Geri Dön

Dede Korkut Kitabı'nda hâl kategorisi

Case category in the book of Dede Korkut

PDF İndir

  1. Tez No: 676077
  2. Yazar: OĞUZ BALKAN
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET TURAN DOĞAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Dede Korkut Kitabı, Dil Bilgisi, Hâl Kategorisi, Hâl Ekleri, The Book of Dede Korkut, Linguistics, Case Category, Case Suffixes
  7. Yıl: 2021
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Harran Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 351

Özet

Türk Edebiyatının hem sözlü hem de yazılı geleneğini temsil etmesi bakımından en önemli eserlerinden biri Dede Korkut Hikâyeleri'dir. Dede Korkut Hikâyeleri; Türklerin en aktif boylarından olan Oğuzların yaşam biçimlerine, kültürlerine, törelerine, savaşlarına dair bilgiler vermesinin yanı sıra; önce sözlü gelenekte oluşup sonradan yazıya geçirilmesinin etkisiyle, hem yazıya geçirildiği dönemin imla özelliklerini hem de Oğuzcanın konuşma dili unsurlarını içermesiyle dilbilim çalışmaları bakımından eşsiz bir kaynaktır. Türkçenin dil bilgisinin en önemli bölümlerinden biri; isimlerin cümle içinde çeşitli görevler üstlenmelerini ve isim özelliklerini kaybetmeden fiile bağlanmasını sağlayan hâl kategorisidir. Bugüne kadar yazılan gramer kitaplarında ve hâl kategorisiyle ilgili yapılan diğer tüm çalışmalarda, hâl kategorisinin içeriği ve sınırları üzerinde bir fikir birliğine varılamamış ve çok sayıda hâl kategorisi tasnifi ortaya çıkmıştır. Hâl kategorisi konusunda dilbilimcilerin uzlaşmaya varamamasının temel sebebi; yapılan çalışmalarda isim hâli kategorisinin kapsamının dışına çıkılarak dönüştürücü, öbek kurucu veya öncül ek gibi bazı birimlerin bu kategoriye dahil edilmesidir. Bu yapıların hâl kategorisine dahil edilmesi, hâl kategorisinin sınırlarının çizilmesini zorlaştırmıştır. Çalışmada, söz konusu karışıklığı yaşamamak için bu kullanımlar, hâl kategorisine alınmayıp gerekçeleriyle birlikte ayrı bir başlık altında incelenmiştir. Ayrıca, hâl kategorisiyle ilgili bugüne kadar yapılan çalışmalarda genellikle sadece dilin yüzey yapısında görülen çekim unsurları üzerinde durulmuş; derin yapıdaki unsurlar dikkate alınmamıştır. Dildeki bazı unsurlar, söz dizimindeki kullanımları sırasında dilin derin yapısında var olmalarına rağmen yüzey yapıya işaretsiz“[Ø]”şekilde yansıyabilmektedir. Fakat bu kullanımlar, söz konusu isimlerin yalın hâlde olduğunu göstermemektedir. Derin yapıda var olup yüzey yapıya yansımayan kullanımlar, birçok çalışmada yalın çekimle aynı başlık altında incelenmiş, her iki kullanım da“[Ø]”işaretiyle açıklanmıştır. Hem işlev hem de görev açısından farklılıklar gösteren bu iki kullanım arasında bir ayrım yapılmaması ve bu çekimlerin tek bir işaretle karşılanması, yalın-işaretsiz çekim arasında bir kavram karmaşası oluşmasına ve özellikle de hâl kategorisinin sınırlarının çizilmesinin zorlaşmasına neden olmuştur. Çalışmamızın içinde, hâl kategorisi kapsamında, özellikle belirtme hâli çekiminde karışıklıklara sebebiyet veren bu kullanıma da ayrıca değinilmiştir. Derin yapıda var olup yüzey yapıya yansımayan isim çekimleri +[Ø] işaretsiz çekim olarak ne derin ne de yüzey yapıda herhangi bir çekim unsuru almadan doğrudan çekimlendiği unsura bağlanan isimler ise yalın çekim olarak herhangi bir biçimbirim işareti kullanılmadan incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde Dede Korkut Hikâyeleri'ne dair genel bilgiler verilmiş ve çalışmada kullanılacak hâl kategorisi tasnifinin dayandığı temeller açıklanmış, ayrıca hâl kategorisi dışında bırakılan kısımların bu kategoriye dahil edilmeme gerekçeleri örnekleriyle birlikte verilmiştir. İkinci bölümde ise Dede Korkut Kitabı'ndaki hâl kategorisi unsurları, belirlemiş olduğumuz hâl kategorisi tasnifi ışığında ilgili eserden seçilen örnek cümlelerle incelenmiştir.

