Eksik borçlar
Natural obligations / Les obligations naturelles
- Tez No: 654001
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN MURAT DEVELİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Galatasaray Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 232
Özet
Kökenleri Roma hukukuna dayanan bir kavram olan eksik borçlar, borçlunun ifaya dava ve cebrî icra yoluyla zorlanamadığı, fakat ifa edildiği takdirde geçerli bir ifanın tüm hüküm ve sonuçlarını doğuran borçları ifade etmektedir. Eksik borç olarak değerlendirilen borçların temelinde hukukî anlamda geçerli bir borç mevcuttur, bu sebeple de bu borçlar ifa edildikleri takdirde geri istenemezler. Kanun koyucu bu borçlara ilişkin alacakları korumaya değer görmemiş, bu sebeple bunların zorla ifasını sağlayacak yolları kapatmıştır. Türk doktrininde bu kurumun tüm yönleriyle detaylı bir şekilde incelendiğinden söz etmek güçtür. Çalışmamızın hedefi bu açıklığı elimizden geldiğince gidermektir. Kanunlarda eksik borçlara ilişkin herhangi bir tanıma rastlanmadığı gibi; bu sınıfa giren borçların hangi borçlar olduğuna dair bir yasal düzenleme de bulunmamaktadır. Bu sebeple eksik borçlar sınıfına ne tür borçların girdiği hususu bir hayli tartışmalıdır. Genellikle bu tür bir borcun varlığı kanun koyucunun bir alacak hakkının mevcudiyetini tanıyıp bunu devlet organları vasıtasıyla zorla elde edilme hakkından mahrum bıraktığı durumlardan anlaşılmaktadır. Bu tez çalışmasında eksik borç kavramı ve tarihî gelişimi, eksik borçların türleri ve doğurdukları hukukî sonuçlar incelenmiştir. Çalışmamızın ilk bölümünde eksik borç kavramı detaylıca incelenmiştir. Bu bağlamda öncelikle eksik borç kavramı ve doktrinde bu borçları ifade etmek için kullanılan diğer kavramlarla arasındaki farklar tespit edilmiştir. Sonrasında ise eksik borçların tarihî gelişimi, bu borçların Roma hukukundaki görünümü olan obligatio naturalis türlerine ana hatlarıyla değinilmiştir. Ayrıca bu bölümde eksik borç kavramına gerek olup olmadığı sorununa ilişkin görüşler değerlendirilmiştir. Günümüzde eksik borç olarak bilinen borçlar Roma hukukunda obligatio naturalis (doğal/tabiî borç) olarak ifade edilmekteydi. Roma'da kölelerin borçlarını izah edebilmek için ihdas edilmiş bir müessese olan obligatio naturalis, günümüzde oldukça farklı bir mahiyet kazanmıştır. Roma hukukunda bazı borçlar için dava hakkının (actio) varlığı kabul edilmemiş; fakat ifa edildiğinde alacaklıya edimi muhafaza yetkisi (soluti retentio) tanınmıştır. Bu tarz borçlar obligatio naturalis (doğal/tabiî borç) olarak anılmaktayken; dava ve cebrî icra olanağı bulunan borçlar obligatio civilis (medenî borç) olarak nitelendirilmiştir. Roma hukukundaki bu obligatio naturalis türleri günümüzde eksik borç başlığı altında incelenen borçlardan bir hayli farklıdır. Roma hukukuna bakıldığında dava hakkının ortadan kaldırılmasının sebebinin borç ilişkisi içine giren kişinin hukukî statüsü olduğu görülmektedir. Modern hukuk düzeninde ise kanun koyucunun hukukî işlemi gerçekleştiren kişilere bakmadan, direkt işlemin kendisini eksik borç yaptırımına bağladığı görülmektedir. Günümüzdeki eksik borçların bazıları, tıpkı Roma hukukundaki obligatio naturalis türlerinde olduğu gibi, baştan itibaren eksik borç olarak doğarken; bazıları da bu vasfı, çeşitli sebeplerle, sonradan kazanmıştır. Bu bağlamda eksik borçları doğuştan eksik borçlar ve sonradan eksik borçlar olmak üzere ikili bir ayrıma tâbi tutmak mümkündür. Çalışmamızın ikinci bölümünde eksik borçların türleri bu şekilde bir ayrıma tâbi tutularak incelenmiştir. Doğuştan eksik borç türleri kumar ve bahisten doğan borçlar, evlenme simsarlığından doğan borçlar ve evlenmeden kaçınma hali için öngörülen cayma tazminatı veya cezaî şarttır. Bu borçlar doğdukları andan itibaren dava ve icra yoluyla elde edilme kabiliyetinden yoksundur. Bu sebeple, doğuştan eksik borçların bu niteliği bunlara ilişkin açılan davada hakim tarafından re'sen göz önünde bulundurulur. Kanun koyucu bu tür borçları ahlâka aykırı nitelikleri sebebiyle korunmaya değer görmemiş ve bunların ifasına yönelik her türlü yolu kapatmıştır. Sonradan eksik borçlar sınıfını ise zamanaşımına uğramış borçlar, konkordato dışında kalan borçlar ve borç ödemeden aciz belgesinde yer alan alacak faizleri oluşturmaktadır. Bu borçlar, birer tam borç olarak doğmuş olmasına rağmen zamanla dava hakkının zayıfladığı borçlardır. Bu borçlar bakımından dava hakkının kendiliğinden ortadan kalktığını söylemek