Zerdüşt dini'nin Anadolu yayılımı: Oluz Höyük Geç Demir Çağı bulguları ışığında
The expansion of Zoroastrianism in Anatolia: In the light of Late Iron Age evidence from Oluz Höyük
- Tez No: 669842
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞEVKET DÖNMEZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Din, Archeology, Religion
- Anahtar Kelimeler: Oluz Höyük, Demir Çağı, Erken Zerdüştîlik, Çağdaş Zerdüştîlik, Akhaimenid İmparatorluğu, Anadolu, İran, Oluz Höyük, Iron Age, Early Zoroastrianism, Modern Zoroastrianism, Achaemenid Empire, Anatolia, Iran
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 345
Özet
Kuzeybatı İran ya da Transoxiana'da (Maveraü'n-Nehr) ortaya çıktığı ve Anadolu topraklarına MÖ 6. yüzyılın başlarından itibaren Med İmparatorluğu'nun batıya yayılımı ile girdiği düşünülen Zerdüştîliğin (Mazdeizm) kurucusu Zerdüşt'ün nerede ve ne zaman doğduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, geleneksel olarak kabul edilene göre onun MÖ 628 – 551 yılları arasında yaşadığı yönündedir. Yirmili yaşlarında İran'dan ayrılan Zerdüşt yaklaşık 10 yıl boyunca gerçeği bulmak için dolaşmıştır. Bu süreç, Ahura Mazda'nın varlığını hissetmesi ve vahyin gelmeye başlaması ile sonuçlanmıştır. Güncel arkeolojik bulgular MÖ 6. yüzyılda ortaya çıkmaya başlayan Erken Zerdüştîlik sürecinde Düalizmden ziyade Monoteizmin ön planda olduğuna işaret etmektedir. Medlerin işgale başladığı MÖ 6. yüzyıl başlarına değin Anadolu'da kesintisiz bir biçimde güçlü bir paganizm temelinde politeist inançların varlığı görülmektedir. Medlerle birlikte ise, merkezinde Monoteizm olan Erken Zerdüştîliğin özellikle Kızılırmak Havzası (Katpatuka) ve doğusundaki coğrafyada (Armina) etkili olmaya başladığı anlaşılmaktadır. Amasya'nın 25 km güneybatısında yer alan Oluz Höyük'te 2009 döneminde Pers Yolu'nun keşfi ile başlayan ve 2013 yılında Kutsal Ateş Çukuru'nun bulunmasıyla ivme kazanan arkeolojik çalışmalar, burada ateşe saygı duyan, monoteist inanca yakın, tanrı figürlerini önemsemeyen ya da kabul etmeyen anikonist bir toplumun varlığına işaret etmeye başlamıştır. MÖ 450-300 yılları arasında Ateşgede, Kutsal Alan, Çaparhane ve bunlarla bağlantılı bir yol (Pers Yolu) inşa ederek inançlarına mimari kimlik kazandırmış bu insanların Pers kökenli oldukları ve Erken Zerdüştîliğin ilk toplumlarından birini oluşturdukları anlaşılmaktadır. Bu doktora tezinde Oluz Höyük'te açığa çıkan arkeolojik bulgular ile bunların sağladığı eşsiz bilgiler günümüz Zerdüştîliği kült ve pratikleri ile karşılaştırılarak, eski Anadolu din tarihindeki bu kırılma noktasının etkileri değerlendirilecektir.
Özet (Çeviri)
Although the exact bithplace and birthdate of Zoroaster is not known, who is the founder of Zoroastrianism (Mazdeism) which thought to have emerged in northwestern Iran or Transoxiana and entered Anatolia by the early 6th century BC with the spread of the Median Empire to the west, it is widely considered that he lived between the years of 628-551 BC. Zoroaster, who left Iran in his twenties, wandered for about 10 years to find the truth. This process resulted in him feeling the presence of Ahura Mazda's and the arrival of the revelation. The contemporary archaeological evidence prove that the monotheism instead of dualism is at the forefront in Zoroastrianism which emerged in 6th century BC. Until the beginning of the 6th century BC, when the Median occupation begun, the existence of politeist beliefs on the basis of a strong paganism has been observed in Anatolia. With the arrival of Medes it is observed that the Early Zoroastrianism with it's Monotheistic basis started to be influential in Kızılırmak Basin (Katpatuka) and in the region to it's east (Armina). Archaeological research which started in Oluz Höyük, which is located to 25 kms. Southwest of Amasya city center, with the discovery of Persian Road in 2009 season and gained momentum with the discovery of Sacred Fire pit in 2013 proves the presence of a fire worshipping, monotheisticly aligned and aniconist population that were disregarding or outright rejecting idols. It is understood that this people who brought architectural identity to their beliefs by building Atashkadah, Sanctuary, Chaparkaneh and a road (Persian Road) connecting those, were of the Persian origin and constituted one of the earliest societies of the Earlier Zoroastrianism. In this doctoral dissertation, the archaeological findings unearthed in Oluz Höyük and the unique information provided by them will be compared with contemporary Zoroastrian cults and practices, and the effects of this breaking point in the history of ancient Anatolian religion will be evaluated.
Benzer Tezler
- Demir Çağ Anadolusu'nda ateş kültü: Antik kaynaklar ve arkeolojik bulgular
Fire cult in the iron age Anatolian: Ancient sources and archaeological findings
EBRU KİRAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Arkeolojiİstanbul ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEVKET DÖNMEZ
- Safevi Devleti'nde mezhep çekişmesinin siyasete etkisi
The effect of sectarian conflict on politics in the Safavid State
HASAN ALİ TARIN
- 15-18. yüzyıllarda Türk tezhib sanatında ekol olmuş sanatçıların karşılaştırılması (2 cilt)
Başlık çevirisi yok
MÜNEVVER ÜÇER ÖZTÜRK
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1994
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. TAHSİN AYKUTALP
- Günümüz İran Zerdüştiliği üzerine bir araştırma
A research on current Iranian Zoroastrianism
MAHMUT POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinÇukurova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MÜNİR YILDIRIM
- Zerdüştîliğin temel öğretileri
Basic teachings of zoroastrianism
MEHMET MEKİN MEÇİN
Doktora
Türkçe
2019
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NASUH GÜNAY