VIII.-XIII. yüzyıl metinlerinde Türkçe dinî söz varlığı
Turkish religious terminology in 8th to 13th centuries texts
- Tez No: 629473
- Danışmanlar: PROF. DR. SUAT ÜNLÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 548
Özet
Türk dilinin tarihî temellere dayalı dönemlendirilmesi üzerinde çalışan Türkologlarca başlıca iki yol izlenmiştir. Bunlardan ilki Türk dilinin günümüze ulaşan ilk yazılı malzemelerini içeren Köktürk Türkçesi dönemi ile Eski Uygur Türkçesine ait metinleri“Eski Türkçe”olarak kabul eder ve İslamiyet etkisindeki Türk yazınının ilk örneklerini gördüğümüz Karahanlı Türkçesi metinlerini“Orta Türkçe”sınıfına dâhil eder. Bu görüşün başlıca gerekçelerinden biri din değişimine bağlı kültürel değişmelerdir. Bu kültürel değişmelerin söz varlığına etkisi doğrudandır. Dolayısıyla dinî söz varlığındaki gelişmeler temel gerekçelerden biri sayılarak Türk dilinin tarihî dönemlendirilmesi işine girişilmiştir. Türk dilinin tarihî temellere göre dönemlendirmesinde ikinci görüşe göreyse Eski Türkçe döneminin bitişi, XIII. yüzyılın başında gerçekleşen Moğol İstilası ile ilgilidir. Bu istila, Türklerin coğrafî olarak çok çeşitli bölgelere yayılmasına, eskisine göre çok daha büyük toplulukların birbirinden uzakta yaşamasına ve farklı siyasî birlikler hâlinde teşkilatlanmasına neden olmuştur. Bunun bir sonucu olarak Türk dili, doğuda ve batıda birbirinden farklı iki ayrı kolda gelişmesini sürdürmüştür. Oysa Karahanlı Türkçesi döneminde, Türkler birbirinden uzakta dahi olsalar Eski Uygur Türkçesinin devamı olan ortak bir yazı dilini kullanmaktaydılar. Bu görüş, Eski Türkçe adıyla sınıflandırılan döneme Köktürk Türkçesi, Eski Uygur Türkçesi ile birlikte Karahanlı Türkçesini de eklemeyi gerektirir. Bu çalışmada, Türk dilinin tarihî dönemlendirilmesi konusunda temel tartışmaların odağında olması nedeniyle dinî söz varlığının üzerinde durulacaktır. Çeviri faaliyetleri Türk dilinin dinî söz varlığının oluşmasında etkili olmuştur. Yeni eklemlenilen dine ait söz varlığının bu dini benimseyen halka kendi diliyle ulaştırılması çabaları, Eski Uygur Türkçesinde yabancı kökenli söz varlığıyla birlikte Türkçe karşılıkların üretilmesi için çalışılmasına neden olmuştur. Bu çalışmada ilk önce İslami dönemin Türkçe ilk metinlerindeki dinî söz varlığı tespit edilecektir. Daha sonra İslamiyet'in benimsenmesinden sonra mevcut dinî söz varlığının yeni dine ait söz varlığının oluşumunda ne ölçüde etkili olduğunun üzerinde durulacaktır. Bu amaçla Karahanlı Türkçesi dönemine ait olduğu düşünülen metinlerdeki Türkçe dinî varlığının VIII. yüzyıldan itibaren nasıl değişmeler ve gelişmeler gösterdiği incelenecektir.
Özet (Çeviri)
There are two main schools of thought in Turcology which work on the historical periodization of Turkish language based on historical developments. First of these schools classify Köktürk and Uygur Turkish period which encompass the first written materials of Turkish language survived to the present day as“Old Turkish”and Karahanlı Turkish which encompass the first examples of Turkish texts influenced by Islam as“Mid Turkish”. The main pillar of this perspective is the cultural transformations triggered with the influence of religious transformations. The effect of cultural transformations to Turkish vocabulary is considered to be linear. Therefore, historical periodization of Turkish Language incepted on the basis of progression of religious vocabulary in Turkish vocabulary. The second school of thought, working on the historical periodization of Turkish language, attributes the end of the“Old Turkish”period to the Mongol invasion in 13th century. This invasion led to the dispersion of the Turkish speaking population into a large geographical area where large communities live at isolating distances to each other and organized under the umbrella of varying political systems and entities. As a consequence of this dispersion, the Turkish language continued its progression in two distinct wings; east and west. On the other hand, during Karahanlı Turkish era, despite the communities living in large dispersed area, Turkish communities were using the common written language which was a continuation of Old Uygur Turkish writing system. This perspective requires including Karahanlı Turkish in the“Old Turkish”era together with Köktürk and Old Uygur Turkish. This study shall focus on the religious vocabulary as religious vocabulary is in the epicentre of historical periodization of Turkish language. Translation activities had a considerable influence on the emergence of religious vocabulary of Turkish language. The endeavour to deliver the new vocabulary of the recently embraced religion to the Turkish community in their own language flag-shipped the translation efforts of the foreign origin words in Old Uygur Turkish. This study shall first attempt to identify the religious vocabulary in the first examples of the texts of Islamic influenced era. Later, the study shall attempt to discover the influence of the existing religious vocabulary in the emergence and formation of the newly embraced religious vocabulary. With this goal in mind, the study will scrutinize the texts, considered to belong to the Karahanlı Turkish era, for demonstrating the evolution and transformation of Turkish religious vocabulary starting from 8th century.
Benzer Tezler
- VIII.-XIII. yüzyıl erken dönem Mushaf gülleri
VIIIth-XIIIth century early period Mushaf roses
AYŞEGÜL ŞENLİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
El SanatlarıSüleyman Demirel ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. YUSUF BİLEN
- VIII. ve -XIII. yüzyıllar arası Türkçe eserlerde hayvan adları
Between VIII. and XIII. centuries the animal names in the Turkish texts
FERAY CAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimNiğde ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULLAH KÖK
- Abbasi Devleti Döneminde İslam siyaset teorisi: Geleneksel toplum, müslümanlar ve Halife (VIII.-XIII. yüzyıl)
Islamic political theory in the Period of Abbasid State: traditional society, muslims and caliph (VIII.-XIII. century)
FURKAN ALAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dinİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATEŞ USLU
- İç rekonstrüksiyon bağlamında Ana-Oğuzca durum morfemleri
Case morphemes in Proto-Oghuz in the context of internal reconstruction
KENAN AZILI
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERRUH AĞCA
- Gravür ve seyahatnamelerde anıtsal yapılarıyla İstanbul (18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl)
Başlık çevirisi yok
NECLA ARSLAN