mümkün değildir. Bu sınıfta incelenen borç türlerinin eksik borç niteliği kazanabilmesi için borçlunun def'i öne sürmesi gerekir. Başka bir ifadeyle, kanun koyucu bu borçlara eksik borç niteliği kazandırma yetkisini borçluya bırakmıştır. Borçlu, ancak kanunun kendine tanıdığı def'i hakkını kullanarak dava ve cebrî icra yoluyla takip olanağını bertaraf edebilir. Bu sebeple bu sınıfa giren borçların def'i hakkı kullanılmadığı sürece dava ve icra edilebilirlik açısından herhangi bir tam borçtan farksız olduğunu söylemek mümkündür. Öte yandan, 743 sayılı eski Medeni Kanun'un yürürlükte olduğu dönemde geçici nitelikte eksik borçların da varlığı kabul edilmekteydi. Söz konusu kanunun m. 169 hükmünde evlilik birliği devam ettiği sürece eşlerin birbirine olan borçları için cebrî icra yoluna gidemeyeceği öngörülmüştü. Doktrinde eşlerin evlilik birliği süresince birbirlerine olan borçlarının bir eksik borç niteliği taşıdığı kabul edilmekteydi. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nda bu kurala yer verilmediğinden, günümüz için geçici nitelikte eksik borçların varlığından söz etmek mümkün değildir. Bazı eksik borç çeşitlerini ise ne doğuştan eksik borçlar ne de sonradan eksik borçlar kategorisine sokmak mümkündür. Bu borçlara pactum de non petendo'dan doğan borçlar örnek verilebilir. Pactum de non petendo'da eksik borç taraf iradelerine bağlı olarak doğmaktadır. Diğer eksik borç çeşitlerinden farklı olarak burada kanunî bir temelden doğan eksik borç söz konusu değildir. Bu sebeple eksik borcun doğacağı an tarafların pactum de non petendo'yu akdettikleri an olacaktır. Eğer bu sözleşme asıl borcun doğduğu an yapılıyorsa doğuştan eksik borçtan; sonradan ayrı bir sözleşme ile yapılıyorsa sonradan eksik borçtan söz edilecektir. Eksik borçlar oldukça tartışmalı bir hukukî kurum olduğu için bu sınıfa giren borç çeşitlerinin neler olduğu hususu da doktrinde oldukça tartışmalıdır. Çalışmamız kapsamında bazı yazarlar tarafından eksik borç sınıfına sokulmuş, fakat bu niteliği bir hayli tartışmalı olan borçlar“eksik borç olup olmadığı tartışmalı olan durumlar”başlığı altında incelenmiştir. Bu başlık altında öncelikle bu borçlar hakkında genel nitelikte bilgiler verilmiş, sonrasında ise eksik borç olup olmadığına ilişkin görüşler aktarılmış ve değerlendirilmiştir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla doktrinde eksik borç olup olmadığı tartışmalı olan durumların belli başlıları şunlardır: Ahlâkî yükümlülüklerin ifası; hukuka veya ahlâka aykırı bir sonucun gerçekleşmesi amacıyla yerine getirilen edimlerin iadesi borcu; şekle aykırılık sonucu doğan borç; pactum de non petendo'dan doğan borçlar; malikin iyiniyetli zilyet karşısındaki borcu; emeğini veya gelirini aileye özgüleyen altsoyun denkleştirme alacağı ve centilmenlik anlaşmalarından doğan borçlar. Çalışmamız kapsamında bunlardan sadece pactum de non petendo ve centilmenlik anlaşmalarından eksik borç doğabileceğini kabul etmekteyiz. Centilmenlik anlaşmaları bakımından da, tarafların hukukî anlamda yükümlülük altına girdikleri, fakat sadece dava ve takip imkânını ortadan kaldırdıkları kabul edilecek olursa bir eksik borçtan söz edilebilir; zira bu takdirde de pactum de non petendo benzeri bir durum ortaya çıkar. Öte yandan, kanaatimizce, sadece malvarlığı değerlerine ilişkin borçlar bakımından eksik borçlardan söz edilebilir. Bu sebeple doktrinde kimi yazarlar tarafından eksik borç olarak kabul edilen biyolojik madde verme borcu gibi malvarlığına ilişkin olmayan borçların eksik borçlar çerçevesinde incelenmesinin mümkün olmadığı kanaatindeyiz. Aynı şekilde nişanlanma sözleşmesinden de evliliğin yapılmasına ilişkin eksik bir borcun doğduğundan söz edilemez. Çalışmamızın üçüncü ve son bölümü eksik borçların hukukî sonuçlarına ilişkindir. Her eksik borç türünün kendine has özellikleri bulunduğu için bu mesele iki yönlü bir ayrım yaparak incelenmiştir: İlk olarak tüm eksik borçlar bakımından geçerli olan ortak hukukî sonuçlar,“eksik borçların genel sonuçları”başlığı altında açıklanmıştır. Sonrasında ise eksik borçların bazı hukukî işlemlere konu olmaları durumunda doğuracağı özel sonuçlar incelenmiştir. Tüm eksik borçlar bakımından ortak olan özellikler bunların hukuken borç niteliği taşımaları, dava imkânının bulunmaması veya zayıflaması ve ifa halinde iadenin talep edilememesidir. Eksik borçların hepsinin temelinde hukukî anlamda bir borç bulunmaktadır. Kanun koyucunun bunlar bakımından yasakladığı