Geri Dön

Tûsî ve Kâtibî'nin İsbât-ı Vâcib tartışması

Tûsî and Kâtibî's debate on proving the existence of God

  1. Tez No: 632584
  2. Yazar: MEHMET TAYFUN KÜÇÜK
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ENGİN ERDEM
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2020
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 174

Özet

Bu çalışmada Necmeddîn el-Kâtibî ve Nasîreddîn et-Tûsî arasında Tanrı'nın varlığı konusunda gerçekleşen mektuplaşmalar ele alınmıştır. Tanrı'nın varlığı hakkında İslam filozofları tarafından öne sürülen İmkân Delili üzerinden argümanlarını geliştiren Kâtibî'nin, İslam düşüncesinde kelam ve felsefe geleneklerini karşılaştırarak hocası Tûsî'ye yazdığı bu mektupların merkezinde Kâtibî'nin teselsülün imkânını iddia etmesi vardır. Kâtibî bu hususta kelam ve felsefe geleneklerinin her ikisine de teselsülün imkânsızlığını savundukları için itiraz eder. Bu geleneklerin bu önermelerinin âlemin kıdemi tartışmasında âlemin kadîm olduğunu iddia eden filozofların galibiyetine sebep olacağını dile getiren Kâtibî, kelamcılar gibi âlemin hâdis olduğunu kabul etmenin tek yolunun teselsülün imkânını kabul etmek olduğunu söyler ve bu husustaki argümanlarını sıralar. Bu argümanlara Tûsî'nin verdiği cevaplar neticesinde Kâtibî ikna olarak filozofların argümanlarının gerçeği yansıttığını kabul eder ve Tûsî ile aralarındaki tartışma sona erer. Filozofların galibiyeti sonucunda geriye sadece Fahreddîn er-Râzî'nin filozoflara yönelttiği bir eleştiri kalır. Bu eleştirisinde Râzî'ye göre, âlemin kıdemi kabul edilirse günlük olaylar da dâhil olmak üzere var olan her şeyin kadîm olduğu iddia edilmiş olacağından dolayı âlemin kıdemi iddiası kabul edilemez. Fakat Kâtibî, bu itirazın filozoflara zarar vermeyeceğini zikretmekle yetinir. Bundan sonra her iki taraf da Râzî'nin bu itirazı üzerinde durmaz ve tartışmanın bu kısmını kapalı bırakırlar. Çalışmamızda bu kapalılığın giderilmesi için tartışmada geçen argümanlar ışığında Râzî'nin bu itirazının filozoflara niçin zarar veremeyeceği üzerinde de durulmuş ve argümanlar üzerinde yapılan tahliller sonucunda Vahdet-i Vücûd taraftarı sûfîlerin de tartışmaya dahil edilerek filozoflarla karşılaştırılmaları uygun görülmüştür. Çalışmamızın giriş kısmında bu tartışmaların ve argümanların tarihsel arka planı üzerinde durulmuş ve bu argümanların İslam düşüncesindeki yeri tespit edilmiştir. Daha sonra tartışmadaki argümanlar üç ana başlık altında toplanarak çalışmamızın üç ana bölümü oluşturulmuştur. Bunlardan Tanrı'nın varlığının ispat edilmesiyle alakalı olan kısım“İmkân Delili Tartışması”başlığıyla birinci bölümde, bilfiil sonsuzun imkânsızlığıyla alakalı olan kısım“İptal-i Teselsül Delilleri”başlığı altında ikinci bölümde ele alınırken üçüncü bölüm ise“Âlemin Kıdemi Tartışması”na ayrılmıştır. Tüm bu bölümlerde taraflarca öne sürülen argümanlar sistematik bir şekilde değerlendirilerek her birinin delil değeri üzerinde analizler yapılmıştır. Âlemin kıdemi tartışmasının sonunda tartışmaya sûfîlerin de dahil olmasıyla çalışmamız Tûsî ve Kâtibî'nin tartışmalarını merkeze alarak İslam'ın üç temel nazarî disiplini olan kelam, felsefe ve tasavvuf disiplinleri arasında Tanrı'nın varlığı ve âlemin ontolojik statüsü hususunda kaleme alınan mukâyeseli bir çalışma haline gelmiştir.

