi için acil bir ihtiyaç vardir. Kırgızistan para politikasının aktarım mekanizmasının kapsamlı bir çalışma amaçlayan bu bilimsel çalışma, dory bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde aktarım mekanizması, kanalları ve onlar hakkinda teorik bilgiler verilir. Bu çalışmanın temel özelliği ise 2-3. Bölümlerle baglidir. Iste 2-3. Bölümlerde döviz ve kredi piyasalarının mevcut durumu ve finansal piyasa faiz oranlarındaki trend kapsamlı bir analiz alinmistir. 2. Bölüm Merkez Bankası para politikası aktarım mekanizmasının kanalların kapsamlı bir analizi yapip, ilgili sonuclati vermis. Buna ek olarak, kredi ve döviz piyasaların ve piyasa faizlerinin düzenlenmesinde Merkez Bankası para politikasın araçlarının etkinliği arastirilmistir. Yapilan Analizlerden elde edilen sonuclara baktigimizda Merkez Bankası ix aletleri kur, kredi ve mali kaynakların faiz oranları hacmi üzerinde önemli bir etkiye sahip tanımlamaz. Sonuclara gore döviz kuru dış şoklara ve ekonomide sistemik sorunlara çok bağlıdır. Döviz kurundaki dalgalanmalarin sorunlari dollarizasiyon ve ekonomideki sistemik sorunlar olmasına rağmen Merkez Bankası dalgalanmalari parasal kısıtlamalar yoluyla cozmeye devam etmektedir. Yani Merkez Bankası dolaşımdaki Somu kitle çekmeyi surduruyor. Parayi kisaltmaya yonelik bu politika iki şekilde yapılmkta: som karsiliginda döviz satmayla ve Merkez Bankasının Notlari ve gecelik mevduatlar gibi operasyonlar ile. Merkez Bankası politikasi görüldüğü gibi sert para arzı sınırlamaları kullanarak kısa süreli şok titreşimleri yumuşatma hedefleniyor. Ve dış şoklara bağımlılık, dolarizasyon gibi sistemik sorunlara dikkat edmeyip, Gerçek adımlari yapmiyor. Dolarizasyon düzeyini indirme cabalari sadece 2015 yılında başladı. Ve bu cabalarin iyi sonuclara kavusabilmesi bu tedbirlerin sistemli bir sekilde yapilmasi ile baglidir. Kredi kanal analizi Merkez Bankasının kredi piyasası düzenlemesi bankaların finansal aracılıgini artırmak için yapilmadigini gösterdi. Bu doğrultuda Merkez Bankasının temel amacı - bu fiyatları istikrarini saglamak icin bankalar likiditesini yönetmektir. Bu nedenle Merkez Bankası aletleri kisa zamanli likidite amaçlayan ve bankaların uzun vadeli finansal kaynak sağlamak için yardımcı olur. Merkez Bankasının refinansman operasyonları çok kısa ve pahalı. Faiz oranı kanalinin de etkili oldugunu olamaz. Merkez Bankası nin piyasa faiz oranları üzerinde istikrarlı ve yeterli bir etkisi yoktur. Refinansman faiz oranlarınin kredilerin faiz oranları üzerindeki etkisi bir dereceye kadar var, ama kredilerin faiz oranları daha cok Merkez Bankasınabağımlı olmayan diğer faktörlerden etkilenir. Böylece, yukarıdaki analizlerden şu sonuçlar çıkarabiliriz: 1. Fiyat düzeyi ve döviz kur dış şoklara ve ekonomide sistemik sorunlara daha bağımlıdır. dış şoklara ve ekonomi sistemik sorunlar üzerinde 2. Dış şoklara aşırı bagimlilik ve ekonomideki sistemik sorunlar kısıtlayıcı para politikasının sonucudur. 3. Bu nedenle fiyati ve döviz kuru istikrarı ekonominin büyümesi ile ilgilidir. Bu bağlamda, Merkez Bankası ve Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti ekonomiyi canlandırmak için kapsamlı bir politika başlatmak gerekiyor. ANAHTAR KELİMELERİ Para politikası, faiz oranı, regresyon modeli, döviz kuru, dolarizasyon eğilimi, dış şoklar.
Benzer Tezler
- Кыргызстанда финансы-кредит системасы: абалы, көйгөйлөрү жана өнүгүүсү
Kırgızistan'daki finans kredi sistemi: Durumu, sorunları ve gelişmesi
CAYNAGÜL KIDIRALİEVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2013
EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CUSUP PİRİMBAYEV
- Кыргыз республикасында камсыздандыруу секторунун капитализациясы
Kırgızistan'da sigorta sektörünün sermayelendirilmesi
ERNİS ABDIKEEV
Doktora
Kırgızca
2017
MaliyeKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TURUSBEK ASANOV
- Кыргыз Республикасындагы коммерциялык банктарда рисктерди башкаруу
Başlık çevirisi yok
ABDULAZİZ MAMATJANOV
Yüksek Lisans
Kırgızca
2004
BankacılıkKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiBankacılık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURAR KOYÇUEV
- Кыргыз республикасындагы саламаттык сактоого жумшалган мамлекеттик чыгашалардын эффективдүүлүгүн жогорлатуу
Kırgızistan'daki sağlık sektörüne olan kamu harcamalarının etkinliğinin arttırılma yolları
BERNET COLDOŞEVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2014
MaliyeKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TURUSBEK ASANOV
- Kırgızistan ve Türkiye eğitim sistemlerinde ortaöğretim 7. ve 8. sınıflarbiyoloji dersi öğretim programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi
Кыргызстан республикасынын жана түркия республикасынын билим берүү системаларында, орто билим берүүнүн 7-8-класстарында биология предметининокуу программаларынын салыштырма планда изилдениши
BATTAL ARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SEVİNÇ ÇIRAK KARADAĞ