yegâne şey borçlunun ifaya devlet organları vasıtasıyla zorlanmasıdır. Bu bağlamda eksik borçlar da alacağın temliki ve borcun üstlenilmesi işlemine konu olabilir. Öte yandan, doğuştan eksik borçlar bakımından temerrüt söz konusu olamaz; zira bu borçlar hiçbir zaman muaccel olmaz. Sonradan eksik borçlar sınıfına giren durumlarda ise def'i hakkı kullanılana kadar temerrüt mümkün olabilir; fakat def'i hakkının kullanılmasıyla borçlunun temerrüde düşürülme imkânı ortadan kalkar. Eksik borçların dava yoluyla elde edilme olanağının bulunmaması bu borçlara ilişkin tâli yükümlülükler bakımından da söz konusudur. Bu sebeple eksik borcunu ifa etmeyen birinden müspet zararın tazmini talep edilemeyecektir, zira aksi yönde bir sonuç eksik borçların zorla ifasının sağlanması anlamını taşır. Buna karşılık, eksik borç doğuran sözleşmelerde dönme hakkının kullanılmasının önünde bir engel bulunmadığı kanaatindeyiz, zira dönme hakkının kullanılması alacaklının ifaya yönelik menfaatini tatmin sonucu doğurmaz. Aynı şekilde eksik borçlarda da Culpa in Contrahendo sorumluluğu söz konusu olabilir. Eksik borçların bir diğer sonucu da dava imkânının bulunmaması veya zayıflamasıdır. Dava imkânının hiç bulunmaması doğuştan eksik borçlar bakımından söz konusuyken; dava imkânının zayıflaması sonradan eksik borçlar bakımından söz konusudur. Eksik borçlar ifa edildiği takdirde geri istenememektedirler. Bunun temelinde yapılan ifanın geçerli ve mevcut bir borcun ifası olması düşüncesi yatmaktadır. Bu bağlamda sebepsiz zenginleşme gündeme gelemeyeceği gibi; bir bağışlamadan da söz edilemez, zira yapılan ifa bağışlama sebebiyle yapılmamaktadır. Eksik borçları ifa eden kişinin borcun bu niteliğine ilişkin olarak hataya düşmüş olması da bu sonucu değiştirmez ve yerine getirilen edimlerin iadesi istenemez. Eksik borçlar çeşitli hukukî işlemlere konu olmaları durumunda farklı sonuçlar doğurmaktadır. Çalışmamız kapsamında“eksik borçların özel sonuçları”başlığı altında bu borçların takas, kefalet, rehin, cezaî şart ve yenileme işlemleri bakımından doğurduğu hüküm ve sonuçlar incelenmiştir. Eksik borçların takası hususunda zamanaşımına uğramış borçlar özel bir konuma sahiptir. Kanunda takas hakkının doğduğu anda zamanaşımına uğramamış olması koşuluyla, zamanaşımına uğramış borçların takasta aktif alacak olarak kullanılmasının mümkün olduğu düzenlenmiştir. Diğer eksik borçlara ilişkin alacaklar ise takasta aktif alacak olarak kullanılamazlar. Eksik borçlara kefalet bakımından da doğuştan eksik borçlar ve sonradan eksik borçları ayırarak incelemek gerekir. Kanunda doğuştan eksik borçlara kefaletin mümkün olacağı öngörülmüştür. Fakat bu durumda kefil de asıl borcun eksik borç niteliğinde olduğu savunmasını yapabilecektir. Buna karşılık kanunda zamanaşımına uğramış borca bilerek kefil olan kişinin zamanaşımı def'ini ileri süremeyeceği öngörülmüştür. Eksik borçların rehinle teminat altına alınması hususunda da doğuştan ve sonradan eksik borçlar bakımından bir ayrım yapmak gerekir: Doğuştan eksik borçların rehinle teminat altına alınması mümkün değildir, zira aksi yönde bir sonuç eksik borçların zorla ifasının sağlanmasına yol açar. Sonradan eksik borçların ise rehinle teminat altına alınması mümkündür, zira bu borçlar def'i hakkı kullanılmadığı sürece tam anlamıyla eksik borca dönüşmemektedirler. Eksik borçlara ilişkin alacakların rehnedilmesi sorunu üzerinde ise doktrinde fazla durulmamıştır. Bir alacağın rehnedilebilmesi için devredilebilir olması yeterli olduğu için kanaatimizce eksik borçlara ilişkin alacakların rehnedilmesi de mümkündür. Eksik borçlar için kararlaştırılacak cezaî şart da eksik borcun türüne göre farklı hüküm ve sonuçlar doğuracaktır. Doğuştan eksik borçlar için cezaî şart kararlaştırılması mümkün değildir. Cezaî şartın borçluyu cezalandırıcı işlevi bunun önündeki en büyük engeldir. Sonradan eksik borçlar bakımından ise bir ayrım yaparak zamanaşımına uğramış borçları ve diğer sonradan eksik borçları ayrı ayrı incelemek gerekir. Zamanaşımına uğramış borçlar için cezaî şart kararlaştırılması mümkündür. Fakat konkordato dışında kalan borçlar ve borç ödemeden aciz belgesinde yer alan alacak faizleri bakımından cezaî şart kararlaştırılması mümkün değildir; zira aksi yönde bir sonucun kabulü bu işlemlerin niteliğine aykırı düşer. Eksik borçların yenilenmesi için de bir ayrım yapmak gerekir: doğuştan eksik borçların yenilenmesi mümkün değilken, sonradan eksik borçların yenilenmesi mümkündür.
