Masal ve mitoloji: Türk masallarında kültlerin çözümlenmesi
Tales and mythology: Analysis of cults in Turkish tales
- Tez No: 651833
- Danışmanlar: PROF. DR. PERVİN ERGUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 440
Özet
Türk Halk Bilimi'nin temel araştırma alanlarından biri olan masallar, toplumun maddi ve manevi kültür unsurlarını içinde barından önemli kaynaklardır. Masallar insanoğlunun yaşadığı kültürel değişimi ve dönüşümü yansıtan birer toplumsal hafızadır. Bu çalışma, masallarda yer alan olağanüstü durum veya varlıkların dinsel bir anlamının olduğu düşüncesinden hareketle kültür dünyasında var olan kültlerin çözümlenmesi temel düşüncesine dayanmaktadır. Mitoloji ile ilgili çeşitli kültürel unsurlar, toplum hayatında sürekli yenilenerek o toplumun duygu ve düşünce dünyasını temsil eden bir imge haline gelmektedir ve çeşitli mitolojik unsurların masallarda farklı bağlamlarda yeniden üretilmesi sürdürülebilir bir imge imajını ortaya koymaktadır. Çalışmada 1855-2010 tarihleri arasında Türkiye sahasında bilimsel metotlarla derlenen ve araştırmalara kaynaklık eden 1082 masal incelenmiştir. İki bölümden oluşan bu çalışmanın birinci bölümünde“Türk Masallarında Yaygın Görülen Kültler”başlığı altında Üst Dünya ile İlgili Kültler, Orta Dünya ile İlgili Kültler ve Alt Dünya ile İlgili Kültler masallarda bulunan işlevsel özelliklerine göre sınıflandırıldıktan sonra kültlerin yoğunluk durumu ortaya çıkarılmış ve arkaik yönleri çözümlenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise“Türk Masallarında Kültlerin İmge ve Simge Bağlamında Yeniden Üretilmesi”başlığı altında kültlerin masallarda imge ve simge bağlamında ne şekilde yeniden üretildiği incelenmiştir. Masallarda tespit edilen Üst Dünya ile ilgili kültler kategorisinde Tanrı inanışının yanı sıra Güneş, Ay, Huma Kuşu, Anka Kuşu ile ilgili inanışlar Tanrı'nın kutsallığının yeryüzüne yayılmasında aracı varlık olarak işlenmiştir. Alt Dünya ile ilgili kültler kategorisinde Şeytan, Cin, Dev, Ejderha, Çarşamba karısı gibi inanışların işlevsel özellikleri devam ederken isimlendirilme noktasında eski Türk inancındaki mitolojik çeşitlilik şeytan, cin gibi inanışlarla genelleştirilmiştir. Orta Dünya ile ilgili kültler kategorisinde atalar kültü çerçevesinde ağaç, dağ, su, ateş, toprak, taş, mağara, kuyu kültlerinin çeşitliliğinin devam ettiği ve kutsallığın iletilmesinde aracı olma, istek ve duaların iletilmesinde aracı olma, insanları koruma ve onlara yardım etme gibi birçok işlevsel özelliklerinin halen var olduğu tespit edilmiştir. Masallarda bulunan kültler, geçmişle günümüz arasında özel bir bağ kurarken aynı zamanda günümüz toplumunun geleneksel dünya görüşünü ve sosyo-kültürel yapısını da ortaya koymaktadır. Kültler, toplumun çaresizliklerine, umutlarına, özlemlerine verilen kültürel bir cevap olmuş; masallar vasıtasıyla toplumun geleneksel dünya görüşünü şekillendirmesi bakımından önemli bir kültür unsuru haline gelmiştir.
Özet (Çeviri)
Tales, which are one of the basic research areas of Turkish Folklore, are important resources that contain the material and spiritual cultural elements of the society. Tales are a social memory that reflects the cultural change and transformation that human beings experience. This study is based on the basic idea of analyzing the cults that exist in the cultural world, based on the idea that extraordinary situations or entities in fairy tales have a religious meaning. Various cultural elements related to mythology are constantly renewed in the life of society and become an image representing the world of emotion and thought of that society, and the reproduction of various mythological elements in different contexts in fairy tales reveals a sustainable image image. Between the source of the 1855-2010 study compiled by scientific methods and research in the field Turkey in 1082 it was investigated tale. In the first part of this two-part study, under the heading of“Commonly Seen Cults in Turkish Tales”, after classifying the cults related to the Upper World, the Cults Related to the Middle World and the Cults Related to the Lower World according to their functional characteristics, the density of the cults was revealed and their archaic aspects were analyzed. In the second part of the study, under the title of“Reproduction of Cults in Turkish Tales in the Context of Image and Symbol”, how cults are reproduced in fairy tales in the context of images and symbols are examined. In the category of cults about the Upper World, which are determined in the tales, beliefs about the Sun, Moon, Huma Bird, Phoenix as well as beliefs about the Sun, Moon, Huma Bird, Phoenix are processed as mediating entities in the spread of God's holiness to the earth. In the category of cults related to the Lower World, while the functional features of beliefs such as Satan, Genie, Giant, Dragon, and Wednesday's wife continue, the mythological diversity in the old Turkish beliefs at the point of naming is generalized with beliefs such as devil and jinn. In the category of cults related to Middle-earth, the diversity of the cults of trees, mountains, water, fire, soil, stones, caves and wells continues within the framework of the cult of the ancestors, and many functionalities such as mediating the transmission of sacredness, transmitting requests and prayers, protecting and helping people. It has been determined that its properties still exist. While establishing a special bond between the past and the present, the cults in the fairy tales also reveal the traditional worldview and socio-cultural structure of today's society. Cults have been a cultural response to society's desperation, hopes and aspirations; It has become an important cultural element in shaping the traditional world view of the society through fairy tales.
Benzer Tezler
- Kırgız mitolojisininansiklopedik sözlüğü(A)
Encyclopedic dictionary of Kyrgyz mythology (A)
SELİM ÖRS
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Kırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OZAN YILMAZ
- Trabzon masallarında mitolojik unsurlar
Mythological elements in Trabzon tales
AYBÜKE ÇAKKAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)İSTANBUL BEYKENT ÜNİVERSİTESİTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE AYCAN AYDOĞAN
- Anadolu sahası hayvan masallarında mitolojik unsurlar üzerine bir araştırma
A research on mythological elements in Anatolian field animal tales
NURDAN YEŞİLYURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Halk Bilimi (Folklor)Bartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞERİFE SEHER EROL ÇALIŞKAN
- Ege Bölgesi masallarında değerler
Values in tales of the Aegean Region
DÖNE ÖZHANLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ÖZÇELİK
- Türkiye masallarında Şamanizm öğeleri
Shamanistic elements in Turkish folk tales
MAGDALENA SODZAWİCZNY
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALAT HALMAN