Özet (Çeviri)

This master's thesis explores the correspondence between Najm al-Dîn al-Kâtibî and Nasîr al-Dîn al-Tûsî on the existence of God. Kâtibî develops his arguments on the existence of God using the 'contingency argument' as articulated by various Islamic philosophers. Through his correspondence with Tûsî, Kâtibî both elaborates on the contingency of infinite regress and compares the traditions of kalam and philosophy in Islamic thought. Specifically, Kâtibî critiques the defense of the impossibility of infinite regress found in both kalam and philosophy. Instead, he notes that this assumption shared by both traditions validates the philosopher's claim that the universe is eternal. He contends that recognising the temporal origination of the universe, as articulated by kalam scholars, alternatively requires acknowledging the contingency of infinite regress. In the correspondence, Tûsî ultimately convinces Kâtibî of the merits of the philosophers' position thus concluding this particular discussion. In asserting the strength of the philosopher's position, Kâtibî also tackles Râzî's claims about the eternity of the universe. Fakhr al-Dîn al-Râzî rejects arguments for the eternity of the universe on the basis that ascribing such eternity implies the possibility that every existent thing, including daily events, is eternal. Kâtibî, however, notes that Râzî's critique does not undermine the philosopher's position. As a result, neither Tûsî nor Kâtibî dwell on Râzî's objection and this aspect of the debate remains unfinished. In hopes of resolving this unfinished debate, this thesis also examines mobilizes assumptions from the philosophical tradition to emphasize the limitations of Râzî's objection. In doing so, it explores conversations amongst sufis who support the notion of wahdat al-wujud and compares these debates with those taking place amongst philosophers. In the introduction of the thesis, I locate these various debates within the broader historical context of Islamic thought. I then divide the arguments into three primary subsections through which the three distinct yet inextricably intertwined chapters emerge. The first chapter is titled“Debate on the Contingency Argument”and discusses proofs for the existence of God. The second chapter,“Evidences of Impossibility of Infinite Regress,”focuses on the impossibility of absolute infinite. The third chapter investigates the“Debate on the Eternity of Universe”. In each chapter, I systematically analyse and evaluate the evidence present in each argument. By focusing the correspondence between Kâtibî and Tûsî and exploring corresponding theological discussions amongst sufis, this master's thesis is a comparative study of the debates on the existence of God and the ontological status of the universe among the three primary theological disciplines of Islam: Kalam, philosophy and sufism.

Benzer Tezler

  1. Yakın dönem isbât-ı vâcib çalışmaları

    Works on the proofs for the exi̇sttence of god i̇n the recent period

    ÖZKAN TEKİN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DinAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. METİN ÖZDEMİR

  2. İbn-i Kemal'in hayatı eserleri ve yaratma anlayışı

    Ibn Kemal: His life, works and conception of creation

    FURAT AKDEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2000

    DinAnkara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HÜSEYİN ATAY

  3. İbn kemmûne ve felsefesi

    Ibn kammûna and his philosophy

    FATMA ZEHRA PATTABANOĞLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    BiyografiMarmara Üniversitesi

    İlahiyat Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. BEKİR KARLIĞA

  4. İbn Sînâ'nın es-Siyâsetü'l-menziliyye'si bağlamında 'İlmü tedbîri'l-menzil

    'Ilmu tadbīr al-manzil with special reference to al-Siyāsa al-Manziliyya by Ibn Sīnā

    ABDULLAH GİDER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    EkonomiMarmara Üniversitesi

    İslam Ekonomisi ve Finansı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. CENGİZ KALLEK

  5. Osmanlı tarih yazımında ve siyâsetnâme literatüründe İbn Haldun'cu yaklaşımların değerlendirilmesi

    The evaluation of İbn Khaldunistic approaches in the Ottoman historiography and the literature of siyasat-nama

    MUHAMMET EMİN ÜNAL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Tarihİstanbul 29 Mayıs Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MEHMET ŞAKİR YILMAZ