Özet (Çeviri)
Natural obligations, having their origins in Roman law, are non-enforceable obligations. However, non-enforceability does not imply invalidity; at the heart of these so-called“natural”obligations lie valid and legally relevant obligations. For this reason, once the performance is made and the obligation is fulfilled, the debtor is not allowed by law to bring an action to take it back. The lawmaker considered the claims entailing these obligations as unworthy of legal protection and barred any remedies that may ensure their enforcement. It would be difficult to say that natural obligations have been examined in detail with all of its aspects in Turkish doctrine. The aim of this thesis is to provide a detailed study to fill in this gap in the doctrine. While it is not possible to find a definition of natural obligations in the legislation, there are not any legal provisions specifying which obligations shall be considered in this category either. For this reason, the question of which obligations fall into this category is highly controversial. These obligations are usually distinguished in the situations where the lawmaker recognizes the existence of a right, but deprives it of the ability to be enforced. In this study, the concept of natural obligations, their historical development and the types of obligations that fall into this category along with their legal effects are examined. The concept of natural obligations is examined in the first section of the study. Firstly, the concept of natural obligations is analyzed and later on, the differences between the other concepts used in the doctrine to define these obligations are identified. Secondly, the historical development of natural obligations and the concept of obligatio naturalis, the equivalent of natural obligations in Roman law, is outlined. Thirdly, the question of whether the notion of natural obligations is really needed to define the non-enforceable obligations and the scholars' opinions on this question are assessed in the last part of the first section. Natural obligations were known as obligatio naturalis in Roman law. The concept of obligatio naturalis, which was first established to identify the obligations of the slaves in Rome, has acquired a completely different nature in modern legal systems. In Roman law, some obligations were deprived of an actio (right to sue), however, once the debtor made the performance and fulfilled these obligations, the creditor was given soluti retentio (right of retention). Whilst these types of obligations were known as obligatio naturalis (natural obligations); the obligations under which the creditor has the right to sue the debtor, that is, the enforceable obligations were known as obligatio civilis (civil obligations). The types of obligatio naturalis in Roman law notably differ from the natural obligations in modern legal systems. In Roman law, the legal status of a person was the most important matter at deciding whether the obligation should be considered as obligatio naturalis or obligatio civilis. However, in modern legal systems, the lawmaker does not take the legal status of the persons into account, but only sanctions the legal transaction itself with nonenforceability. While certain types of the natural obligations are born as natural obligations, some of them are born as civil (enforceable) obligations, but gain this“natural”character later, due to specific reasons. In this context, it is possible to make a two-fold distinction between the types of natural obligations: ab initio natural obligations and obligations that become“natural”subsequently. In the second section of our study, the types of natural obligations are examined through this distinction. Types of ab initio natural obligations are; obligations arising from gambling and betting, obligations arising from marriage brokerage contracts and the penal clause or the forfeit in the event of non-performance of the marriage promise. These obligations ab initio lack the ability to be enforced. For this reason, if the claims entailing these obligations are brought before the court, the judge has to dismiss the action ex officio. The lawmaker considered these obligations as unworthy of legal protection and therefore barred any remedies that may ensure their enforcement. Types of the obligations that become natural subsequently are; claims barred by prescription, non-concordat debts and interest claims based on act of defaults. These obligations are born as civil (enforceable) obligations but subsequently lose their ability to be enforced and turn into natural obligations. However, this does not occur automatically. For these obligations to turn into natural obligations, the debtor has to make a peremptory defense in court. In other words, these obligations remain as civil obligations unless the debtor raises a peremptory defense. These obligations lose their enforceability only if the debtor uses their right to change these obligations into natural obligations. Therefore, it is possible to say that obligations that become natural subsequently are no different than civil obligations unless the peremptory defense is made. On the other hand, the existence of“temporarily natural obligations”was accepted during the time while Turkish Civil Code No. 743 (abolished) was in effect. In Article 169 thereof, the rule of non-enforceability for the claims arising between the spouses during the marital union was envisaged. For this reason, the claims arising between the spouses during the marital union were considered to be“temporarily”natural obligations, as there were no legal obstacles for the spouses to enforce their claims after the marital union ended. Temporarily natural obligations do not exist in today's Turkish law since Turkish Civil Code No. 4721 was put into effect. Some types of natural obligations do not fit into both categories. Obligations arising from pactum de non petendo are of this kind. Pactum de non petendo is an agreement in which the creditor promises not to enforce a debt. In other words, pactum de non petendo is an agreement by which the parties create a natural obligation. Unlike the other types of natural obligations, in pactum de non petendo, the natural obligation does not arise from a legal basis; instead it is brought about by the agreement made between