Cumhuriyet Dönemi Türk hikâyesinde (1935-1950) ahlak anlayışı ve değerler inşası
Understanding of morality and building of values in the Republican Period Turkish stories (1935-1950)
- Tez No: 652610
- Danışmanlar: DOÇ. DR. VEDİ AŞKAROĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ardahan Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 423
Özet
Ahlak ve değer kavramı insanlık tarihi ile başlayan köklü bir konudur. Bu nedenle birçok bilim dalının üzerinde durduğu, günümüzde de önemle üzerinde çalışmalar yürütülen bir konudur. Ahlak ve değer kavramları bireysel ve toplumsal huzuru sağlamak için bireyin iyi insan olma yollarını sorgular. Böylelikle dünyayı daha yaşanabilir kılma hedeflenir. Ahlak ve değerlerin birçok aktarım yolu vardır. Bunlardan güçlü bir yol hiç şüphesiz edebiyattır. Edebiyat büyülü diliyle insanların duygularına dokunabilen, onları etkileyen, dönüştüren, değiştiren önemli bir sanat dalıdır. Buradan yola çıkarak ülkemizin yeni bir toplumsal sosyolojik kurulumunun gerçekleştiği Cumhuriyetin 1935-1950 yılları arasında 23 yazarın basılı 51 hikâye kitabında 753 hikâyede değerler inşası ve dönemin ahlak anlayışı incelendi. Hikâyelerin 608'inde çeşitli değerlere vurgu yapıldığı tespit edildi. Hikâyeler önceden belirlenen yedi kök değer başlığı altındaki toplam 52 değer hedef alınarak incelendi. Dönemin hikâyelerinde aile kurumu ile ilgili değerler, kültürel kimliği korumak/yanlış batılılaşmaya karşı çıkmak, helal kazanç, vefa ve sadakat, duyarlı olmak, güvenilir olmak, adalet değeri, barış değeri, sorumluluk sahibi olmak, dini duyguların istismar edilmemesi değerleri dönemin ortak olarak üzerinde en çok durduğu değerlerdir. Hikâyelerin büyük bir kısmında değerlerin; ders vererek eğitme, değerin farkındalığını sağlama, bilinçlendirme, yeni sosyal durumu/yasayı benimsetme yaklaşımlarıyla topluma aktarma hedefi taşıdığı söylenebilir. Hikâyelerde devlet yönetimi ve idari makamlar da toplumun dışlanma, güven, haklarının korunması gibi değerler üzerinden uyarılır. Hikâyelerde edebi dilin etkileyiciliği göz ardı edilmeden değerlerin ele alındığı görülür. Hikâyelerde ahlaki anlayış olarak geleneksel ders verici ve hümanist ahlakın ahlaki sorunun betimlenmesi ilkesine dayanan tavrıyla karşılaşırız. Geleneksel ahlak anlayışının giderek azalan bir eğilimle daha az hikâyede karşımıza çıktığı söylenebilir. Dönemin hikâyelerinde ağırlıklı olarak hümanist bir tavırla kişilerin ahlaki sorun üzerinde kendilerinin düşünüp çıkarımlar yapması böylelikle değeri içselleştirmesinin hedeflendiği anlaşılır. Dönemin hikâyelerde mizahi dilin sıklıkla kullanılmış olduğunu görürüz. Bu durum hikâyelerin daha küçük yaş grupları ve genç kuşakla daha etkin bir buluşma zemini oluşturabileceğini gösterir. Hikâyelerin günümüzde çocuğa görelik ilkeleri göz önünde bulundurularak küçük yaş gruplarından itibaren yaşayan edebiyatın içine daha sık dâhil edilmesi verimli olacaktır. Aksi durumda sadece yetişkinlerin tercihlerine ve edebiyat araştırmalarının içine hapsedilmeyecek kadar geçerliliğini koruyan değer vurgularının aktarım yolu fırsatı kaçırılmış olacaktır. Tez, incelenen eserler yoluyla dönemin hikâyelerinin belirlenmesi, değerlerin tanınması, kavratılması, hikâyelerin ahlaki eğilimlerinin belirlenmesi konularında Türk Edebiyatına ve Türkçe Eğitimine katkı sağlayacak niteliktedir.
Özet (Çeviri)
The concept of morality and value is a deep-rooted issue that begins with the history of humanity. As such, this issue has been receiving significant attention from many disciplines and it is still being extensively investigated today. In order to provide individual and social peace, the concepts of morality and value question the ways of the individual to be a good person Thus, it is aimed to make the world more livable. There are many ways to spread morals and values. One of the strongest way is undoubtedly literature. Literature is one of the most important art that can touch, affect, transform and change people's emotions with its mesmerizing language. With this in mind, this study examines the understanding of morality and building of values in 753 stories printed in 51 story books published by 23 authors during the period of 1935-1950, when a new social and sociological development was being implemented. It is observed that various values were emphasized in 608 of these stories. The stories were analyzed by targeting a total of 52 values under seven predetermined core values. In the stories of this period, the most commonly emphasized values included the values related to the family institution, protecting the cultural identity / opposing false westernization, lawful earnings, loyalty and trustworthiness, being sensitive, being reliable, justice, peace, being responsible, not taking advantage of religious feelings. In most of the stories; It can be observed that it was aimed at transferring the values to the society by educating through lessons, ensuring awareness of the values, raising consciousness, and adopting new social status / law. In the stories, state administration and administrative authorities are also warned by emphasizing the values such as exclusion from the public, trust, and protection of the rights of the society. In the stories, it is observed that values are treated without ignoring the effectiveness of literary language. In the stories, we encounter the attitude of traditional lecturer and humanist morality as the moral understanding based on the principle of describing the moral problem. It can be said that traditional moral understanding with a decreasing tendency has been appearing in less stories. In the stories of the period, it is aimed that the people internalize the value by thinking and making inferences about the moral problem using a humanist attitude. We see that the humorous language was frequently used in the stories of the period. This shows that stories form an effective means to reach out to the children and the younger generation. It will be fruitful to include these stories more frequently in today's literature for children by taking into account the principles of relativity to children. Otherwise, the opportunity to transfer the values that remain so valid that they cannot be imprisoned only by the preferences of adults and literary research, will be missed. The thesis contributes to Turkish Literature and Turkish Education by determining the stories of the period 1935-1950, recognizing the values, explaining the values, and determining the moral tendencies of the stories.
Benzer Tezler
- Cumhuriyet Dönemi Türk hikayesinde milli kimlik inşası (1922-1940)
National identity building about Turkish story in Republic Period (1922-1940)
FATİH DİNÇER
Doktora
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA ARGUNŞAH
- Cumhuriyet Dönemi hikayesinde deniz
Sea on the Republican Era story
GÜLOYA BERKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Aydın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BELKIS GÜRSOY
- Türk hikâyesinde mekân (1870-1922 dönemi)
Concept of space in Turkish story (Between the years of 1870-1922)
AYŞE DEMİR
Doktora
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. HÜLYA ARGUNŞAH
- Servet-i Fünun devri roman ve hikayesinde kadın ve kadın eğitimi
The Women and women's education in the novels and stories of Servet-i Fünun period (1908-1922)
İREM KÜLTÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- Cumhuriyet dönemi toplumcu-gerçekçi yazarların romanlarında (1940-1960) öğretmen karakterler ve eğitim olgusu
Teacher characters and the phenomenon of education in the novels of rebublic era socialist- realist writers (1940-1960)
ÖMER KOÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL EROL