Tarsus-Seyhan-Ceyhan nehirleri delta kompleksinin kuvaterner jeolojisi, Adana, GD Türkiye
Quaternary geology of the Tarsus-Seyhan-Ceyhan rivers deltaic complex, Adana, SE Turkey
- Tez No: 675896
- Danışmanlar: PROF. DR. NİZAMETTİN KAZANCI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 266
Özet
Türkiye'nin en geniş su dışı düzlüğüne sahip olan Seyhan-Ceyhan Deltası, Adana Havzası'nın güncel tortul birikim alanıdır. Bu tortul havza Afrika Levhasının Anadolu plakası altına dalmasına bağlı olarak Geç Oligosen-Erken Miyosende açılmış olup, doğuda Misis Dağları (Misis yükselimi), batıda Ecemiş Fay Zonu ve güneyde Kıbrıs Beşparmak Dağları ile sınırlıdır. Birikiminde tektonizma kontrolünün öne çıktığı 6000 metreyi geçen tortul dolgusu vardır. Bu dolgunun Miyosen bölümü, başta Kozan Fayı olmak üzere KD-GB uzanımlı faylar ile yükseltilmiş ve kısmen yüzeye çıkmıştır. Dolgunun Pliyosen ve Kuvaterner bölümü ise kısmen Seyhan-Ceyhan Deltası karasal tortulları ile örtülmekte büyük kısmı da su altında bulunmaktadır. Tez çalışması bu örtülü kısmın incelenmesine odaklanmış olup, sahadaki gözlem olanaklarının sınırlı olması nedeniyle bulgular büyük oranda sondaj ve sismik verilere dayanmaktadır. Adana Havzası tortul dolgusu, kapsadığı merceksi yapıdaki evaporitlerin varlığı (Gökkuyu Üyesi; Mesiniyen) ve bunların temsil ettiği Akdeniz'in kuruması olayı esas alınarak, jeolojik evrim bakımından iki büyük kısma ayrılabilir. Alttaki Miyosen istifi (4800 m) bir ön ülke havzasının açılması, derinleşmesi ve tekrar sığlaşmasının bütün tortul özelliklerini taşır. Üstteki ikinci bölüm (2200 m; Avdan ve Kuranşa formasyonları; Pliyosen-Pleyistosen), kara yönünde ince, deniz yönüne doğru kalınlaşan tortul prizması şeklindedir. Bu nedenle karadaki sondajlarda istif yaklaşık 240 m kesilirken deniz yönünde kalınlık bunun beş katına ulaşmaktadır. Avdan Fm, Akdeniz'in kuruma sonrası yeniden su ile dolmaya başlaması ve bunu temsil eden transgresyonun (Zanklean) temsilcisi olup kaba taneli kırıntılılar ve çamurtaşlarından oluşur. Fosil kapsamaz, yaşı göreceli olarak verilmiştir. Kuranşa Formasyonu ise fosil verilerine göre Pliyosen-Pleyistosen boyunca, temele yakın yerlerde kırmızı renkli karasal çökeller, yanal yönde ve açıklarda ise denizel tortullar olarak depolanmıştır. En üst sınırının Pleyistosen içinde nereye kadar çıktığı kesin değildir. Kuranşa Fm.'nin Pliyosen bölümünün iki, Pleyistosen bölümünün de iki ayrı delta evresi kapsadığını ve bu nedenle“delta kompleksi”olduğunu inceleme sonuçlarımız ortaya koymuştur. Delta kompleksi tuz tektoniği ile büyük oranda etkilenmiştir. Üst üste gelişen delta evreleri deniz seviyesinin en az dört kez önemli ölçüde düştüğü ve yükseldiğini, her yükselimde kara yönüne doğru bugünkünden çok daha ilerilere ulaştığını göstermektedir. Güncel Seyhan-Ceyhan Deltası, bu dört ayrı gelişimin üzerine, Holosen transgresyonundan sonra ilerlemeye başlamıştır. Birikimin yaşı Orta-Geç Holosen'dir. Önceki delta düzlüklerinin oluşturduğu tortul platform nedeniyle su derinliği azdır ve bu yüzden delta ilerlemesi çok hızlı olmuştur. Son yirmi yıldır nehirler üzerine inşa edilen barajlar tortul beslenmesini durdurmuş ve güncel delta dalga aşındırmasıyla tahrip olmaya başlamıştır.