the parties. Therefore, in pactum de non petendo, the natural obligation is born at the very moment pactum de non petendo is made. If pactum de non petendo is made alongside with the principal contract, from which the enforceable obligation arises, an ab initio natural obligation will be in question. However, if pactum de non petendo is concluded after the principal contract is made, then an obligation that becomes natural subsequently will be in question. Because natural obligations is a highly controversial concept, the question of which obligations fall into this category is very debatable as well. In this thesis, the obligations, which are considered to be“natural”by some scholars, will be examined under the topic of“situations from which whether a natural obligation arises is in question”. Under this topic, having given some background information, the opinions on whether these are natural obligations are conveyed and evaluated. As far as we could identify, these are the situations from which whether a natural obligation arises are in question: The performance of moral duties, the restitution of the performance made for realization of an illegal or immoral result, obligations in the event of defect of form, obligations arising from pactum de non petendo, the obligation of the owner towards the possessor in good faith, the fair compensation claimed by the children for services provided the household with, and finally, the obligations arising from Gentlemen's Agreements. Among these, we only consider obligations arising from pactum de non petendo and Gentlemen's Agreements as natural obligations in this study. As for Gentlemen's Agreements, a natural obligation will arise only if the parties decide on creating a debtor-creditor relationship but excluding the enforceability. In this instance, a situation which is very similar to that of pactum de non petendo will arise. On the other hand, in our opinion, natural obligations can only arise from patrimonial obligations. For this reason, although there are scholars who contend the contrary, obligations such as the obligation to give biological materials will not give rise to a natural obligation. The same principle applies for promises of marriage, which do not make the parties bound by an obligation of getting married, as well. In the third and the last section of our study, the legal effects of natural obligations are examined. Because every single type of natural obligations has its own nature and characteristics, their legal effects are identified through a two-fold distinction: Firstly, the legal effects which are the same for all of the natural obligations are investigated under the topic of“the general legal effects of natural obligations”. Then, secondly, the legal effects that natural obligations give rise to when they are the subjects of some legal transactions are investigated under the topic of“the special (particular) legal effects of natural obligations”. There are three legal effects that, regardless of their type, all natural obligations bear. First one is that all of them bear valid and legally relevant obligations. The second one is the lack or weakening of enforceability. Finally, the third one is that once the performance made and the obligation is fulfilled, the debtor is not allowed by law to bring an action to take back what is given. At the heart of all natural obligations lie valid and legally relevant obligations. The only thing about the natural obligations that the lawmaker barred is their enforceability. For this reason, for example, the debts arising from these obligations may be assigned just like a civil (enforceable) obligation. On the other hand, since these obligations lack enforceability, the debtor never defaults because these obligations are never due. As for the obligations that become natural subsequently, since these obligations are born as civil obligations, debtor may default unless the peremptory defense is made. Once the peremptory defense is made, since the obligation turns into a natural one, the debtor cannot be defaulted. Non-enforceability of natural obligations also enures to the secondary obligations that arise from them. Therefore, for example, the creditor cannot claim positive damages, because the other way round may cause indirect enforcement of the natural obligations. On the other hand, the debtor holds the right to rescind, as this right does not result in the enforcement of natural obligations. The same rule applies for Culpa in Contrahendo responsibility as well. Another legal effect that is the same for all natural obligations is the lack or weakening of enforceability. While the lack of enforceability applies for ab inito natural obligations; the weakening of enforceability is in question for obligations that become natural subsequently. Finally, the last legal effect, which is the same for all types of natural obligations, is that once they are performed, the debtor cannot sue the creditor on the basis of condictio indebiti. The legal basis of this rule is the fact that, even though these are non-enforceable obligations, after all, they are valid and legally relevant“obligations”. So, if the debtor performs the obligation, they will have performed a legally valid obligation. For this reason, they are not allowed by law to bring an action to take back what is given. The performance of natural obligations cannot also be interpreted as donation because the legal basis of performance is not causa donandi; it is causa solvendi instead. Even if these obligations are fulfilled by mistake, there is no way to bring an action to take them back. Natural obligations bear different legal effects when they are the subjects of certain legal transactions. In this study, under the topic of“the special (particular) legal effects of natural obligations”, these effects are analyzed. In this context, we examined the results that will occur when natural obligations are the subjects of suretyship, set-off, pledge, penal clause and novation. As for set-off of natural obligations, the claims barred by prescription have a special position: these claims can be set-off unless the debtor has the right to invoke prescription as a peremptory defense at the moment right to set-off is born. Aside from claims barred by prescription, other natural obligations cannot be