Edebi metinlerden tiyatroya yapılan uyarlamaların 2000-2020 arasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda sahnelenen örnek oyunlar üzerinden incelenmesi
Examination of adaptations from literature texts to the theater through example games performed in İstanbul Metropolitan Municipality City Theaters between 2000-2020
- Tez No: 685497
- Danışmanlar: DOÇ. NAZIM UĞUR ÖZÜAYDIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Sahne ve Görüntü Sanatları, Fine Arts, Performing and Visual Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Aydın Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Drama ve Oyunculuk Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Sahne Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 111
Özet
Bir anlatı çeşidi olan roman ve tiyatro, tarihin kültürel birikimleri neticesinde oluşmuş iki mühim tür olarak bilinmektedir. Romanın okur ile kurulan bağına ve yazıya dayalı bir tür olması, onun edebi yönden güçlenmesine katkı sağlamaktadır. Tiyatro ise sahneleme özelliğiyle daha çok oyuncu-seyirci bağı üzerinden dramatik bir anlatımın en kuvvetli örneği olarak bilinmektedir. Bahse konu iki türün özünde ise sözlü kültürden yazılı kültüre geçiş yer almaktadır. Birisi mutlak ve yazılı anlatıma dayandırılmış olan roman ile bir metin bile olsa özünde sahneye koymak amacıyla yazılmış olan ve dramatik bir metin olarak ifade edilen tiyatronun birbirlerini besliyor olması ise uyarlama sayesinde gerçekleşebilmektedir. Uyarlama üzerinden tiyatro ve roman çerçevesinde kurulan bu kuvvetli bağ ile maziden bugüne pek çok eser uyarlanarak tiyatro sanatı ile seyirciye aktarılmıştır. Oldukça mühim bir alan olan uyarlama gerek romanın anlatı potansiyelini gerekse tiyatronun dramatik unsurlarını kullanabilmektedir. Bir anlatı türü olan roman ile dramatik özelliklere sahip tiyatro arasındaki biçimsel ve içeriksel farklılıklar, yapılan uyarlama ve sahnelenme süreçlerinde birçok ön çalışmayı, sorunu, zorunlu değişimleri beraberinde getirmektedir. Romanın asıl metnine sadık kalarak sahnelenebilir bir tiyatro oyunu yazmak ve sahnelemek bu noktada başlı başına özel bir çalışma istemektedir. Bu çalışmada, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu repertuarında yer almış ve sahnelenmiş oyunlardan, Türk roman tarihinin önemli eserlerinden uyarlamalara yer verilmiştir. Bu uyarlamalar Batılılaşma sürecinden sonra gelişmeye başlayan roman türünün bir devamı olarak tiyatro sahnesindeki yeniden yorumlanması şeklindedir. Uyarlamanın tiyatromuzdaki yansımalarını incelemek için Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu bağlamında, 19. ve 20. yüzyılda yazılmış beş roman ve uyarlamaları belirli bir tarihsel sıralama ile ele alınmıştır. Sırasıyla Felatun Bey ile Rakım Efendi (Mithat Efendi), Çalıkuşu ve Yaprak Dökümü (Reşat Nuri Güntekin), Huzur (Ahmet Hamdi Tanpınar) ve Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (Aziz Nesin) romanları, uyarlama metinler ve sahnelenme pratiği üzerinden değerlendirilmiştir. Uyarlama süreci içerisinde romandaki anlatım detayları, zamanın genişliği, mekânsal çeşitlilik, birey sayısı ve olay örgüsü gibi konular, oyunun yazarının konuyu ele alış stiline ve şekline göre tiyatro metni içerisinde değişimlere uğrayabilmektedir. Bu nedenle ana konuların ele alınış şekli bağlamında, edebi metinlerden tiyatroya uyarlanmış olan eserler içerisinde benzerlikler kadar farklılıklar da yer almaktadır. Bu çalışma kapsamı içerisinde ele alınan uyarlama metinler, bahse konu benzerlik ve farklılıklar analiz edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Novel and theater, which are a type of narrative, are known as two important genres formed as a result of the cultural accumulation of history. The fact that the novel is a genre based on the bond established with the reader and on writing contributes to its literary strengthening. Theater, on the other hand, is known as the strongest example of a dramatic expression, mostly through the actor-spectator bond, with its staging feature. At the core of these two types is the transition from oral culture to written culture. The fact that the novel, one of which is based on absolute and written expression, and the theater, which is written as a dramatic text, even if it is a text, feed each other thanks to adaptation. With this strong bond established within the framework of theater and novel through adaptation, many works have been adapted and transferred to the audience with the art of theater. Adaptation, which is a very important field, can use both the narrative potential of the novel and the dramatic elements of the theatre. The stylistic and content differences between the novel, which is a narrative genre, and the theater with dramatic features, bring along many preliminary studies, problems and necessary changes in the adaptation and staging processes. At this point, writing and staging a playable theater play by staying true to the original text of the novel requires a special work in itself. In this study, adaptations from the plays that took place in the repertoire of the Istanbul Metropolitan Municipality City Theater and from the important works of the history of the Turkish novel are included. These adaptations are reinterpretations on the stage as a continuation of the novel genre that started to develop after the Westernization process. In order to examine the reflections of the adaptation in our theater, five novels written in the 19th and 20th centuries and their adaptations in the context of the Turkish Theater of the Republican Period are discussed in a certain historical order. The novels Felatun Bey and Rakım Efendi (Mithat Efendi), Çalıkuşu and Yaprak Dökümü (Reşat Nuri Güntekin), Huzur (Ahmet Hamdi Tanpınar) and Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (Aziz Nesin), respectively, were evaluated through adapted texts and staging practices. During the adaptation process, the narration details in the novel, the breadth of time, spatial diversity, the number of individuals and the plot may change in the theatrical text according to the style and form of the author of the play. For this reason, in the context of the way the main subjects are handled, there are differences as well as similarities among the works adapted from literary texts to theater. Adapted texts, the similarities and differences in question were analyzed within the scope of this study.
Benzer Tezler
- Aşk-ı Memnu, Hanımın Çiftliği ve Yaprak Dökümü romanları ile televizyon uyarlamalarının incelenmesi
An analysi̇s of Aşk-i Memnu, Yaprak Dökümü and Ms. Hani̇m's Farm novels and televi̇si̇on adaptati̇ons
HÜSEYİN AÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Radyo-TelevizyonAtatürk ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADEM YILMAZ
- Yeni bir disiplin olarak metin dilbilim ve Türk edebiyatına metin dilbilimsel bir yaklaşım
Textlinguistics as a new discipline and a textlinguistic approach to Turkish literature
MURAT LÜLECİ
- Tiyatrodan uyarlanan opera yapıtlarında dramatik yapı - libretto ilişkisi ve örnek çözümlemeler
Adaptations form theatre to opera: A comparison of dramatic structure and sample analysis of libretto and theatre plays
ECE TÜRKMUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MURAT TUNCAY
- Yûsuf İdrîs hikâye ve romanlarında sosyal eleştiri
Societal criticism in the stories and novels of Yusuf Idris
ŞERAFETTİN YILDIZ
Doktora
Türkçe
2005
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. BEDRETTİN AYTAÇ
- Yapı ve tür bakımından oksimoron (Modern Türk şiiri örnekleri bağlamında dil incelemesi)
Başlık çevirisi yok
HASAN İSİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıDicle ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CAŞTEĞİN TURGUNBAYER