Özet (Çeviri)
The Seyhan-Ceyhan Delta having the largest subaerial plain in Turkey is the actual sediment deposition area of the Adana basin. This sedimentary basin was opened in the Late Oligocene-Early Miocene in relation to the subduction of the African Plate under Anatolia, and is bounded by the Misis Mountains (Misis uplift) in the east, the Ecemiş Fault Zone in the west and the Cyprus Beşparmak Mountains in the south. There is a sedimentary fill exceeding 6000 meters, which its deposition was mainly controlled by tectonics. The Miocene part of this fill was uplifted by NE-SW aligned faults, mainly the Kozan Fault, and partially exposed to the surface. The Pliocene and Quaternary part of the fill is partially underlain by the terrestrial sediments of the Seyhan-Ceyhan Delta, and most of it is subaqueous This study focuses on the examination of the buried part of the Quaternary fill. The findings are mostly based on drilling and seismic data due to the limited outcrops in the field. Based on the presence of lenticular evaporites (Gökkuyu Member; Messinian) representing the dessication of the Mediterranean, the sedimentary fill in the Adana Basin can be divided into two major parts in terms of geological evolution. The Miocene sequence (4800 m) at the bottom comprises all of the sedimentary characteristics of the opening, deepening and shallowing of a foreland basin. The overlying second part (2200 m; Avdan and Kuranşa formations; Pliocene-Pleistocene) is represented by sedimentary deposit in the the shape of prism thickening seaward. For this reason, while the thickness of the sequence is measured as approximately 240 m in the drillings on land, in the seaward drillings, it reaches to a thickness which is five times thicker than these. Avdan Fm is chacterized by coarse grained clastics and mudstones. It represents the inunadation of the Mediterranean following its drying (Zanklean transgression). It does not contain fossils. It is dated relatively. According to fossil data, the Kuranşa Formation, which was dated as Pliocene-Pleistocene, was deposited as red-colored terrestrial sediments near the basement and as marine sediments in the lateral direction and offshore. Our investigation results revealed that the Pliocene part of the Kuranşa Formation includes two delta phases and the Pleistocene part also comprises two separate delta phases and therefore it is considered as a delta complex which has been significantly affected by salt tectonics. The overlapping delta phases show that the sea level has fallen and risen significantly at least four times, and that, with each sea level rise, the shoreline reaches far further towards the land than it is today. The present Seyhan-Ceyhan Delta has begun to progress over these four separate developments following the Holocene transgression. The age of the deposition is Middle-Late Holocene. Due to the sedimentary platform formed by the previous delta flats, the water depth is shallow and therefore delta propagation was very rapid. Dams built on rivers during the last two decades have stopped sediment input and the present delta deposits became destroyed by the wave erosion.
Benzer Tezler
- Çukurova deltası: Arazi kullanımı ve insan ortam ilişkisi
Çukurova delta: Land use and human environment relationship
MEHTAP BAYRAK
Doktora
Türkçe
2020
Coğrafyaİstanbul ÜniversitesiTürkiye Coğrafyası Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MERAL SUNA DOĞANER
- Doğu Akdeniz Bölgesinde levrek (Dicentrarchus labrax L., 1758) ve yayın (Silurus glanis L., 1758) balıklarında kalıcı organik kirleticilerin belirlenmesi
Determination of pop s in european sea bass (Dicentrarchus labrax) and wels catfish(Silurus glanis) from the Eastern Mediterranean Region of Turkey
SERDAR KİLERCİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Su ÜrünleriÇukurova ÜniversitesiSu Ürünleri Yetiştiriciliği Ana Bilim Dalı
ÖĞR. GÖR. ARGUN A. ÖZAK
- Tarsus Berdan Ovasında paleocoğrafya ve jeoarkeoloji araştırmaları
Paleogeographical and geoarchaeological research in the Tarsus Berdan Plain
SABAH KIRALLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
CoğrafyaEge ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERTUĞ ÖNER
PROF. DR. BERND ZOLITSCHKA
- 19. yüzyıl ikinci yarısında Çukurova bölgesinde zirai üretim
Agricultural production in Chuquorova district in the second half century
HİLMİ DÖNMEZ
- XIX. yüzyılda Çukurova'da doğal afetler ve salgın hastalıklar
Natural disasters and epidemic diseases in Çukurova in XIX'th century
SELMA TURHAN SARIKÖSE