set-off. As for suretyship, the question has to be analyzed through a two-fold distinction: standing surety for ab initio natural obligations and standing surety for obligations that become natural subsequently. The suretyship for ab initio natural obligations is possible, as envisaged in Turkish Code of Obligations No. 6098. However, in this situation, the surety holds the right to not perform the obligation, as it is a non-enforceable one. On the other hand, for obligations that become natural subsequently, if surety stands knowing that the claim is barred by prescription, they are not allowed to invoke prescription. As for pledge, the question has to be analyzed through another two-fold distinction: pledging for ab initio natural obligations and pledging for obligations that become natural subsequently. Ab initio natural obligations cannot be secured by pledge, as this causes the enforcement of these obligations. However, obligations that become natural subsequently can be secured with a pledge, as these obligations do not turn into natural ones unless the peremptory defense is made. The question of whether it is possible to put natural obligations in pledge is not investigated in Turkish doctrine. Since assignability is adequate for a claim to be put in pledge, in our opinion, it is possible to put natural obligations in pledge. As for the penal clauses in the event of non-performance of natural obligations, these clauses are null and void for ab initio natural obligations. The punitive function of the penal clause is the biggest legal obstacle for this. However, it is possible to agree on a penal clause for claims barred by prescription, whereas it is not possible to do it for other types of obligations that become natural subsequently. As for novation, whilst ab initio natural obligations cannot be novated through novation; it is possible to novate the obligations that become natural subsequently. Les obligations naturelles, prenant leurs origines depuis le droit romain ; signifient une notion qui désigne des obligations dont le débiteur ne peut pas être forcé à exécuter l'obligation à travers l'introduction d'un litige ou par le déclenchement de l'exécution forcée, or une fois exécutées, l'exécution de ces obligations naturelles est dotée de tous les effets juridiques d'une exécution valide. Dans le fond des obligations dites naturelles, il existe une obligation juridiquement valide ; par conséquent, une fois exécutées volontairement, il est impossible d'en demander la répétition. Ayant considéré les créances autour de ces obligations comme ne méritant pas de protection, le législateur a barré les voies de recours qui en assurerait l'exécution forcée. Il serait difficile de dire que cette notion a été examinée en détail et par tous ses aspects dans la doctrine turque. L'objectif de notre étude est de combler ce vide au meilleur de nos capacités. Dans la législation, non seulement on ne constate aucune définition des obligations naturelles ; mais il n'existe aucune disposition légale qui précise quelles obligations font partie de cette catégorie non plus. C'est pour cette raison que la détermination des types d'obligations qui font partie de la catégorie des obligations naturelles est largement controversée. L'existence d'une obligation de cette sorte est constatée en général dans les cas où le législateur reconnaît l'existence d'un droit de créance, mais prive ce droit de créance d'un droit d'être satisfait avec force par le biais des organes étatiques. Sont examinés dans cette thèse la notion d'obligation naturelle et son développement historique ; les espèces des obligations naturelles et les conséquences juridiques qu'elles produisent. Dans la première partie de notre étude, la notion d'obligation naturelle a été examinée de manière détaillée Dans ce contexte, initialement la notion d'obligation naturelle et les différences qu'elle porte des autres notions utilisées dans la doctrine pour désigner ces obligations ont été constatées. Ensuite, le développement historique des obligations naturelles et les espèces d'obligatio naturalis qui sont les analogues de ces obligations en droit romain ont été traités dans leurs principaux aspects. Encore ont été évaluées dans cette partie, les opinions autour de la problématique concernant le besoin d'une telle notion. Les obligations dites“imparfaites”en droit turc actuel étaient appelées obligatio naturalis (obligations naturelles) en droit romain. L'obligatio naturalis étant une institution instaurée pour pouvoir expliquer les obligations des esclaves en Rome, s'est procuré de nos jours une nature avec de vastes différences comparé à son ancien sens. En droit romain, pour certaines obligations, l'existence d'un droit d'agir en justice (actio) était exclue ; or, une fois exécutées, le droit de rétention de prestation (soluti retentio) avait été reconnu. Tandis que cette sorte d'obligations étaient dénommées obligatio naturalis (obligations naturelles) ; les obligations pour lesquelles l'action et l'exécution forcée étaient possibles ont été qualifiées comme obligatio civilis (obligations civiles). Ces sortes d'obligatio naturalis en droit romain sont largement différentes des obligations traitées sous les obligations naturelles d'aujourd'hui. En droit romain, il est constaté que l'exclusion du droit d'agir en justice est causée par le statut juridique de la personne qui entre dans un lien d'obligation. Au contraire, dans le régime juridique moderne, il est constaté que le législateur, ne pas tenant en compte les personnes qui souscrivent à l'acte juridique, sanctionne directement l'acte propre en le proclamant une obligation naturelle. Certaines obligations naturelles d'aujourd'hui, comme des sortes d'obligatio naturalis en droit romain, naissent dès le début comme des obligations naturelles ; d'autres se revêtent de ce caractère ultérieurement. Dans ce contexte, il est possible de faire une dichotomie des obligations naturelles comme des obligations naturelles ab initio et des obligations devenues ultérieurement naturelles. Dans la seconde partie de notre étude, les sortes des obligations naturelles ont été traitées à travers une distinction de cette manière. Les obligations naturelles ab initio sont les obligations découlant des paris, les obligations découlant de courtage matrimonial et les clauses