Âşık Temelî'nin hayatı, sanatı ve şiirleri
The life, art and poems of Âşik Temelî
- Tez No: 631768
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSEYİN KÜRŞAT TÜRKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Ozan, Âşık Tipi, Âşıklık Geleneği, Âşık Yakup Temel, Halk Hikâyesi, Poet, Minstrel Type, Minstrelsy Tradition, Âşık Yakup Temel, Folk Story
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1242
Özet
Âşık edebiyatı ozan-baksı geleneği ile şekillenen, temelini halk edebiyatından alan, tekke-tasavuf edebiyatından beslenen ve 15. yüzyıldan sonra gelişen bir saz edebiyatıdır. Ozanlar kopuz ile ezgili şiirler söyleyip büyücü, hekim, müzisyen, rahip-şair olarak toplumda var olmuşlardır. Âşıkların sadece çalgılı şair olarak anılması ozanlara göre iş bölümünün azaldığını göstermektedir. Âşıklar da ozanlar gibi yarım uyak kullanıp hece ölçüsüne uyarak toplumun önünde ezgili şiir söyler. Âşık tipi halk şiirine yeni kurallar ve disiplinler getirmiştir. Dini konuların dışına çıkarak aşk ve yiğitlik gibi temalar halk şiirine girmiştir. Katı ayak kuralları ve yarışmalarla birlikte lebdeğmez, muamma gibi yeni şiir anlayışları ortaya çıkmıştır. Köyden şehre göçlerin, kültürel değişimlerin, okuma yazma oranının artması gibi sebepler âşık tipinin değişmesini ve gelişmesini sağlamıştır. 16.yüzyıldan itibaren her yüzyılda yetişen âşıklar; toplumun politik yapısını, yaşayışını, kültürünü şiirlerinde yansıtmış ve topluma ayna olmuşlardır. 21. yüzyılda bir önceki asra göre âşıklık geleneğinin gücü sarsılmış olsa da saz çalabilen, atışma yapabilen, doğaçlama söyleyebilen usta-çırak geleneği içinde yetişmiş Yakup Temel gibi âşıklar da vardır. Yakup Temel âşıklık geleneğini âşık toplantıları ve buluşmaları haricinde televizyon ve radyo promlarında da sürdürürerek modern yaşama ayak uydurmuştur. Ayrıca lebdeğmez gibi şiirleri başarılı bir şekilde sunmuş; yayın, kurum, âşık buluşmaları ve festivallerden birçok ödül almıştır. Bu tez çalışmasında Yakup Temelî'nin hayatı, âşıklığı, sanatı ve sanatının içinde yer alan şiirleri ve hikâyeleri incelenmiştir. Tezin Yakup Temelî'nin Hayatı ve Âşıklığı adlı ilk bölümünde; Temelî'nin soyu, babası, annesi, doğumu, öğrenim durumu, askerliği, evliliği, çocukları, âşıklığa başlaması, kullandığı mahlaslar, etkilendiği âşıklar, katıldığı âşık programları ve aldığı ödüllerin bilgisi verilmiştir. Yakup Temelî'nin Şekil Yapısı ve Biçimsel Dağılımı adlı 2. bölümünde vezin tanımı yapılarak atışmalar, sicillemeler ve satrançlar bölümü hariç incelenen 644 şiirin hece ölçüsüne göre dağılımı verilmiş ve bu şiirlerden örnekler verilerek durak yapısı belirlemiştir. Kafiye ve redifler şiir örnekleri üzerinden işlenmiş; ayaklar ise tek ve döner ayak şeklinde gruplandırılmıştır. Ayrıca 644 şiirin hece ölçüsü, durak, kafiye düzeni, ayak, dörtlük sayısı, mahlas ve şiirlerin yazılış tarihi tablo haline getirilerek bir bütün halinde incelenmiştir ve sonuç bölümünde incelenen şiirler grafiklerle desteklenmiştir. Âşık Temelî'nin Şiirlerinde İşlediği Konular adlı 3.bölümde şiirler; milli konular, dini konular, tarihi olaylar, güncel konular, toplumsal eleştiri, halk kültürü başlıklarına ayrılmıştır ve şiirler yorumlanmıştır. Âşık Temelî'nin Şiirlerinde Edebî Sanatlar adlı 4. bölümde 19 tane edebi sanatı ele alınarak şiirlerden örnekler verilmiştir. Âşık Temelî'nin Hikâye İncelemeleri bölümünde Şahperi ile Süleyman ve Kurt Hasan hikayeleri; olay örgüsü, kaynak, mekan, zaman kavramı, kahramanlar, epizot tahlili, yer alan şiirlerin tahlili, kalıplaşmış ifadeler ve dil ve anlatım gibi başlıklara ayrılarak ele alınmıştır. Tezin altıncı bölümünde Âşık Temelî'nin 698 şiiri birinci dörtlüğün son mısrasındaki ayak seslerinin sırasına bağlı kalınarak sıralanmıştır. Yedinci bölümünde ise“Süleyman ile Şahperi ve Kurt Hasan”hikâyelerinin orijinal hali yer almıştır.