Özet (Çeviri)

One of the most important works of Turkish Literature in terms of representing both oral and written tradition is the Dede Korkut Stories. The Dede Korkut Stories; besides giving information about the life styles, cultures, customs, and wars of the Oghuz who one of the most active tribes of the Turks; it is a unique resource for linguistic studies, with the effect of being firstly formed in the oral tradition and later written down, including both the spelling features of the period in which it was written and the spoken language elements of Oghuz. One of the most important parts of Turkish grammar is the state category that enables nouns which is undertaken various tasks in a sentence and to be attached to the verb without losing their nouns characteristic. In grammar books written so far and in all other studies on the category of state; a consensus could not be reached on the content and boundaries of the state category, and a large number of state category classifications have emerged. Boundaries of the state category, and a large number of state category classifications have emerged. The main reason why linguists cannot reach a consensus on the category of noun state is that in studies conducted so far, some units which the transformative, phrasal constructor or prefix are included in this category, by going outside the scope of the noun state category. Including these structures in the state category made it difficult to draw the boundaries of the state category. In our study, in order to avoid confusion, these uses have not been included in the state category, but were examined under a separate heading with their justifications. In addition, the studies of the state category which carried out so far, have focused on the inflectional elements that are generally seen only in the surface structure of the language, and the deep structure elements have not been taken into account. Although some elements of the language are present in the deep structure of the language during their use in the syntax, they can be reflected in the surface structure in an unmarked“[Ø]”way, these uses do not show that the nouns are in nominative case. Those uses that exist in a deep structure and are not reflected in the surface structure have been examined under the same title with nominative case in many studies, and both uses are explained with the“[Ø]”sign. Failure to make a distinction between these two uses, which differ in terms of both function and task, and the fact that these inflections are met with a single sign, caused a confusion of concepts between nominative and unmarked inflection and especially it make difficult to draw the boundaries of the case category. In our study, within the scope of the state category, this usage which causes confusion especially in the state of accusative case, is also mentioned. Noun inflections that exist in a deep structure but do not reflect on the surface structure as unmarked shots +[Ø]; nouns that are directly attached to the element to which it is attracted without taking any inflection element neither in deep nor in surface structure are examined as nominative case, without using any morpheme's mark. In the first part of our study, general information about the Dede Korkut Stories is given and the bases of the state category classification which we will use in our study are explained, and the reasons for excluding the parts that are excluded from the state category in this category are given together with examples. In the second part, the elements of the state category in the Dede Korkut Book are examined in the light of the state category classification we have determined, with sample sentences selected from relevant book.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    549985

    Halk edebiyatı'nda İstanbul

    İstanbul in folk literature

    TANSU DEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUHARREM KAYA

  2. Tez No

    428060

    Sabahattin Kalender ve Deli Dumrul operası'nda Türk halk kültürü

    Sabahatti̇n Kalender and Turkish folk culture in the opera of Deli̇ Dumrul

    AHMET UTKU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Halk Bilimi (Folklor)Ege Üniversitesi

    Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı

    PROF. BERRAK TARANÇ

  3. Tez No

    92292

    Tarih-i Burhaneddin-i Belhi (Lady Sheil'in anıları)

    History of Burhaneddin-i Belhi (Memories of Lady Sheil)

    NİHAL ÇANKAYA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1999

    Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesi

    Fars Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET KANAR

  4. Tez No

    358537

    Dede Korkut Kitabı'nda toplumsal değer algıları

    Perceptions of social value in the book of Dede Qorqud

    BARIŞ KÜÇÜK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    DinÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH AKIN

  5. Tez No

    664427

    Dede Korkut Kitabı'nda geçen hayvan isimlerinin kültürel etimolojisi

    Cultural ethymology of animal names in the Dede Korkut Book

    YASEMİN SÖGÜT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Halk Bilimi (Folklor)Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. TUĞRUL BALABAN

Geri Dön