pénales et les dédits prévues pour le cas de non-exécution d'une promesse de mariage. Ces obligations sont privées d'être procurés par le biais d'action ou d'exécution forcée des leurs apparitions. C'est pour cela que ce caractère des obligations naturelles ab initio est pris d'office en considération par le juge. Le législateur n'a pas accordé la valeur d'être protégée à ces types d'obligations à cause de leur caractère immoral, et a barré toutes les voies visant leur exécution. Sous la classification des obligations ultérieurement devenues naturelles figurent les obligations pres-crites, les obligations exclues du concordat, et les créances d'intérêts se fondant sur les actes de défaut de biens. Ces obligations, bien que nées comme des obligations parfaites, voient leurs droits d'agir en justice affaiblis dans le temps. Il n'est pas possible de dire que le droit d'agir en justice pour ces obligations disparaît automatiquement. Pour que les obligations considérées dans cette classification gagnent la qualité d'obligation naturelle, il faut que le débiteur soulève une exception. En d'autres termes, le législateur a laissé l'appréciation de revêtir ces obligations avec la qualité d'obligation naturelle. Le débiteur ne peut exclure la possibilité d'action et d'exécution forcée par poursuite qu'en utilisant le droit de soulever une exception qui lui est conférée par la loi. Ainsi, il est possible de dire que les obligations de cette sorte ne portent pas de différences d'une obligation parfaite quelconque ; jusqu'à ce que le droit de soulever d'une exception ne soit utilisée. D'une autre part, l'existence des obligations temporairement naturelles étaient acceptée pendant le temps où l'ancien Code civil no. 743 était en vigueur. Dans l'article 169 de celui-ci, il était prévu que les époux ne peuvent pas poursuivre les obligations qu'elles doivent l'un à l'autre ; tandis que l'union conjugale continuait. Dans la doctrine, les obligations des époux pendant l'union conjugale étaient considérées naturelles. Or, il est actuellement impossible d'admettre l'existence des obligations temporairement naturelles, puisque le Code civil turc no. 4721 ne contient pas cette dernière disposition. Pour certaines sortes d'obligation naturelle, il est impossible de les considérer ni comme naturelles ab initio, ni comme ultérieurement devenues naturelles. Il est possible de mentionner les obligations découlant du pactum de non petendo comme exemple parmi ce type d'obligations naturelles. Dans le pactum de non petendo, l'obligation naturelle apparaît avec la volonté des parties. Différemment des autres sortes d'obligations naturelles ; ici il ne s'agit pas d'une obligation naturelle découlant d'une base légale. Pour cette raison, le moment de création de l'obligation naturelle sera le moment de la conclusion du pactum de non petendo. Si ce contrat est conclu au moment de la création de l'obligation principale, une obligation naturelle ab initio sera en question ; s'il est conclu par un autre contrat ultérieur, une obligation ultérieurement devenue naturelle sera en question. À cause de la nature controversée des obligations naturelles en tant qu'une institution juridique, les types d'obligations qui sont inclues dans cette classification est une question aussi clivante dans la doctrine. Dans notre étude, des obligations qui ont été classifiés sous les obligations naturelles par certains auteurs, mais cette qualité desquelles est ostensiblement controversée, ont été traités sous le titre de « les cas où la qualité d'obligation naturelle est discutée » Sous ce titre, des informations générales ont été délivrées premièrement, et ensuite les opinions sur la question si ces obligations sont naturelles ont été transmises et évaluées. Au meilleur de notre capacité de les déterminer, les principaux cas où la nature naturelle des obligations est controversée sont les suivants : L'exécution des devoirs moraux, l'obligation de restitution des prestations exécutées dans le but de réaliser une conséquence illégal ou immoral, les obligations nées du vice de forme, les obligations découlant du pactum de non petendo, l'obligation du propriétaire envers le possesseur de bonne foi, la créance de l'indemnité équitable due aux enfants ou aux petits-enfants à raison de prestations fournies au ménage commun et les obligations découlant des accords entre gentilshommes. Dans la portée de notre étude, nous admettons que la naissance d'une obligation naturelle n'est possible que dans le cadre des pactum de non petendo et des accords entre gentilshommes. Dans le cas des accords entre gentilshommes, il est possible de parler d'une obligation naturelle à condition d'avoir admis que les parties sont contraints d'une obligation dans le sens juridique et que seulement ils ont exclu la possibilité d'action et de poursuite ; or, dans ce cas, une situation comparable à un pactum de non petendo est en question. D'une autre part, pour nous, il n'est possible de porter sur des obligations naturelles que pour obligations patrimoniales. Pour cette raison, nous pensons qu'il n'est pas possible de traiter les obligations extrapatrimoniales comme l'obligation de donner des matières biologiques, contrairement aux auteurs qui les traitent comme des obligations naturelles. De même, il est impossible de soutenir que le contrat de fiançailles entame une obligation naturelle de la réalisation du mariage. La troisième et ultime partie de notre étude porte sur les conséquences juridiques des obligations naturelles. Comme chaque sorte d'obligation naturelle a ses propres particularités, la question a été traitée avec une distinction à deux directions : premièrement les conséquences juridiques communes qui sont valables pour toute obligation naturelle ont été expliquées sous le titre des « conséquences générales des obligations naturelles ». Ensuite sont traitées les conséquences spéciales (possibles) qui seraient en question dans les cas où ces obligations font le sujet de certains actes juridiques. Les attributs communs à toutes les obligations naturelles sont leur qualité d'obligation juridique, l'inexistence ou l'affaiblissement de la possibilité d'agir en justice et l'impossibilité de demander la restitution en cas d'exécution. Toutes les obligations naturelles ont dans leurs fondements une obligation en sens juridique. La