Özet (Çeviri)
Minstrel literature is a repertory literature that is shaped by the poet-baksı tradition, which is based on folk literature, fed by tekke-mysticism and developed after the 15th century. The bards sing poems with kopuz and existed in the society as sorcerers, physicians, musicians and priest-poets. The fact that the minstrels are mentioned only as a musical poet shows that the division of work decreases compared to poets. The minstrel type brought new rules and disciplines to folk poetry. Going out of religious issues, themes such as love and bravery entered public poetry. Along with strict foot rules and competitions, new poetry understandings such as lebdeğmez, conundrum have emerged. Reasons such as migration from the village to the city, cultural changes, and increase in literacy rate have led to the change and development of the minstrel type. Minstrels, who grew up every century since the 16th century, reflected the political structure, life and culture of the society in their poems and became a mirror to the society. Although the power of minstrel tradition was shaken in the 21st century compared to the previous century, there are also minstrels such as Yakup Temel, who grew up in the master-apprentice tradition, who could play instruments, shoot, sing and improvise. Yakup Temel continued the tradition of minstrelship in television and radio promos, apart from minstrel meetings, and kept up with modern life. He also successfully presented poems such as lebdeğmez; has received many awards from publications, institutions, minstrel meetings and festivals. In this thesis, Yakup Temeli's life, minstrelsy, art and poems and stories in his art were examined. In the first part of the thesis,“Yakup Temelî's Life and Minstrelsy”, the knowledge of Temelî's lineage, father, mother, birth, educational status, military service, marriage, children, beginning minstrelsy, the pseudonym he used, the minstrels he was impressed, the programs he received, and the awards he received were given. In the 2. chapter titled“Shape Structure and Formal Distribution of Yakup Temeli”, the definition of meter is given, and the distribution of 644 poems examined according to the syllable measure is given, except for the conflicts, registers and chess section, and the station structure is determined by giving examples from these poems. Rhymes and redifs were processed through poetry examples; feet are grouped as single and rotating feet. In addition, the syllable size of the 644 poems, the stall, rhyme order, the number of feet, the number of four, the pseudonym and the written date of the poems were analyzed as a whole and the poems examined in the conclusion section were supported with graphics. Poems in the 3rd chapter titled“Topics Handled by Âşık Temelî”is devoted to the topics of national issues, religious issues, historical events, actual events, sacred issues, social criticism, folk culture; and these poems were interpreted. In the 4th chapter titled“Literary Arts in the Poems of Âşık Temelî”, 19 literary arts were handled and examples of poems were given. In the section of“Story Studies of Âşık Temelî”, the stories of Şahperi and Süleyman and Kurt Hasan were dealt with under the titles such as plot, source, place, concept of time, heroes, episode analysis, analysis of poems, stereotypes and language and expression. In the sixth part of the thesis, 698 poems of Âşık Temelî are listed by adhering to the order of footsteps in the last line of the first quarter. In the seventh part, the original version of the stories of“Süleyman ve Şahperi and Kurt Hasan”was included.
Benzer Tezler
- Âşıklık geleneği içerisinde Şeref Taşlıova'nın yeri ve kullandığı makamlar
Başlık çevirisi yok
DENİZ ŞENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜRBÜZ AKTAŞ
- Âşık Cinasî'nin hayatı, sanatı ve şiirleri
The life, art and poems of Cinasî, the bard
HAMZA KOLUKISA
Doktora
Türkçe
2014
Halk Bilimi (Folklor)Atatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ KAFKASYALI
- Âşık Kıraç Ata'nın (Ekrem Kıraç) hayatı sanatı ve şiirleri üzerine bir inceleme
A study on the life art and works of love Kıraç Ata (Ekrem Kıraç)
HÜSEYİN KÜRŞAT TÜRKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NEDİM BAKIRCI
- Âşık Erol Ergani'nin hayatı,sanatı ve şiirleri ve hikayeleri
Aşik Erol Ergani' s life his art,poets and stories
ERCAN DEMİRTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. İBRAHİM DİLEK
- Hasan Ziyâ'î divanında insan mefhumu çerçevesinde sevgili, âşık, rakîb
Başlık çevirisi yok
ÇAPAN ÖZÇİFÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıUluslararası Kıbrıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABAHATTİN KÜÇÜK