Özgür zaman: Karl Marx'ın sermaye analizinde toplumsal zamanın örgütlenmesi ve zamansal özgürleşmenin imkânları
The freed time: Organisation of social time and the possibilities of temporal liberation in Karl Marx's analysis of capital
- Tez No: 625976
- Danışmanlar: DR. GÜÇLÜ ATEŞOĞLU, PROF. DR. ÇETİN BALANUYE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Felsefe Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 709
Özet
Bu çalışmada Karl Marx'ın sermaye analizinden hareketle özgür zaman (freed time) kavramını geliştirmeyi amaçlıyorum. Marx'ın Grundrisse ve Kapital'de sunduğu kavram repertuarında boş zaman (leisure time), kullanılabilir zaman (disposable time) ve serbest zaman (free time) şeklinde üç farklı toplumsal artı-zaman türü vardır. Toplumsal emek belirlenimi açısından kullanılabilir zamanı yaratan, emeğin tarihsel gelişimi içerisindeki üretkenliğidir; bir başka deyişle teknolojik araçların gelişimiyle emeğin üretkenliğinin organik sentezidir (kapitalizmde göreli artı-değer yaratma süreçleridir!). Fakat kapitalist sınıf, toplumsal zamanının örgütlenmesine egemen olarak, kullanılabilir zamanı kendi boş zamanına (mutlak artı-değer yaratma süreçlerine!) çevirir ve böylece zaman sermayede ya da hiçkimsede cisimleştirilir. Boş zaman olarak kullanılabilir zamanı üreten şey kendi temelini tam da mülkiyet ilişkilerinde bulmuştur; bu yüzden kapitalist sistemde boş zaman burjuvazide kişileşmiştir. Fakat emeğin öznesi, emek-gücünden başka bir metası olmadığından boş zamandan dışlanır ve ona verilen artı-zamanı da yeniden-üretimin zorunluluğu olarak tecrübe eder. Demek ki çalışma dışı zaman bağlamında asıl sorun, kapitalist üretim ilişkilerinin özgür zamanın negatif biçimlerini dayatmasıdır. Özgür zamanın negatif biçimleri olarak kullanılabilir zaman, boş zaman ve serbest zaman, proleterin kendisinin üretmeye muktedir olduğu zamansal özgürleşmeye sermayenin kronolojik mantığı tarafından her gün her saat el koyulmasının asli biçimleridir. Serbest zaman herkesin zamanını tanır ancak onu radikal bir sapma olarak kuramaz. Bu yüzden serbest zaman, sermaye aksiyomatiği karşısında radikal bir dışsallık değildir. Serbest zaman hiçkimsenin ve bazılarının uzantısı olan herkeste kişileşir. Benim içinse asıl mesele özgür zamanın pozitif bir olanağını araştırmaktır, bir başka deyişle herkes olarak herkezin zamanını düşünmeye çalışarak özgür zamanın kavramını geliştirmektir. Burada şu soruyu sormalıyız: Marx'ın zaman ekonomisi kavramı buna gerçekten de imkân tanır mı? Clinamenle kurulan özgür zamanın différanceı (free-d) için en kritik sorun işte buradadır. Emek ve arzu arasındaki yeni bir dayanışma, sermayenin khronosuna ait olmayan özgür bir zamansallığı üretebilir mi, emek tam da kendi bedeninde bulunan canlı zamansallığı geri kazanabilir mi? Bana göre bunun için önce bir yıkım hareketi gerçekleştirilmelidir. İki tarihsel fenomenin eşzamanlı olarak ortadan kaldırılması gerekir: El koyulan özgür zamanın geri alınması ve emek ile arzu arasında yeni bir ittifakın kurulması. Ancak Marx'ın zaman ekonomisi dediği ve komünist düşünceye bütünüyle sirayet eden zaman mefhumunun sorunsalları ve elbette zamanın yabancılaşmış bir biçimi olarak tarihte işleyen zaman mefhumunun analizi, hem yeterince merkezi bir konu olarak alınmamış hem de Marx ve Engels'in metinlerinde kısmen örtük bir biçimde sergilenmiştir. Kuşkusuz burada Antonio Negri, Moishe Postone, Massimiliano Tomba ve Stavros Tombazos adlarını anmak gerekir. Fakat başta ortaya koymaya çalıştığımız sorunsalı kapitalist analitik, kurucu iktidar, fantazmagorya, soyut emek ve soyut zaman kavramları etrafında inceleyen bu düşünürler, Marx'ın sermaye analitiğindeki différanceı, özgür zaman mefhumu üzerinden keşfetmeye girişmemişlerdir. Özgür zaman ne kullanılabilir zaman ne boş zaman, ne de serbest zamandır. Özgür zaman, sermayenin khronosunun daha ilksel birikimden itibaren el koymaya başlayarak üretimin, dolaşımın ve birikimin zamanına çevirdiği