seule défense prévue par le législateur pour elles est celle de forcer le débiteur à l'exécution par le biais des organes étatiques. Dans ce contexte, les obligations naturelles peuvent former le sujet de l'acte de cession de créance et de l'acte de la reprise de dette. D'ailleurs, les obligations naturelles ab initio ne peuvent pas être le sujet de la demeure, car ces obligations ne deviennent jamais exigibles. Dans les cas qui tombent sur la classification des obligations ultérieurement devenues naturelles, la demeure est possible jusqu'au soulèvement d'une exception ; mais avec le soulèvement de l'exception, la possibilité de mettre le débiteur en demeure est exclue. L'impossibilité de faire exécuter les obligations naturelles par action en justice se répand aussi vers les accessoires autour de ces obligations. Pour cette raison, il ne sera pas possible de demander l'intérêt négatif d'une personne qui n'exécute pas son obligation naturelle, car une conséquence contraire à cela signifierait l'assurance de l'exécution forcée d'une obligation naturelle. En revanche, nous sommes d'opinion qu'il n'existe pas d'obstacle à l'utilisation de droit de résiliation dans les contrats qui font naître des obligations naturelles, car la résiliation n'a pas de conséquence de satisfaire l'intérêt juridique du créancier découlant de l'exécution. De surcroît, la responsabilité culpa in contrahendo est possible pour les obligations naturelles. Une autre conséquence des obligations naturelles est l'inexistence ou l'affaiblissement de la possibilité d'action en justice. L'inexistence totale de possibilité d'action en justice concerne les obligations naturelles ab initio, tandis que l'affaiblissement de l'action en justice concerne les obligations ultérieurement devenues naturelles. Une fois exécutées, il est impossible de demander la restitution des obligations naturelles. Le fondement de ce dernier, repose sur l'idée que l'exécution en question concerne une obligation valide et existante. Dans ce contexte, ni l'enrichissement illégitime, ni une donation ne seront en question ; car l'exécution faite n'a pas la donation en tant que cause juridique. Cette conséquence ne change pas à cause de l'erreur de la part de la personne qui les exécute en ce qui concerne le caractère naturel de l'obligation, et les prestations faites ne pourront pas être demandées en restitution. Les obligations naturelles causent de différentes conséquences dans les cas où elles font le sujet de certains actes juridiques. Dans le cadre de notre étude, sous le titre de « conséquences particulières des obligations naturelles », sont traités les effets et conséquences juridiques entraînés par ces obligations dans le contexte des actes de compensation, cautionnement, gage, clause pénale et novation. Dans le sujet de la compensation des obligations naturelles, les obligations prescrites possèdent une place particulière. La loi prévoit qu'à condition qu'elle ne soit pas encore prescrite au moment ou le droit de compensation apparaît, il est possible d'utiliser les obligations prescrites comme créance exigible dans la compensation. D'autres créances découlant des obligations naturelles ne peuvent pas être utilisées comme créances exigibles en compensation. En ce qui concerne le cautionnement pour les obligations naturelles, il faut les traiter en les distinguant comme obligations naturelles ab initio et obligations ultérieurement devenues naturelles. Il est prévu dans la loi que le cautionnement pour les obligations naturelles ab initio est possible. Or, dans ce cas, la caution peut invoquer le caractère d'obligation naturelle de la dette principale. Par contre, il est prévu dans la loi que la caution qui sciemment cautionne une dette prescrite ne pourra pas soulever l'exception de prescription. Il faut aussi faire une distinction entre les obligations naturelles ab initio et les obligations ultérieurement devenues naturelles dans le cas de gage pour les obligations naturelles : Il n'est pas possible d'assurer les obligations naturelles ab initio avec un gage, car une conséquence contraire à cela signifierait l'assurance de l'exécution forcée d'une obligation naturelle. Les obligations ultérieurement devenues naturelles peuvent être assuré avec gage, car ces obligations ne deviennent pas des obligations naturelles dans le sens complet jusqu'à ce que le droit de soulever une exception ne soit utilisé. Dans la doctrine, la problématique des gages sur les créances concernant les obligations naturelles n'a pas été traitée de façon intensive. Comme pour une créance d'être constituée en gage, il suffit que la créance soit cessible ; selon nous, il est possible pour les créances concernant les obligations naturelles d'être constituées en gage. Les clauses pénales conclues pour les obligations naturelles produiront des conséquences et des effets différents selon le type de l'obligation naturelle. Pour les obligations naturelles ab initio, il est impossible de conclure les clauses pénales. La fonction pénalisante de la clause pénale sur le débiteur est le plus grand obstacle vers cela. Pour les obligations ultérieurement devenues naturelles, il faut faire une distinction entre les obligations prescrites et les autres obligations ultérieurement devenues naturelles. Pour les obligations prescrites, il est possible de conclure une clause pénale. Par contre, pour les obligations hors concordat et pour les créances d'intérêts se fondant sur un acte de défaut de biens, il est impossible de conclure une clause pénale, car l'admission d'une conséquence au contraire serait incompatible avec la qualité de ces actes. Pour la novation des obligations naturelles, il faut aussi faire une distinction : tandis qu'il est impossible de nover les obligations naturelles ab initio, il est possible de nover les obligations ultérieurement devenues naturelles.
Benzer Tezler
- Eksik borç kavramının İslam Hukuku açısından incelenmesi
Obligatio naturalis from the aspect of Islamic Law
MUSTAFA DEMİRAY
- Medenî Hukukta eksik borç kavramı
The concept of natural obli̇gati̇on in Civil Law
BÜŞRA ÜNĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
HukukMaltepe ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLŞAH VARDAR HAMAMCIOĞLU
- Roma hukukunda eksik borç 'obligatio naturalis'
Obligatio naturalis in the roman law
GÜZİDE BURCU DOĞAN