hayat zamanıdır. Bu çalışma kapitalist zaman ekonomisine olduğu kadar herhangi bir başka mevcut veya muhtemel zaman ekonomisine de indirgenemeyen, sayılabilir ve ölçülebilir olmamakla birlikte sayılabilir ve ölçülebilir herhangi bir zaman tasarımının dahi kendisi temelinde kurulduğu virtüel bir zaman kavramının peşine düşmektedir. Giriş bölümü zaman ekonomisi kavramına dair güncel bir bağlamdan hareketle felsefi betimlemeler yapmakta ve birtakım diyagramlar aracılığıyla sorunsalın topolojik, tipolojik ve metodolojik motiflerini ortaya koymaya çalışmaktadır. İlk bölüm sermayenin üretim sürecinde toplumsal zamanının nasıl tasarımlandığı ve örgütlendiğine, ikinci bölüm ise dolaşım zamanı kavramına odaklanmaktadır. Marx'ın Kapital'inin ilk ve ikinci ciltleri eksenindeki bu tartışmalara dünyalaştırma, sermayenin ayna evresi, sermayenin kötü sonsuzu, sermayenin ebedi dönüş eğilimi gibi ilk kez bu çalışmada kullanılan birtakım kavramlar eşlik etmektedir. Bu kavramlar Marx'ın metnini yeni bir yaklaşımla okuma konusunda birtakım yollar açmaktadır. Betimlenen ve çözümlenen kapitalist zaman ekonomisinin sınırları üçüncü bölümde gösterilmekte ve buradaki kavram repertuarı, kullanılabilir zaman, boş zaman ve serbest zamandan oluşmaktadır. Son bölüm özgür zamanın kavramına odaklanmıştır. Bu bölümde epistemolojik perde olarak adlandırılan dogmalar şebekesinin özgür zamanın kavramını felsefi olarak nasıl örtbas ettiği incelendikten sonra, fazlanın politik ekonomisi, borç ve zaman ilişkisi, özgür zaman toplumu ve yaratıcı sapma kavramları ele alınmaktadır. Sonuç bölümü herkezin zamanını yeniden felsefi düşüncenin gündemine getirmeyi amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
In this study, I aim to develop the concept of freed time by considering Karl Marx's analysis of capital. In Karl Marx's conceptual repertoire, which is presented in his Grundrisse and Capital, there exists three different kinds of social suplus-time such as leisure time, disposable time and free time. In terms of the determination of social labour, disposable time is created by the productivity of labour in its historical development; i.e., it is created by the organic synthesis of development of technological devices with the productivity of labour (production of relative surplus value in capitalism). However, capitalist class converts disposable time to its leisure time by dominating the organisation of social time (by production of absolute surplus-value) and in capitalist system, therefore, time is embodied in capital itself or in nobody. That which produces disposable time as leisure time has found its foundations in the property relations and thus leisure time has been embodied in bourgeoise. But the subject is excluded from the leisure time since s/he has no commodity other than her/his labour-power and experiences the surplus time given to her/his as a necessity of reproduction. It means that the essential question concerning out of the working hours is that capitalist relations of production has imposed upon the negative forms of freed time. As the negative forms of freed time, disposable, free and leisure times are the main modes of the appropriation of temporal liberation, of which proletariat is capable to produce, by the chronological logic of capital day by day, hour by hour. Free time recognizes the time of everyone but it cannot constitute it as a radical swerve. Hence free time is not a radical exteriority against the axiomatic of capital. Free time is embodied in everyone who is the continuation of nobody and somebody. For me the main problem is to explore a positive possibility of freed time; i.e. to develop the concept of freed time by trying to think the time of everyone as any-one. At this point we pose following question: Does Marx's concept of economy of time allow for this? Or does it lead us to remain in chronological time? The most critical problem for the différance of freed time (free-d), which is constituted by clinamen, is here. Can a new solidarity between labour and desire produce a freed temporality, which does not belong to chronos, i.e., can the labour regain the living temporality presented in its constitution? For me, firstly, a destruction need to be occured. And two historical phenomena should be simultaneously abolished: Regaining the appropriated freed time and constituting a new alliance between Labour and Desire. However, the problematics of the concept of time which completely enures to the communist idea and termed by Marx as economy of time and also the analysis of the concept of time functioning in history which is a form of alienated time have not been taken into the centre of discussion as well as implicitly presented in Marx and Engels' texts. Definitely, the names such as Antonio Negri, Moishe Postone, Massimiliano Tomba and Stavros Tombazos should be mentioned. But those philosophers who study our problematics around the concepts of capitalist analytic, constituting power, phantasmagoria, abstract labour and abstract time, have not undertaken to discover the différance in the analytics of capital by considering the concept of freed time. Freed time is neither disposable time or leisure time nor free time. Freed time is the life time, which is converted to the time of production, circulation and of accumulation, and is appropriated by capital from the very start of primitive accumulation. This study traces a concept of virtual time, which cannot be reduced to any economy of time as well as the capitalist one and upon which even calculable and measurable designs of time are constituted, although it is not a calculable and measurable time. By considering the current context, introduction part makes philosophically descriptions of economy of time and tries to reveal the topological, typological and metodological motives of the problematics via some diagrams. First chapter focuses on how the social time is organized in the process of the production of capital and the second chapter focuses on the concept of circulation time. These discussions on the axis of the first and second volumes of Marx's Capital are accompanied by some concepts that are firstly used in this text such as terra-forming, mirror stage of capital, bad infinity of capital, tendency of eternal recurrence of capital. These concepts open the roads in order to read Marx's text with a new approach. In the third chapter, previously described and analysed borders of the capitalist economy of time are presented and this conceptual repertoire consists of disposable time, leisure time and free time. Last chapter focuses on the concept of freed time. After how the network of the dogmas termed as epistemological curtain obscure the concept of freed time is examined, political economy of surplus, the relationship between debt and time, society of freed time and the creative swerving are studied. Conclusion part aims to bring the concept of time of any-one into the agenda of philosophy.
Benzer Tezler
- Sermaye birikim süreçleri ve değişen tüketim tarzları
Capital accumulation process and differentiating patterns of consumption
ÖZGÜN BİÇER
- Karl Marx'ta ?sınıf? ve Friedrich Nietzsche'de ?sürü? kavramları
Karl Marx's social class conception and Friedrich Nietzsche's herd conception
HATİCE IŞIL ŞENOL
- Thomas Hardy'nin şiirleri İle Tess of the D'Urbervilles ve Jude the Obscure Adlı romanlarında doğalcı unsurlar
Naturalistic elements in Thomas Hardy's Poems and in His Novels Titled Tess of the D'Urbervilles and Jude the Obscure
İDİL BAHÇELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Batı Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK EGE
- K. Marx ile F. Nietzsche'nin tarih anlayışları
Historical understanding of K. Marx and F. Nietzsche
GÜRSEL ARIYAN
- Çatışmacı toplum paradigması: Teorik ve meta-teorik düzeylerin ilişkisi
Conflict paradigm of society
ADNAN TÜREGİN
